Елдігіміздің бойтұмары – ел бірлігі

Ел ішіндегі татулық пен бірліктің өзіндік ерекше моделін қалыптастырған Қазақстан халқы Ассамблеясының бұл кезекті сессиясы 1500-ден астам адамның басын қосты. Алқалы жиынға еліміз­дің­ барлық өңірлерінен келген Ассамблея мүшелері мен ар­дагерлері, республикалық және өңір­лік этномәдени бірлес­тік­тердің төрағалары, Парламент депутаттары, орталық атқа­рушы органдардың, саяси партиялардың, діни бірлес­тіктердің, үкіметтік емес ұйым­дардың басшылары, ЖОО ректорлары, шет мемлекеттердің дипломатиялық миссияларының, ғылыми, шығармашыл зиялы қауымның өкілдері және БАҚ бас­шылары қатысты.

Сессия жұмысы Мемлекеттік Əнұранмен ашылғаннан соң Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары – Хатшылық меңгерушісі Леонид Прокопенко баяндама жасау үшін сөз кезегін Елбасы – Қазақстан хал­қы Ассамблеясының Төраға­сы Нұрсұлтан Назарбаевқа ұсынды.

Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзін­де бірінші кезекте жұрт­шы­­лықты Ассамблеяның XXVI сес­сиясының ашылуымен құт­тықтай келіп, ұйымның қоғамдағы маңызды рөлі мен алға қойып отырған міндеттеріне тоқталды.

«Ассамблея құрылған күннен бастап еліміздегі мызғымас бірліктің ұйытқысы, сарқылмас берекенің бастауы болып келеді. Бүгінде ол – еліміздегі татулық пен тұрақтылықтың ең басты кепілі. Әрдайым елдік істердің басында жүретін Ассамблея менің іргелі бастамаларыма әр уақытта қолдау білдіріп, халқымызға түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Қазақстан сан қырлы жаңғыруға бет бұрған қазіргі таңда Ассам­блея­ға да тың міндеттер жүк­те­леді», деген Елбасы XXVI сессияның тақырыбы «Бес әлеу­мет­тік бастама – қоғамның әлеу­­меттік бірлігінің тұғыры» деп ата­луының өзіндік мәні бар еке­нін жеткізді. Сондай-ақ елдігіміздің бойтұмары – ел бір­лігінің қадір-қасиетінің орны бөлек екенін атап көрсетті.

Одан әрі Мемлекет басшысы дү­ние жүзінде көгінде туы, тө­рінде билігі болса да бірлігі қа­шып, бүгіні бұлдыр, болашағы бұлыңғыр болған қаншама мем­лекеттің бар екендігін айта келіп, ынтымағымызды ырыс-бере­кеміздің бастауы етіп алға басып келе жатқанымызды, осы жолдан таймауымыз қажеттігін сөз етті.

«Ассамблея бейбітшілік пен татулықтың нағыз шырақ­шы­сы­на айналды. Сол себепті мен ҚХА сессияларына әрдайым өзім қатысамын. Бүгінгі таңда да әлеуметтік интеграция фак­торын пайдалана отырып, біз­ тұтастығымызды одан әрі нығай­та түсеміз. Әлемдегі мықты мем­лекеттер – біртұтас ұлттар еке­ні жасырын емес. Олардың бар­лығы біртұтас бірегейлікке сүйене отырып жаңғырады. Біз де осы жолға түстік. «Рухани жаң­ғыру» бағдарламасының, соның ішінде «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасының мәні де осында. Әлеуметтік бірлік саясаты – біртұтас Ұлт қалыптастыру жо­лындағы маңызды қадам деп білемін», деді Елбасы.

Мемлекет басшысы «Бес әлеу­меттік бастаманы» іске асырудың негізгі үш факторына тоқталып, еліміздің әлеуметтік саясатының басты ерекшеліктерін атап өтті.

«Біріншіден, жаңа ғасырдың екінші онжылдығының бастапқы сегіз жылына жасалған талдау көрсеткендей, жекелеген мемлекеттер тарапынан егемен елдердің ішкі ісіне араласуының салдарынан әлемнің түрлі өңірлерінде болатын дағдарыстардың басқа да себептері бар. Бұл – әлеуметтік бір­лік пен интеграцияның болмауы. Жаһандық және өңір­лік тәжірибе көрсеткендей, қалып­тасқан мемлекет – бұл әлеу­меттік бірлік негізі саналы түрде нығайтылатын мемлекет. Біздің жаңа бастамаларымыз, ең алдымен, осыған арналған.

Екіншіден, қазіргі заманғы экономикалық және саяси теория мен тәжірибеде әлеуметтік және мә­­дени капитал артта қалған сала емес, олар өсімнің тұрақты драй­­верлері деген көзқарас берік ор­нықты.

Білімнің жаңа экономикасы, цифрландыру, өндірісті роботтармен жабдықтау, технологиялық ин­новациялар әлеуметтік және мәдени капиталдың мүлде басқа сипатын қажет етуде. Сол себепті біздің жаңа әлеуметтік бастамаларымыз жаңа экономиканың дамуына серпін береді.

Үшіншіден, полиэтникалық мемлекет жағдайында әлеуметтік және ұлттық саясат өзара тығыз байланысты. Мен ұсынған бес әлеу­меттік бастама еліміздің бар­лық азаматтарын қамтиды, бүкіл халқымыздың дамуына септігін тигізеді. Олар тұрғындардың аз қам­тылған бөлігі мен жастар үшін ерекше маңызды. Сол се­бепті мен осы мәселені ҚХА сес­сиясында талқылауды ұсындым», деді Елбасы.

