Ел экономикасында даму қарқыны байқалып отыр
Биылғы жылдың бірінші тоқсанында ел экономикасының даму қарқыны айтарлықтай артып отыр. Елдегі өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының және көрсетілетін қызметтер саласының өсуі есебінен ІЖӨ 4,1 пайызды құраған. Былтырғы жылы бұл көрсеткіш 3,6 пайыз болған еді. Бұл ретте инвестицияның артып, инфляцияның төмендеуі де жалпы өсімге ықпал етіп отырғандығы түсінікті.
– Инфляция жыл басынан бері 1,8 пайызды құрады. Бұл 2017 жылдың сәйкес кезеңі бойынша 0,5 пайызға төмен. Жылдық мәндегі инфляция – 6,6 пайыз. Өнеркәсіптегі өсім 5,3 пайызды құрады. Бұл ретте өңдеу өнеркәсібі озық қарқын көрсетіп отыр. Кен өндіру өнеркәсібінде өндіріс 5,1 пайызға өскен. Бұл салада табиғи газ өндірісі − 6,2 пайыз, мұнай − 6,1 пайыз және темір кені 3,7 пайызды көрсетіп отыр, – деді Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов.
Министрлік келтірген ақпаратқа сүйенсек, ауыл шаруашылығында динамика жақсарып, өсім 3,6 пайызды құрған. Әсіресе мал шаруашылығы өнімдері 3,8 пайызға артқан. Ал І тоқсандағы бастапқы екі айда құрылыс саласы тұралап қалған болатын. Соңғы көрсеткіште құрылыс жұмыстарының 5,9 пайызға жоғарылағандығын аңғаруға болады.
Жиында белгілі болғандай, елімізде соңғы уақытта жалақы өсіп, наурыз айында орташа айлық еңбекақы нақты көріністе 2,4 пайызға артып, 153,2 мың теңгені құраған. Еңбек нарығындағы жағдай орнықты, деп баға берген Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов осы жылдың наурызында жұмыссыздық 4,9 пайыз деңгейінде сақталғандығын айтты.
Үкімет АҚШ-тың Ресейге қатысты санкцияларының Қазақстан экономикасына қаншалықты әсер ететінін сараптап шықты. Осыған орай, рубль бағамының өзгеруі бойынша бірнеше сценарий әзірленген. Ұлттық экономика министрі Т.Сүлейменовтің айтуынша, долларға қатысты рубль бағамының үш – 70, 80 және 90-ға дейін баратын сценарий қарастырылған. Сол бойынша теңгенің қалайша өзгеретіні де пысықталмақ.
– Біз макроэкономикалық сараптаманы да өткіздік. Яғни Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің өсуі қалай өзгереді, сол жағы зерделенді. Оның сыртында инфляция, жұмыссыздық деңгейі және бюджеттің көрсеткіштері де қаралды. Санкциядан кім және қандай кәсіпорындар зардап шегуі ықтимал жағын да қарастырып шықтық. Осыған байланысты Үкіметтің бірлескен іс-қимыл жоспары әзірленді. Үш сценарийдің біреуі іске асып жатса, тиісті шаралар қолға алынады, – деді Т.Сүлейменов журналистерге берген сұxбатында. Министрдің айтуынша, әзірше рубльдің долларға қатысты бағамы 61-62-нің айналасында болып тұр. Оған мұнайдың бағасы да оң әсер етіп отыр. Десе де, рубль бағамының өзгеруін тікелей теңгемен байланыстыруға болмайтынын айтқан министр, АҚШ-тың санкциялары Қазақстанға еш әсер етпейтініне, теңгенің шекті бағамы бұған дейін болжанған 340 көлемінде сақталатындығына сендірді.
Биылғы жылы да мемлекеттік бюджеттің толық игерілмей отырғандығын Қаржы министрі Бақыт Сұлтанов атап көрсетті. Қазына қаржысынан бөлінген 95 млрд теңге әлі ешқайда бағытталмаған. Оның 6,5 млрд теңгесі үнемделген қаражат болса, игерілмеген сома 89 млрд теңгені құрайды. Ескеретіні, игерілмеген қаражаттың 62 млрд теңгесі Қорғаныс министрлігіне тиесілі болса, қалған 20 млрд теңгені Мәдениет және спорт, Ішкі істер, Ауыл шаруашылығы, Білім және ғылым, Әділет министрліктері мен Ұлттық қауіпсіздік комитеті игеруі тиіс еді.
Бюджет параметрлерінің орындалуына толығырақ тоқталған министр салық пен сыртқы сауда айналымындағы жоспарлар да белгіленген межеден асыра орындалғанын атап өтті. Қазақстанның Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) елдерімен өзара сауда көлемі 2018 жылдың қаңтар-ақпанында 2605,8 млн долларды құрады. Бұл 2017 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 6,1 пайызға артық. Қазақстанның ЕАЭО елдеріне экспорты − 839 млн долларды, ал импорт − 1766,8 млн долларды құраған. Қазақстанның ЕАЭО елдерімен сыртқы сауда айналымының жалпы көлемі Ресеймен − 91,6 пайыз, Қырғызстанмен − 4,5 пайыз, Беларусьпен − 3,8 пайыз және Армениямен 0,1 пайызды құрап отыр. Өз бағыттары бойынша Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек, Энергетика бірінші вице-министрі Махамбет Досмұхамбетов 2018 жылдың бірінші тоқсанындағы жұмыс нәтижелері туралы баяндады.
