Сенаттың жалпы отырысында үш жылдық бюджет қабылданды

Бүйірі толық бюджет

2018-2020 жылдардағы еліміздің басты қаржылық құжатын депутаттар алдында Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов, Қаржы министрі Ба­­қыт Сұлтанов және Ұлттық банк тө­ра­ғасы Данияр Ақышев қорғап шық­ты. 

– Құжатта негізгі макрокөрсеткіштер мен бюджет параметрлерінің болжамы нақтыланып отыр. 2017 жылы жалпы номиналды ішкі өнім 4 пайызға өсті. Ал биылғы жылдың қаңтар мен наурыз айының аралығында экономиканың өсімі 4,1 пайызға жетті. 2018 жылы мұнайдың болжамды бағасы 1 барреліне 45 АҚШ долларынан 55 долларға дейін ұлғайды. Ал АҚШ долларына шаққандағы теңгенің есептік бағамы 140 теңге деңгейінде сақталды. 2017 жылы нақтыланған базаны есепке ала отырып 2018 жылға ішкі жалпы өнім 57,2 трлн теңге көлемінде болжанады, – деді өзгерістердің себебін түсіндірген Т.Сүлейменов. 

Оның айтуынша, заң жобасындағы өзгеріс ішкі жалпы өнімнің, өң­деу өнеркәсібінің өсуімен де байла­ныс­тырылған. Мұнайдың әлемдік баға­сының өсуінен импорт пен экспорт та арта түседі. Ал инфляция көлемі 5-7 пайыз дәлізінде сақталады. 

Ал Қаржы министрі Б.Сұлтанов құ­жат­тағы негізгі басымдықтар Мемле­кет басшысы жолдауларындағы тапсыр­маларды қаржыландыру мен «Пре­зиденттің бес әлеуметтік бастамасын» іске асыруға арналғандығын атап өтті. 

– Үш жылдық бюджет жобасын қа­лыптастыру кезінде біз кірістердің жиналу болжамын ішкі жалпы өнімге 0,3 пайызға оза жоспарлаған болатынбыз. Сондықтан бұл нақтылауда нақты өсім болжамы ескерілді, – деді Б.Сұлтанов.

Қаржы министрінің баяндауынша, бюджет шығыстары үш негізгі ба­ғыт бойынша жаратылмақ. Біріншісі, Мем­лекет басшысының «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсе­кеге қабілеттілік» және «Төртінші өнер­кәсіптік революция жағдайындағы даму­дың жаңа мүмкіндіктері» атты жол­дау­ларындағы тапсырмаларды жүзеге асыруға 293 млрд теңге көздел­ген. Сондай-ақ Президенттің бес бас­та­масын орындауға 25 млрд теңге жо­с­парланған. Ал бұрынғы міндетте­мелерді іске асыруға 99 млрд теңге бағыттау жоспарланған.

Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышев өз баяндамасында баға тұ­рақ­тылығын қамтамасыз етуге, инфляция­ны жоспарлы дәлізде ұстап тұруға басымдық беретіндіктерін атап өтті. Мәселен, наурыз айында инфля­ция көлемі 6,6 пайыз көлемінде тір­келген. Бұл – алдын ала белгіленген бол­жамның шамасы. Ал бірінші тоқсанның қорытындысы бойынша инфляция өт­кен жылғыдан төмен болған. 

Д.Ақышев 2018 жылдың қаңтар-наурыз айларында банктердің халыққа берген несиесінің көлемі 2017 жылдың осындай мерзімімен салыстырғанда 23 пайызға өсіп, 2,7 трлн теңгеге жет­кендігін атап өтті.  Ал наурыз айының соңында экономиканы несиелеу көлемі  12,6 трлн теңге болған. 
Ел азаматтары соңғы жылдары жи­нағын сақтау кезінде ұлттық ва­лю­таға басымдық беретін болған. 

Субсидиялар сүзгіден өтеді

Сенаторлар үш жылдық бюджет жо­басының авторларына ел­дегі қа­лыптасқан әлеуметтік-экономи­калық ахуал бойынша сауалдарын қойды. Мәсе­лен, Сенат депутаты Мұ­рат Бақтиярұлы 2018 жылы ауыл ша­руа­шылығын суб­сидиялауға қомақты қар­жы бөлі­нетіндігін айта келе, оны бөлу тәртібіндегі өзгерістер туралы сұрады. 

Бұл сауалға жауап берген Үкімет басшысының орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Өмірзақ Шөкеев «Бізде ауыл шаруашылығын субсидиялау жүйесі өте күрделеніп кеткенін өздеріңіз білесіздер. Қазір субсидияның 54 түрі бар. Министрліктің негізгі ұстанған бағыты – бұл субсидияларды жеңілдету. Биылдың өзінде 42 субсидияны қалдырмақпыз, оның ішінде тиімсіздерін қысқартып, тиімділері қалдырылады. Ең бас­тысы, несие пайызын төмендету мәселесіне көбірек көңіл бөлеміз. Одан кейін инвестициялық субсидияларды көбейтеміз», деп жауап қайтарды. 
Ол, сондай-ақ бұрын гектар, тонна мөлшеріне берілетін субсидиялар барынша азайтылатындығын да атап өтті. Ал мал шаруашылығында ет пен сүт өндірушілерге ерекше қолдау көрсетілгелі отыр. Ө.Шөкеев сонымен қатар суармалы жерлерді игеруге басымдық берілетіндігін жеткізді. 