Қазіргі таңда Қазақстан әлеу­меттік капиталды күшейту арқылы өз болашағына сенім­мен қарап отыр. Осы орайда Мем­лекет басшысы нақты мәлі­меттер келтіре отырып, елімізде жүзеге асырылатын әлеуметтік жобалардың негізгі қағидаттарын атап өтті. Мемлекет басшы­сы «Бес бастама» қазіргі Қа­зақ­станның ең маңызды бес әлеуметтік проблемасын шешуге бағытталғанын айтты.

«Егемен ел болғалы 12 мың шақырым автомобиль жолы салынды және қайта жөнделді, 2,5 мың шақырымнан астам жаңа темір жол желісі пайдалануға берілді. Соның бәрі экономиканы дамытуға, еліміздің барлық тұр­ғындарының әл-ауқатын арт­тыруға септігін тигізуде. Осы жылдар ішінде заманауи­ ме­дициналық құралдармен жаб­дық­талған 1300-ден астам аурухана, емханалар мен амбулаториялар салынды. Соның нә­ти­жесінде өмір сүру ұзақтығы артып, өлім-жітім азайды және ана мен балаға қолдау көрсетілді. 1545 жаңа мектеп пен 500-ден астам балабақша – біздің бала­ларымыздың болашағы үшін са­лынды. 70 стадион, 36 спорт сарайы, 8 мыңнан астам спорт алаңдары мен залдары ашылды. Бұл дегеніміз – денсаулық кепілі. Музейлер саны 2,7 есе, театр­лар саны 1,5 есе, кітапханалар саны 1,4 есе өсті. Осы айтылған бар­лық әлеуметтік, мәдени және спорт нысандары бүкіл хал­қы­мыз үшін салынып, жұмыс істеп жатыр. Әр қазақстандық елі­міздің өркендеуіне үлес қосу­да. Өйткені біз еңбек етіп жалақы аламыз, содан кейін оны еліміздің дамуына жұмсаймыз», деді Президент.

Сонымен қатар Нұрсұлтан Назарбаев әлеуметтік капиталды күшейтудің арқасында еліміздің болашағы бекемделе түскеніне көңіл аударды.

«Бұл – прагматикалық ақиқат. Себебі әлеуметтік капитал – адам мен қоғамның дамуына же­телейтін әлеует. Біз адам ба­сына шаққандағы ішкі жалпы өнім көлемін арттыру үшін үл­кен жолдан өттік. Ол 600 дол­лардан 10 мың долларға дейін көтерілді. Бұл – әлеуметтік ка­пи­талға салынатын инвестиция көлемін арттыруға мүмкіндік беретін база. Бір ғана мысал: биылғы қаңтар айында Дүние­жү­зілік экономикалық форумда мемлекеттерді бағалаудың жаңа жүйесі енгізілді. Ол – ішкі жалпы өнімнің өсуіне және басқа да он бір параметрге байланыс­ты болатын инклюзивті даму ин­дексі. Бұл индекстің басты көрсеткіші – әл-ауқат деңгейі. Да­мушы 74 елдің рейтингінде Қа­зақстан 15-орында. Меніңше, бұл – лайықты нәтиже!», деді Елбасы.

Бұдан соң Президент әлеу­мет­тік бірлікті толық нығайту үшін қандай шаралар қабылдау қажеттігіне тоқталды. «Менің бұған берген президенттік жауабым – «Бес әлеуметтік бастама», дей келіп, баспана мәселесінің неліктен бірінші қойылғаны туралы айтып өтті.

«Бәріміз жайлы тұрмыс үшін баспананың алатын орнын жақсы түсінеміз. Сондықтан мен бұл бағдарламаны бірінші орынға қойдым. Жұмыс істейтін кез келген азаматтың жаңа талаптар бойынша ипотекаға қол жеткізе алуы айрықша маңызды. Бұл дегеніміз – біздің миллиондаған аза­маттарымыз! Олар мерзімі 25 жыл­ға дейін ұзартылған арзан ипотека ала алады. Осыған орай, бастапқы жарна 20 пайыздан ас­пайтын болады, ал бұрын бұл 50 пайыз болған еді», деді Елбасы.

Мемлекет басшысы аталған бастама аясында арзан ипотека­ны алдымен жас отбасыларға беруді ұсынды. Сондай-ақ екін­ші бастама – жалақысы тө­мен еңбеккерлер үшін салық жүк­темесін азайту бойынша жеке табыс салығын төмендете отырып, 2 миллионнан астам адамның жалақысы өсірілетінін айтты.

Жоғары білім алудың қол­же­тім­ділігі мен сапасын арттыруға қатысты үшінші бастама бойын­ша гранттар саны, әсіресе техни­ка­лық мамандықтар бойынша арттырылғанын айтып өткен Ел­басы студенттік жатақханалар проблемасын шешу мәселесі бойын­ша «Олар жай қонып шы­ғатын орынға ғана емес, жайлы тұрып, білім алуға арналған то­лық базаға айналуы тиіс» деп атап тапсырды.

Төртінші бастама бойынша жеңілдетілген шағын несие алатындардың санын екі есе арттыру жөнінде Үкіметке тапсырма бергенін айтқан Мемлекет басшысы бұл бағдарламаның ауылдық жерлер үшін маңызы зор екенін атап өтті.

«Атамекен» ұлттық кәсіп­кер­лер палатасы азаматтарымызды бизнестің қыр-сырына үйретіп, маңызды жұмыс атқаруда. Көп­теген адам кәсіпкерлікті меңгеріп шықты. Енді оларға бастапқы капитал қажет. Шағын несиені бірінші кезекте соларға беру керек», деді Елбасы.