2018 жылдың І тоқсанында мұнай және конденсаттың мөлшері 22,4 миллион тоннаға жетті. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 6,1 пайызға және осы жылдың алғашқы тоқсанына көзделген жоспардан 2 пайызға артық. Ірі үш жоба бойынша мұнай өндірісінің көрсеткіші 13,5 миллион тоннаны құрады. Атап айтқанда, «Қашаған» кен орнында өндіріс 2,9 млн тоннаға, «Теңіз» кен орнында 7,4 млн тоннаға, «Қарашығанақта» 3,2 млн тоннаға жетті, деді Энергетика бірінші вице-министрі М.Досмұхамбетов. Оның айтуынша, жыл басынан бері 18 миллион тонна мұнай экспортталған. Қайта өңделген мұнайдың мөлшері 3,9 млн тоннаны құрап, жылдың сәйкес кезеңімен 9,4 пайыздық өсімді көрсетіп отыр. Осы жылдың алғашқы жартыжылдығында үш мұнай өңдеу зауытында мұнай өнімдерін өндіру мөлшері 2,8 млн тоннаға жеткен.
Сондай-ақ Энергетика бірінші вице-министрі М.Досмұхамбетов көктемгі егін жұмыстарына дизель отынының қажеттілігін қамтамасыз ету толық көлемде орындалғандығын айтты. Дизель отынын жеткізудің бекітілген кестесі шеңберінде ауыл шаруашылығына 375 мың тонна, оның ішінде, Атырау зауыты арқылы 79 мың тонна, Павлодар зауыты арқылы 233 мың тонна, Шымкент зауыты арқылы 63 мың тонна көлемінде дизель отыны жеткізілуде. Наурыз айына жоспарланған 109,5 мың тонна дизель отыны көлемінің 109,7 мың тоннасы жөнелтілді және сәуір айында жоспарланған 134,5 мың тонна дизель отынының 25,5 мың тоннасы жөнелтілді, деді Энергетика бірінші вице-министрі.
Үкімет басшысы Бақытжан Сағынтаев әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштеріне баға беріп, Елбасының Үкіметке экономика өсімін қамтамасыз ету бойынша жоғары нәтижелерге қол жеткізу міндеттерін қойып отырғанын, бұл міндеттің баршаға ортақ екенін тілге тиек етті. Жиында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Мәдина Әбілқасымова бейресми жұмыспен қамтылған адамдарды ресмилендіру және ел экономикасына тарту жөніндегі жол картасының іске асырылу барысы туралы баяндады.
Жыл басынан есептегенде мемлекеттік органдардың дерекқорындағы 2,7 млн азаматтың мәртебесі анықталмаған. Бүгінгі таңда 607 мың адамның мәртебесі нақтыланды. Оның ішінде 197 қызметкер еңбек шартын жасап, міндетті зейнетақы жарналарын аудара бастады. 12 мың кәсіпкер қызметтерін тіркесе, 16 мың адам жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына қатысты, деді министр. Ол барлық өңірде азаматтардың мәртебесін анықтау шаралары жүргізіліп жатқанын, 2018 жылдың І тоқсанында ресмилендіру жөніндегі өңірлік штаттар құрылып, жол карталары бекітілгенін атап өтті.
Ақпараттық сауаттылықты арттыруға мән беріледі
Халықтың цифрлы сауаттылығын арттыру барысы қалай жүзеге асырылатыны туралы сөз еткен Ақпарат және коммуникациялар министрі Дәурен Абаев 2022 жылға қарай Ақпарат және коммуникациялар министрлігі тұрғындардың ақпараттық сауаттылық деңгейін 83 пайызға дейін көтеруді жоспарлап отырғанын айтты.
Бүгінгі күнгі көрсеткіштерге сәйкес, тұрғындардың цифрлы сауаттылығының деңгейі 77 пайызды құрайды. Жылдың соңына дейін оны 78,5%-ға дейін көтеру көзделіп отыр. Осыған сәйкес цифрлы сауаттылықты арттыруға бағытталған әдістемелік ұсынымдар жасалды. Тыңдармандарға қатысты талаптар, цифрлы сауаттылыққа оқытудың санаты мен формасы келтірілді. Сондай-ақ негізгі бағыттар бойынша оқытудың 4 бағдарламасы: базалық цифрлы дағдылар, ақпараттық және транзакциялық дағдылар және электронды коммерциялық дағдылар бар, деді Д.Абаев. Оның айтуынша, халықтың цифрлы сауаттылығын арттыру бойынша екі бағыт белгіленген. Біріншісі − орталық мемлекеттік органдар халық пен кәсіби кадрларға осы сала бойынша жан-жақты білім береді. Атап айтқанда, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Денсаулық сақтау, Білім және ғылым, Ауыл шаруашылығы министрліктері жауапты мемлекеттік органдар ретінде қатысады. Аталған мемлекеттік органдар цифрлы сауаттылыққа байланысты қосымша білім беруге атсалысады. Мәселен Ұлттық экономика министрлігі «Бизнесті жүргізу» атты кәсіпкерлерді ауқымды оқыту жұмыстарын жүргізіп жатыр. Демек, осы оқыту бағдарламасына цифрлы саланы кірістіру жоспарланған. Ал екінші бағыт бойынша ел тұрғындарын жергілікті атқарушы органдар оқытпақ.
Бұған қоса, 8 миллион азаматты мемлекеттік электронды қызмет алуға және онлайн-сауда жүйесін игеру бойынша базалық білімге үйрету көзделген. Бұл «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы мен «Қазпошта» АҚ базасында жүзеге асырылады. Екінші бағыт аясында жергілікті атқарушы органдар ХҚКО және Қазпоштамен бірлесе отырып, елдің барлық түкпір-түкпірінде оқытылмақ.
Еркежан АЙТҚАЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