Жалпы, субсидия тұрғысындағы мәліметтер Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернеттегі ресми парақшасында орналастырылған. 
Ал сенатор Нұрлан Қылышбаев аталған заң жобасында Президенттің бес бастамасы бойынша өз-өзін еңбекпен қамту және жұмыссыз тұрғындар арасында жаппай кәсіпкерлікті дамытуға бөлінетін 20 млрд теңгенің тағдырына байланысты алаңдаушылығын жеткізді. Оның пікірінше, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы ақпаратына сәйкес, 2017 жылы «Бастау Бизнес» бағдарламасы бойынша жалпы құны 1 млрд 200 млн теңгеге 15 мың адам оқытылған. Барлығы 314 адам несиеге ие болған. 2018 жылы 2 млрд 400 млн теңгеге 30 мың адам оқытылып, 14 мың адамды несиелеу жоспарланған. Осы орайда депутат оқытылғандар мен несиеленген адамдар арасындағы алшақтыққа назар аударып, оқытудың тиімділігі туралы сұрады. 

Бұл сауалға да Үкімет басшысының орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Өмірзақ Шөкеев жауап беріп, аталған бағдарламаның маңызды екендігін атап өтті. Оның айтуынша, «Бастау Бизнес» бағдарламасы арқылы оқығандарды міндетті түрде несиелендіру қағидасы жоқ. Дегенмен, бірінші кезекте несие алушының жағдайы, кепілге қойылатын дүниесі де есепке алынады.

13 мың үй кепілге қойылған

– Биыл ауыл шаруашылығын қолдау ұйымдары арқылы тұрғындарды несиелеуге 44 млрд теңге бөлініп отыр. Біздің жоспарымыз бойынша 11 мыңдай несие беріледі. Бірақ жаппай несиелеудің өзіндік қаупі де бар. Былтыр жеке шаруашылықтар кооперативтерге кірер кезде үйлерін кепілдікке қойды. Қазір осындай 13 мың үй кепілде тұр. Ал егер ертеңгі күні ол шаруашылықтар қаржыны қайтара алмаса, үйлерін сатуға тура келеді. Оның қандай әлеуметтік жағдайға алып келетіндігін болжаудың өзі қиын, – деді Ө.Шөкеев. 

Заң жобасын талқылау барысында сенатор Динар Нөкетаеваның әлеуметтік салаға бөлінетін шығыстар азайып кеткендігіне байланысты сауалына орай Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Мәдина Әбілқасымова елдегі демографиялық ахуалдың жайын айтып берді. 

Нақтырақ баяндасақ, бала тууына арналған біржылдық жәрдемақы және бала бір жасқа толғанға дейін күтіміне ай сайынғы жәрдемақы көлемі кемімеген. Алайда, 2017 жылы туу  19 мың балаға азайған.  Оның үстіне өткен жылдары елімізде үшінші, төртінші балаларын дүниеге әкелетін отбасылар саны да  азайып кеткен. 

Жалпы, сенаторлар әскери оқу орын­дарының материалдық-техни­калық және оқу-әдістемелік базасын жаңар­туға қаржының аз бөлінетіндігі, екінші деңгейдегі банктерді сауықтыруға байланысты да мәселе көтерді. 

Талқылаулар қорытындысы бо­йын­ша заң жобасы бірауыздан қабыл­данды. Жалпы отырыста сон­дай-ақ Инвестициялар жә­не даму министрі Жеңіс Қасым­бек таныстыр­ған «Қазақстан Респуб­ликасының Үкіметі мен Америка Құрама Штат­тарының Үкіметі ара­сындағы мемле­кеттік әуе кемелеріне аэронавигация­лық қызмет көрсету үшін төлемақы алуға қатысты келісімді ратифика­ция­лау туралы» және Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхаме­диұлы таныстырған «Қазақстан Рес­пуб­ликасының кейбір заңнамалық актілеріне архив ісі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобалары қабылданды.

Алғашқы аталған құжат бойынша қос мемлекеттің бортында үкімет делегациясы бар мемлекеттік әуе кемелерін аэронавигациялық алымдардан босату көзделген.

Ал осыдан 20 жыл бұрын қабыл­данған архив ісін жүргізу және дамытуға бағытталған заңның жаңа нұсқасында саланы жаңғырту мен жетілдірудің заман талабына сай тетіктері қамтылған. 

Жиын барысында депутаттар тарапынан орталық атқарушы органдарға депутаттық сауалдар да жолданды.

Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»