Сонымен қатар бесінші бастама – елімізді одан әрі газбен қамту бойынша Орталық және Солтүстік Қазақстанға жаңа газ құбырын тарту жобасы биылғы жылдың шілде айында бастау алатынын айтты.

Сөз ретінде Елбасы бес бас­та­маны іске асыру үшін қан­ша қаражат жұмсалатынын мәлімдеді.

«Турасын айтқанда, мұның бәрі мемлекет үшін арзанға түс­пей­ді. Бес әлеуметтік бастаманы жүзеге асыру үшін жалпы 2,6 триллион теңгеден астам қар­жы бөлуді жоспарлап отырмыз. Бұл – өте үлкен қаражат, біз­дің адамдарымызға, олардың бола­ша­ғына бағытталған тікелей ин­вестиция. Мұндай әлеуметтік саясат жалғаса береді», деді Мемлекет басшысы.

«Ең бастысы: олардың барлы­ғы әрбір қазақстандықтың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған әрі бүкіл қоғамға арналған. Бұл – жалпыұлттық жобалар. Жер­гі­лік­ті жерлерде Ассамблея мүше­ле­рі бұған белсене қатысып, олар­­дың орындалуын «Нұр Отан» партиясымен бірлесе ба­­қы­­лауға алуы керек», деді Президент.

Сессия барысында Мемлекет басшысы еліміздің ішкі саяса­ты­ның стратегиясы дұрыс таң­дал­ғанын атап көрсетті.

«Жаһандық этникалық жағ­дай біздің ішкі саясаттағы стра­те­гиямыздың дұрыстығын көрсе­тетініне сенімдімін. Біз еліміз­дің азаматтарын қандай да бір көз­қарас бойынша ешқашан бөле-жарып көргеніміз жоқ. Осы жылдарда бүкіл қоғамды ұйыс­ты­ратын біртұтас саясат жүргізу менің мызғымас ұстанымым болды. Бұл барлық азаматтар мен этностарға жаппай қатысты», деген Елбасы осы орайда қазіргі таңда қоғамымыздың бірлігін нығайтуға назар аудару аса маңызды екеніне екпін берді.

«Осы мәселе бойынша негізгі ре­сурс – әлеуметтік сала. Бұл – біздің барлығымызға қатысты өмір­лік мәні бар сала. ХХІ ға­сыр әлеуметтік, экологиялық, тех­ногендік сияқты жаһандық қауіп-қатерлер ешқайда жойылып кетпейтінін көрсетіп отыр. Әлемдік дағдарыс мем­ле­кет­тердің әлеуметтік мүмкін­дік­те­­рін азайтты», деді Мемлекет бас­шысы.

Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан­ның көрші елдермен қарым-қатынасына баға бере отырып, еліміз келешекте жүк тасымалының өзінен ғана жылына 5 млрд доллар табыс табатынын жеткізді.

«Қазақстан мен Ресей арасында мемлекетаралық қатынастың үлгісі ретінде өте жақын байланыс орнаттық. Біз бұл ұстанымға адал­мыз және оны сақтауымыз қажет. Өйткені бұл Қазақстанның түбегейлі ұстанымдарына жауап береді. Ресей үшін де дәл солай екеніне сенімдімін», деді Елбасы.

Одан әрі Мемлекет басшысы Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы байланыстардың да қарқынды дамып келе жатқанын сөз етті.

Жиында Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық қақтығыстарға се­беп болған жағдаяттар тұрғы­сын­да да сөз қозғап, әлемдегі эко­номикалық санкциялар мен қа­рулы шабуылдарға қатысты пікірін білдірді.

«Экономикалық санкция­лар, протекционизм, терроризм, экстремизм, жекелеген мем­лекеттердегі тұрақсыздық, еге­мен елдерге бағытталған қа­ру­лы шабуылдар халықаралық құ­қық­ты бұзып, жер бетіндегі барша жұрттың ертеңгі күнге деген се­німсіздігін қалыптастырып отыр», деді Мемлекет басшысы.

Елбасының сөзіне қарағанда, бұл ахуал кедейшілік, жұмыссыз­дық проблемаларын ушықтырып отыр. Осының салдарынан эко­номика өсімі төмендеуде, ел­дер­­дің теңсіздігі тереңдеуде. Ал әлеуметтік теңсіздік экстре­мизм­­ді тудырады, радикалды ре­волюцияларға алып келеді. Осы орайда Н.Назарбаев БҰҰ мә­ліметтеріне назар аударды. Жер бетіндегі халықтардың 14 пайызы ашаршылық қиындықтарын сезінуде. Мұның салдарынан әлемде жыл сайын 24 мың адам көз жұмады. Жұмыссыздар саны 200 млн адамға жақындаған.

Елбасы әлеуметтік бас­тамала­р­-
ды іске асыру үшін жұм­салатын қа­ражат Қазақстан қо­ғамының бо­лашағына арналған тікелей ин­вес­тиция болып саналатынын атап өтіп, Ассамблеяға бірқатар жаңа міндеттер жүктеді.

«Бірінші. Ассамблея жаңғыру­дың өзекті міндеттерін орындау үшін азаматтық қоғам өкілдерінің қатысу аясын кеңейтуге тиіс. Менің тапсырмаммен «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» заңға өзгерістер енгізілді. Енді жа­ңар­ған заңды жүзеге асыру үшін нақты жоспар керек. Атап айтқанда, этномәдени бір­лестіктер мен Достық үйлері мә­дениет, тіл, дәстүр саласында жұмыс жүргізіп жатыр. Бұл жұмысты жалғастыра беру қажет.

Үкімет қазақстандық этнос­тар­дың мәдениетін дамыту үшін мемлекеттік әлеуметтік тап­сырыс­тарды жинақтауға тиіс. Әлеу­­меттік бірлік жолындағы жұмыстарды ескере отырып, үкі­меттік емес ұйымдар үшін берілетін гранттардың тақырып аясы кеңейтілсін.

Дін істері және азаматтық қоғам министрлігіне «Нұр Отан­­­мен» және Ассамблеямен бірлесіп, «Рухани жаңғыру» бағ­дар­ламасы мен жаңа әлеуметтік бастамаларды ілгерілету үшін ғылыми-ағарту жобасын әзір­леуді тапсырамын.

Екінші. Жаңғырудың басым­дықтарын, әлеуметтік саясат­ты, «Рухани жаңғыру» бағ­дар­ламасын ескере отырып, Ас­самблеяның 2025 жылға дейінгі даму жоспары мен Концепциясын сапалы түрде жетілдіру қажет.

Үшінші. Ассамблея мемлекет­тік органдармен бірлесіп, қайы­рымдылық жұмыстарын жал­ғастыра беру керек. Тек өткен жылы аз қамтылған 60 мың отбасы мен 8 мың әлеуметтік ұйым көмек алды.

Төртінші. ҚХА-ның «Жаңғы­ру жолы» атты жаңа жастар қозғалысы жастарды жаңғыру аясында біріктіруі керек. Күш-жігерімізді жастардың өзекті стартаптарын қолдауға бағыттау қажет.

Бесінші. Астана, Алматы және­ облыс әкімдері, сондай-ақ Ассамблея аудандар мен ок­руг­­тердегі Қоғамдық ке­лі­сім кеңестерін жергілікті бюд­жет­­­ті тиімді пайдалануға жұ­мыл­ды­рсын. Кеңестер агро­өнер­кә­сіп секторында ақылды тех­ноло­гияларды ілгерілетуге де көмектесуі керек. Бұл жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытуға, менің Жолдауым мен әлеуметтік бастамаларымды іске асыруға қосылатын үлес болмақ.

Алтыншы. Биыл біз елорда­ның 20 жылдығын атап өтеміз. Астана – бірлік пен келісімнің жалпыұлттық үлгісі. Қала әкім­дігі Мәдениет және спорт ми­нистрлігімен бірлесіп, «эталонды стандарт» ретінде қабылданатын елордалық Ассамблеяның бағ­дар­ламасын әзірлеуі қажет. Астанада Достық үйін ашу мәсе­ле­сін шешетін кез келді деп санаймын. Ол үшін Бейбітшілік және келісім сарайы қолайлы болады деп ойлаймын.

Жетінші. Менің тапсырмам бойынша 1 наурыз – Алғыс айту күні Ассамблеяның жаңа муль­тимедиялық порталы ашылды. Ол жалпыұлттық бірігудің ма­ңызды ресурсына айналуы керек. Ақпарат және коммуникациялар министрлігі Ассамблеяның ақпарат кеңістігінде насихатталуын қамтамасыз етіп, бейбітшілік және келісім тақырыбы бойынша әлеуметтік роликтер циклін дайын­дауы қажет.

Сегізінші. Қоғамның бірлігі тұрақты ғылыми зерделеуді талап етеді. Ассамблеяның ғылыми-сараптамалық қоғамдастығы, сондай-ақ, менің тапсырмам бойынша құрылған этносаралық қатынастар және демография­ ісі жөніндегі орталықтар нақты осы бағытта жұмыс істеуде. Бұ­ған жетекші жоғары оқу орын­дарындағы 40-тан астам кафедра мен Ассамблея орталық­тары да атсалысады. Тек өткен жыл­дың өзінде Ассамблея құры­лым­дары ондаған кітап пен жүз­деген мақала дайындады. Бұл жұмысты жүйелі түрде үйлестіру керек» деді Елбасы.

Елбасының баяндамасынан кейін сөз Шымкент қаласының «Оқушылар сарайының» директоры Наталья Романоваға берілді. Өзінің сөзін «Мен бүгін өзімнің пікірлестерімнің арасында тұрғаныма қуаныш­ты­мын», деп бастаған ол оңтүс­тік­қазақстандық ұстаздарға Елба­сы­ның бес әлеуметтік бастамасы үлкен қуаныш сыйлағанын айтты. «Соңғы 18 жылда Шымкент тұрғындарының саны екі есе өсті. Қазір 1 миллион адамға жуық. Сондықтан көптеген қала тұрғындарына баспана алу қол жетпес арман еді. Енді «7 – 20 – 25» бағдарламасы арқа­сында осы арманның орын­далуына мүмкіндік берілді. Мен ана және педагог ретінде мем­лекеттің ата-анаға үлкен қам­қорлық жасап отырғанына риза­шы­лығымды білдіремін» деді ол.

Екінші сөз Ингушетия Респуб­ликасының тұң­ғыш президенті, Ресей Федерациясының Батыры, Қазақстанда туып-өскен Руслан Аушевке берілді. «Мен түрлі қыз­­меттер атқардым, соның ішінде түрлі әскери бөлімде коман­дир, республиканың пре­зиденті болу бақыты да басы­ма бұйырды. Ал кеше мен өзім үшін аса жауапты және құр­мет­ті жұмыс – Қазақстан хал­қы Ассамблеясының Дос­тық елшісі қызметіне тағай­ын­­да­лдым. Қазақстанның бү­гінгі та­быстарының бәрі бі­рін­ші ке­зек­­те Президент Нұрсұлтан Назарбаев пен оның коман­да­сы­ның еңбегі. Сонымен бірге мен бұл қазақ халқының өз жеріне қуғын-сүргінмен келген барлық халықтарға жасаған қамқорлығы үшін Алланың берген сыйы деп ойлаймын. Сол ниеті үшін қазақ халқы бүгін тыныш әрі бақытты өмір сүріп жа­тыр. Мен Достық елшісі ре­тінде осы жетістікті басқа жер­лер­ге жеткізуге тырысамын. Қа­зақстан әрқашанда достықтың, төзімділіктің орда­сы болып қала беретініне сенімдімін», деді ол өзінің сөзінің аяғында.

Сөз кезегі өзіне берілгенде Бі­лім және ғылым министрі Ер­лан Сағадиев: «Біздің білім беру жүйесі Ассамблеямен үне­мі тығыз байланыста жұмыс істей­ді. Қазір көптеген ЖОО-да Ассамблея кафедралары ашылған. Сондықтан біз ҚХА-мен бірге этностардың ынтымағын қамтамасыз етудеміз. Қазіргі кезде балалар үш тілді еркін меңгеруде. Бұл саясат болашақ бірліктің тұғыры екені сөзсіз. Соңғы 17 жылда мектепке дейінгі білім беру жұмыстарына мемлекеттен бөлінген қаражат көлемі 54 есе артты. Ал орта білім беруге қажетті қаржы 12 есе, кәсіби-техникалық білімге – 36 есе, жоғары білім беруге – 20 есе өсті. Мұғалімдердің еңбекақысын соңғы рет өсіру 300 мың адамды қамтиды», деді. Сонымен бірге Е.Сағадиев министрлік бес әлеуметтік бастаманы іске асыру бойынша жоспар жасап, ол Үкімет қаулысымен бекітілгенін жеткізді. Онда жаңа гранттар берумен қатар сту­денттерді жатақханалармен қам­ту қарастырылған. Жаңа грант­тар саны 20 мың болады. «Осы гранттарды алған эконо­ми­каның технологиялық дамуын қамтамасыз етуге тиісті инже­нерлерді, химиктерді, ІТ техно­логия, робот-техника, нано­технология мамандарын оқуды бітірген соң еңбекке орналастыру жолдары да қарастырылды», дей келіп, жатақханалармен қамту бойынша бүгінгі күннің өзінде 66 мың орынға тапсырыс түскенін атап өтті.

Сөз Солтүстік Қазақстан облыс­­тық Жастар бастама ор­та­лығының ақпараттық-кон­су­ль­­тациялық бөлімінің жетек­шісі Роксана Орынбасароваға берілгенде, ол 2013 жылы Пре­зи­денттің бастамасымен ашыл­ған «Жастардың ресурстық орта­лықтарының» бүгінде 200-дей ұйымды біріктіріп, 6 миллиондай қазақстандық жастарға ұйытқы болып отырғанына тоқталды. «Осы жылдарда біз ондаған мың жастардың өмір­ден өз орнын тауып, жұмыс­қа тұруына көмектестік. Қуат­ты волонтерлік корпус құр­дық, жү­з-
деген бастаманың қол­дау­шы­сы болдық. Біз Сіздің сенімді командаңызбыз, бізге Сіздің: «Жастар барлық реформалардың авангарды болуы керек» деген сөзіңіз ұран болды», деді.

Бұдан соң сөз кезегі тиген Қазақстан ұйғырлары респуб­ли­ка­лық мәдени орталығы Астана фили­алының төрағасы Рустам Абду­саламов Елбасының өске­лең ұрпаққа қамқорлығын өзінің жеке басының жетістіктерін мы­сал ете отырып баяндады. Отыз бес жастағы бұл жігіт­тің екі бірдей магистрлық дәре­же­сі бар, мемлекеттің ірі ком­па­ния­ларының бірінде бас­қару­шы топ менеджері ретінде ондаған жылдық тәжірибе жинақтап үлгерген. Бірнеше тіл меңгерген, оның үстіне жеке кәсібі де өрлеп келеді, қайырымдылық жасауға да құлшынысы жоғары.

– Жоғары оқу орнын бітірген соң жолайрығында тұрып, өмір­лік жолымды табуға тырыс­тым. Алдымен – Алматы, сонан соң Мәскеу астым. Тіпті алыс шет­елге кетуді де ойладым. Бірақ шетте жүріп Отанымызға қажет екенімді сезіндім. 2005 жылы бір дорба қол жүгімді алып жаңа астанамызға жол тарттым. Қазір сол кезде дұрыс таңдау жасағаныма көзім жетті. Шындығында, Астана – армандар орындалатын қала! Астанаға ата-анамды, туысқандарымды, достарымды ала келдім, осы жерде үйлендім, балалы болдым. Енді біздің шағын отбасылық ассамблеямыз бар – бір шаңырақ астында қазақ, ұйғыр, татар және славяндар тату-тәтті тіршілік кешіп жатыр. Ал менің балаларым – қазақстандықтар, халықтар достығын бойларына сіңіре өсіп келеді, – деді Р.Абдусаламов.

– Қазақстан – қамқорлық қанат жайған қоғам. «Жетім көр­сең – жебей жүр» деген ұғым қанымызға сіңген. Осы мінбеде «Біздің елде же­тім бала болмасын» деген ұран жиі айтылды. Расында да, жақын­да ғана Ақмола облысында бір ауылдың ақсақалдарының шеші­мі­мен балалар үйінен бір мезетте 11 бала асырап алынды, – деді сөзін толықтырған Рустам Абдусаламов.

Елбасы осы сәтте жас кәсіп­кер­дің сөзін бөліп, елде балалар үйлерінің азайғандығын, отбасылық балалар үйлерінің ашы­лып, тастанды­ларды асырап алушылардың көп­теп кезекте тұрғандығын жет­кізді. Бүгінде бұл кезекте 1500 отбасы тұр.

Елбасы: «Бұл – ең қайырымды іс. Мен елде «Балалар үйі» деген түсініктің болғандығын қала­май­мын. Біз елде балаларын «тірі жетім» атандырып, балалар үйіне тапсыруға мәжбүр болатын жандарға көмектесіп, аналардың жағдайын жасасақ дұрыс болар еді», деп атап өтті.

Ал «Президенттің бес бастамасы» ішінде қазақстандықтардың тұрғын үй жағдайын жақсартуға бағытталған баптарды Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышев айтып берді. Аталған жоба бойын­ша алдымен баспанасы жоқ адамдар қамтылады, ма­сыл­­дықтың жолын кесу үшін үміт­керлердің табысы есептеледі. Жо­баның бастапқы кезеңінде жаңадан салынған үйлердегі пә­тер­лерге басымдық беріліп, кей­ін бағдарлама аясы кеңейтіле түседі. Ең бастысы пәтерлердің шектік құны белгіленіп, Астана, Алматы, Ақтау, Атырау сияқты ірі қалаларда пәтердің құны 25 млн теңгеден, ал өзге өңірлерде 15 млн теңгеден асырылмайды.

Мемлекет басшысы осы ретте құрылысшылардан құры­лыс­­тың өзіндік құнын әлі де тө­мен­детуді талап ету керектігін ес­кертті. Ең бастысы, халыққа, жас отбасыларға баспананың қол­жетімділігін, несие мерзімінің ұза­р­тылуынан ай сайынғы тө­лемнің азаятындығын жете түсін­діру керектігін айтты.

Д.Ақышев банктердің «7 – 20 – 25» бағдарламасына қатысуға құл­шынып отырғанын да жет­кізді.

– «7 – 20 – 25» мемлекеттік бағ­дар­ламасы мамыр айында қабылданады. Күні кеше Ұлт­тық банктің басқарма отыры­сын­да бағдарлама операторы – арнайы компанияны құру туралы шешім мақұлданды. Аталған ипотекалық компания «Баспана» деп аталады. Банктер жаңа бағдарламаны іске асыруға дайын, – деді Ұлттық банк төрағасы.

Ал бұдан соң мінбеге көте­ріл­ген жазушы, Қаратаудың бау­райында дүниеге келген Сергей Лукьяненко қазір Ресей Федерациясының азаматы. Әкесі – орыс, анасы – семей­лік татар қызы. Қазақстанда ер жетіп, тұрақты мекенін Ресей­ден тапқан. Ол өз сөзінде ел ара­лауға құмар екендігін, бірақ қа­зақ­тың дархан даласы, қар басқан таулы шыңдары, бал татыған қымызының дәмі мен дом­быра үні әрқашан санасын­да сақталғандығын айтады.

– Қазақстан халқы, дәстүрі мен мәдениеті менің барлық кітаптарымда көрініс тапты. Орыс тілінде жазылып, әлемнің отыздан аса тіліне аударылған туындыларымда туған елімнің титімдей болса да жұрнағын бейнелеуге тырыстым. Посткеңестік елдер тәуелсіздіктің алғашқы жыл­дарында көптеген қиын­шы­лықтарға кезікті. Олардың кө­бі тәуелсіздікпен қатар қол жеткізген табиғи байлық пен бас­қа да мүмкіндіктерге ие бол­ға­нымен, ұқсатып игер­ген­де­рі аз. Ал жетістіктің негізгі кіл­ті – халықтар достығы мен тату­лық­та еді. Біртұтас ұлт ретінде жұмылған елдердің бірі – Қазақстан. Бұған Ассамблеяға жи­нал­ған көптеген этностардың ауыз­біршілігін, елдегі өрке­ни­ет­тің нақты мысалын көріп отырмын. Бұнда қонақ ретінде шақырылғаныммен, өзімді жат жұрттық ретінде сезінбеймін. Қазақстан менің – Отаным, – деген жазушы, сөзінің соңын «туған жерім» деп қазақшалап тебіреніп кетті.

Ассамблея сессиясындағы сөз ағынын кезегі келгенде «Алматы ақшамы» газетінің бас редакторы Қали Сәрсенбай жандандырып жіберді. Журналистің әң­гімесі Қадыр ақынның «Ең ал­дымен – ел қамы, содан кейін – қалғаны» деген тіркесімен бас­талды. Оның айтуынша, Алматының жоғары оқу орында­рында 140 мыңға жуық студент оқиды. Колледждерде 27 мыңнан аса жас тегін білім алуда. Ал жатақ­ханаға нақты қажеттілік 23 мың орынды құрайды. Бұл тапшылықты жою үшін былтыр шаһарда 2 мың орындық жатақхана салынса, 2020 жылға дейін тағы 20 жатақхана салу жоспарланған. Жоғары оқу орындары өз күштерімен қосымша 5 мың орындық жатақхана салуды міндетіне алған.

– Жастар енді пәтер жағаламай алаңсыз білім алатын болады. Қаладағы баланың жағдайы жақсарған соң ауылдағы ата-ана­сы алаңдамайды, – деді Қ.Сәрсенбай.

«Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» сонау батыстық сарапшыларды да тәнті қылғанын Ассамблея отырысында байқа­дық. Берлиндегі Шығыс Еуропа және халықаралық зерт­теу­лер орталығының ғылы­ми қызметкері, профессор Беате Эшмент өз сөзінде қоғам­дық институт мәртебесіне лайық­ты Қазақстан халқы Ассам­блея­сының сессиясында баяндама жасау өзіне зор құрмет еке­нін атап өтті. Неміс сарапшы­сы Ассамблея жұмысы мен Қазақ­станның саясатын жіті назарда ұстап отырғанын айтты.

– Қазақстанға алғаш рет тоқсаныншы жылдардың ортасында келдім. Ең алғашқы ғылыми бағытым жаңа тәуел­сіз мемлекеттегі қазақ пен орыс ұлты өкілдерінің қоңсы қо­ныс­тануы болды. Сол кезде Батыстың көптеген бақы­лау­шы­лары Қазақстанда мәдени текетірестер болатыны, ол орыс жұмысшыларының көтерілісіне ұласатыны туралы сәуегейлік танытып жатты. Алайда бұлардың біреуі де болған жоқ. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тәрізді мен де жүздеген этностың бір шаңырақ астында тату-тәтті тіршілік етеріне сенген батыстық алғашқы ғалымдардың бірі болдым, – деген Б.Эшменттің сөзіне Ассамблея отырысына қаты­су­шылар ерекше қолдау білдірді.

Маңғыстау облысының IT кәсіпкері Гурбан Иванович «Егер менен АҚШ-тың силикон алқабы мен Қазақстанға тән ортақ дүниені сұраса, мен ойланбастан креативті адамдар мен Елбасының бес бастамасы деп айтар едім», деп бастады өз сөзін.

«2009 жылы жалақысы мен перспективасы жоғары мұнай саласынан кетіп, IT сала­сына келгенде мені ешкім тү­сін­беді. Алайда уақыт менің таңдауымның дұ­рыс екенін көрсетіп отыр. Мен Калифорнияның жоғары технологиялар индустриясының орта­лығында болғанда, IT ком­паниялардың капитализациясы жал­пы елдің ішкі өнімін жабуға қабілетті екеніне көзім анық жетті.

Маңғыстау облысы «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы аясында көптеген жобаларды жүзеге асыруда. Мен бір жыл бұрын бағдарламалауға ар­налған өз мектебімді ашып, осы уақытқа дейін 150 оқушыны оқы­ттық. Олар болашақта IT компанияларын ашып, цифрлы Қазақстан құруға өз үлестерін қосатынына бек сенімдімін. Сонымен қатар облыста «Даму» қоғамдық қорының қолдауымен бірегей қаржылық қолдау бағдар­ламасы іске қосылды. Бағ­дар­лама аясында шағын және орта кә­сіпкерлікпен айналыса­тын жан­дар үшін 1 пайызбен кредит беріледі. Қазірге дейін осы бағдарламаға 200 жо­ба ұсынылды. Сіздің қолдау­ы­ңыз­бен алға қойған мақсаттарды табыс­ты жүзеге асыратынымызға сенімдімін», деді кәсіпкер.

Келесі сөз кезегін алған «Байсерке-Агро» ЖШС директоры Кирилл Павлов өзін әртүрлі салаларда байқап көргенін айтты. «Алайда ауыл шаруашылығына оралдым. Бүгінде жұмыссыз жүрген жандарды көргенде, оларды ауыл шаруашылығымен айна­лысуға шақырамын. Қазақстан – аграрлық әлеуеті зор мемлекет. Алайда жастар аграрлық секторд­ы табысты деп санамайды. Бұл – қате пікір. Менің ойымша, Президенттің бес әлеуметтік бастамасы болашақ ұрпақ үшін қажетті жағдайдың негізін қалады. Үлкен еңбексіз өмірде жеңіс болмайды, сондықтан талмай еңбек етуіміз керек», деді К. Павлов.

«Қазақша сөйлейік» клубының жетекшісі Оксана Драчева «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуі жастар үшін өте маңызды деп санайды. «Әлемдік гуманитарлық білімді қазақ тілінде оқуға мүмкіндік беретін «Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы біздің санамызға құйылатын нәр деп айтуға болады. Мен қазақша үйрету мақсатында «Қазақша сөйлейік» клубын құрдым. Қазір жоба аясында көптеген шетел азаматтары және еліміздегі әртүрлі этнос өкілдері қазақ тілін меңгеруде. Үш тілді меңгеру – жарқын болашаққа апаратын бірегей жоба», деді Оксана.

Ал Нью-Йорк университетінің профессоры Диаз Мусалимов: «Мен қазір Нью-Йорк универси­те­тінде во­калдан сабақ беремін. Сту­де­нттеріме елімізде Қазақстан халқы Ассамблеясы институты бар екенін, сондай-ақ Әлем­дік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі өтетінін, сонымен бірге біздің еліміз ядро­лық қаруға қарсы күрестің көш­бас­шысы екенін айтсам, олар біз­ге үлкен құрметпен қарайды. Сондықтан олар менің бүгін осы сессияда сөз сөйлейтінімді біліп, адамзатқа деген үлкен махаббатыңыз үшін Сізге үлкен алғыстарын білдіріп, жалынды сәлемдерін жолдады», деді.

«Мен алғашқы дипломымды Қазақстанда алдым. Әрі қарай оқуымды АҚШ-та жалғастырып, 10 пайызды құрайтын үздік түлектер қатарына кірдім. Қазақ­стандық білім – шетелдегі ака­демиялық жетістіктің басты ке­пілі. Осы орайда Отанымызды ха­лықаралық жарыстарда та­ныстыруға мүмкіндік алуым мені шаттыққа бөлейді. Еліміздің Әнұранын Лас Вегаста Головкин-Альварес жекпе-жегінде орындадым. Мен шетелде жүргенде елімді қатты сағынамын. Біз­дің еліміз – тұрақтылық пен тату­лықтың Отаны екенін мақтан тұтамын», дейді Д.Мусалимов.

Ал Ассамблея мінберіне көтерілген тағы бір танымал тұлға – Қазақстан тарихын­да тұңғыш рет паралимпиада ойындарының жеңімпазы бол­ған Александр Колядин: «Бү­кіл қазақстандықтардың мені қол­­дағаны үшін алғыс айтқым ке­леді. Паралимпиада ойындарында ­Қа­зақстанды қазір танып қана қой­май, сыйлайды. Бұл өте маңызды. Сон­дықтан бұл менің ғана жеңісім емес, бүкіл қазақстандықтардың жеңісі. Нұрсұлтан Әбішұлы, біз Сізден көп нәрсені: мақсат қоя білуді, өз халқың мен мемлекетіңнің алдындағы жауапкершілікті сезінуді үйренеміз. Менен «Кедер­гілерді қалай жеңесің?» деп жиі сұрайды. Өмірімде көп қиындық болды. Апат, аяғымның ампутациясы, жұмыссыздық... Бірақ мұның бәрі алға қарай жылжуға кедергі келтірген жоқ», деді.

Ассамблея төріне шыққан­дар­дың бірі – Павлодар облысында «Ауыл – мемлекет тірегі» жобасының негізін қалап, табысты жүргізіп келе жатқан Дмитрий Корепановтың ата-әжесі Қазақстанға тың игеру жыл­дары келген. Қазір өзі де ауылға оралып, аграрлық салада қомақты табысқа кенелген. Ол Ассамблея сессиясында Елбасының ауылды қолдап, жастарды демеуге бағытталған шараларының оң әсері мол екендігін атап өтті.

– Мен ауылдық жерде тұру­дың құрметті әрі мәртебелі екен­дігін түйсіндім. Елбасының ұтым­ды саясаты арқылы мақса­тымызды айқындадық. Ал «Ауыл – мемлекет тірегі. Қазақстан агра­рилерінің болашағы» жоба­сы­ның мақсаты – ауылды дамыту, жастарды кәсіби бағдарлау. Мек­тептерде ауылдық жерге қажетті мамандықтар бойынша білім алуға байланысты дәріс өткі­земіз. Бүгінгі оқушылар – ертең­гі ауылдағы шағын несие алып, өз ісін бастаушылар. Өйт­кені ауыл – мемлекетіміздің тірегі, патриотизмнің бастауы, – дейді ол.

Қарағанды мемлекеттік медицина университетінің 6-курс студенті Вячеслав Литвинов мүмкіндігі шектеулі жандар үшін өздігінен қозғалуға мүмкіндік беретін экзоскелет жобасымен айналысып жүргенін айтты.

«Статистика бойынша, халқы­мыздың өмір сүру жасы 6 жылға ұзарып, әлеуметтік жағдайы жоғарлаған. Бұл – Сіздің қамқор­лы­ғыңыздың арқасы. Сіздің Үн­деу­іңіз дәрігерлер, мұғалімдер және өз өмірін жақсартқысы келетін барлық азамат үшін тиімді. Мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған экзоскелетті былтыр Минскіде «ТМД үшін 100 идея» көрмесінде ұсындық. Біздің жоба­мыз 10 жылдан бері арбаға таңылған әйелге үміт сыйлады. Қазір ол өзі қимылдап, еркін қоз­ға­ла алатын жағдайға жетті. Осы жо­баны жүзеге асыру үшін инвес­торлармен бірігіп жұмыс жасап жатырмыз», – деді ол.

Ал өзбек эт­номәдени орта­лы­ғының тө­ра­ғасы Шерзод Пу­латов Өзбекстанның Қазақ­стан­да­ғы жы­лын еліміздегі өзбек ұлты үл­кен құрметпен қабыл­да­ғанын атап өтті. Ол: «Астанада Ассам­­б­лея­­ның қолдауы­мен Лев Гу­милев атын­дағы ЕҰУ жанында өз­бек әдебиетіне арналған Науаи ор­талығы құрылып жатыр. Осы екі туыс елді жақындастыра түсу үшін біздің алдымызда көптеген мақ­саттар мен міндеттер тұр» дей келе, барлық отандастарын осы жолда жұмыс істеуге шақырды.

Сессия соңында сөз алған Қазақстан халқы Ассам­блея­сы­ның Алматы қалалық Аналар ке­ңе­­сінің мүшесі Малика Таш­бо­­латова Ассамблея аясында аз қамтылған отбасыларға көмек­тесу мақсатында «Қайырымд­ы­лық үйі» деп аталатын қайы­рым­дылық жобасын қолға алып жатқандарын айтып өтті.

Сессия барысында ҚХА Төр­ағасының жаңа орынбасарлары тағайындалды. Бұл орайда: «Өздеріңізбен келіскендей, жылына бір рет Ассамблея сессиясында түрлі өңірдің этномәдени бірлестіктері ұсынған ҚХА Төр­аға­сының жаңа орынбасарлары ауысу арқылы тағайындалады. Биылғы жылы да Ассамблея Ке­ңесі ақылдаса келе маған бұл лауазымдарға «Lituanica» қоғам­дық бірлестігінің төрағасы Виталий Ионо Тварионас пен ҚХА мүшесі, меценат Исламбек Төлеубайұлы Салжановты ұсынды», деген Мемлекет басшысы көпшіліктің қолдауы негізінде аталған екі азаматты Ассамблея Төрағасының орынбасары лауазымына тағайындау турал