Жамбыл облысының Т.Рысқұлов ауданына қарасты Әбжапар ауылының тұрғындары үшін бұл күнде ауыз су мәселесі өзекті. Өткен ғасырдың отызыншы жылдары құрылып, «Қызыл Ту» атанып келген ауылға 1997 жылы белгілі жазушы Әбжапар Жылқышиевтің есімі берілген. Бұл күнде аталған елді мекен Өрнек ауылдық округіне қарайды. Асқар Алатаудың етегінде орналасқан, халқы табиғаттың әсем көркіне шомылып, самал желдің мақпал лебін жұтып отырған ауылда емхана, мектеп, жарық, көше мәселелері толығымен шешілген екен. Өрнек ауылдық округінің әкімі Бауыржан Ақүрпековтің айтуынша, бүгінде Әбжапар ауылында 125 үй бар. Енді сол ауылдағы жеті жүзден астам адамның ауыз су мәселесі шешілсе екен деген арманы мен тілегі бар.
Ауыл ахуалын көріп, ондағы тұрғындармен кездесу мақсатында Әбжапар ауылына ат басын бұрғанымызда, Үмітберген Қарабаев қария бастаған ауыл адамдары талай жыл бойы шешімін таппай келе жатқан ауыз су мәселесін көтерді. Қырық жыл бойы ұстаздық қызмет еткен, бүгінде жасы сексеннен асқан Үмітберген ақсақал әлі күнге ауылдықтардың арықтан су ішіп отырғанына қынжылыс білдірді. «Мен бұл ауылдың жағдайын бұрыннан білемін. Талай жыл болды, әлі күнге дейін арықтан су ішіп келеміз. Кейде су лайланып кетеді. Оны жуық арада тұндыру да мүмкін емес. Көктем және жаз мезгілдерінде арыққа балалар шомылады, кейде мал түседі. Ал қыстың күні қарды ерітіп ішуге мәжбүрміз» дейді Үмітберген қария.
Ауыл тұрғындары айтып отырған арық суы Тұйықтөр арнасы арқылы тау басынан келеді екен. Шамамен екі орта 15 шақырымдай жер. Сол екі аралықта арнаға мал түсіп, оны лайлап кететіні де шындық. Ал Кеңес өкіметінің кезінде ауылды ауыз сумен қамтамасыз ететін құдық болыпты. Бірақ тоқсаныншы жылдары «қызыл» өкіметпен бірге құдық та құрдымға кеткен. Кейіннен ауылдағы үлкен көшенің басынан тағы бір құдық пайда болады. Бірақ оның суы ащы болғандықтан, ауылдықтар бұл суды ішу мүмкін еместігін айтып отыр. Дегенмен халық бұл суды ішсе де, ішпесе де күніне екі сағат құдық суы қосылып тұрады екен. Әрі ауылдықтар сол құдықты сақтап қалу үшін уақтылы ақшасын төлеп отыр. Ал көлігі бар азаматтар ауыз суды көрші Өрнек және Жарлысу ауылдарынан тасып ішеді. Ауыз су мәселесі алаңдатқан ауылдықтардың айтары осы.
Әбжапарлықтардың басты қорқынышы – сүзек ауруының қаупі. Олай болатын себебі ауыл тұрғыны Отыншы Байбұланов өткен ғасырдың жетпісінші жылдарының соңында осы ауылдан сүзек ауруының шыққанын айтты. Әрі бұл ауру осы арықтың суын ішкеннен болды дейді жұрт. Сондықтан да сол жағдайдың қайталануынан қорыққан халық көп кешікпей ауыз су мәселесі оң шешілсе дейді. Ал ауыл тұрғыны Тоқсанбай Кеукербаевтың айтуынша, біраз уақыт бұрын бюджеттен ақша бөлініп, ауылдағы су қорының орны анықталған. Алайда белгісіз бір себептермен бұл жоспар да жүзеге аспай қалған. Тағы бір ауыл тұрғыны Дүйсебай Ақүрпеков бұл мәселенің талай жылдан бері шешілмей келе жатқанын, өткен жылы ауылдық округ әкімінің есебіне келіп қатысқан Т.Рысқұлов ауданы әкімінің орынбасары Бейсенбек Әлпейісовтің мәселенің келесі жылы шешімін табатынын айтып кеткенін айтты. Бірақ биылғының алғашқы бес айы өтіп барады. Ал ауылдықтар үшін ауыз су мәселесі әлі сол өзекті күйінде.
Ауылдағы арықтарға судың Тұйықтөр арнасы арқылы тау басынан келетінін айттық. Тұрғындар бұл суды негізінен бау-бақша суаруға пайдаланады. Ал ішуге шындығында да жарамсыз. Халқымыз бұрын айтатын «Ағын судың арамы жоқ, жатқан судың жаманы жоқ» деген нақылға сүйенген ауыл тұрғындары қалайда осы суды ішуге мәжбүр. Ал ауыл басындағы құдықтың суы ащы болғандықтан, оны ішкен адамның асқазаны ауырып, әбігерге түседі екен. Енді әркім өзінің есігінің алдынан қолдан құдық қазып алайын десе, ауыл тау етегінде, өрде тұрған соң су бұл жерден жүз метрден астам тереңдіктен шығады. Бұған да екінің бірінің мүмкіндігі жете бермейді. Ал арамы жоқ делінетін ағын суды мал кешіп өтсе, оның ішінде малдың тезегі, кейде жануардың өлексесі жатса, не болмақ? Әрине бұдан тұрғындардың денсаулығына зиян келетіні айтпаса да түсінікті.
Ауыл тұрғындары бұл күнде жағдайдың жақсы екенін айтты. Негізінен мұндағы халық егін және мал шаруашылығымен күн көреді. Тұрғындардың айтуынша, әр үйде елу-алпыс ұсақ бас мал бар. Оған қоса, ұсақ шаруашылықтардың ірі шаруашылықтарға бірігуі кезінде Әбжапар ауылының тұрғындары өздеріне тиесілі жерін «Шәушен» шаруа қожалығына өткізіп, мезгілінде өздеріне тиесілі пайларын алады екен. Алайда көпшілік осы «Шәушен» шаруа қожалығының екі мыңдай жылқысының және бірнеше отар қойының күн сайын Тұйықтөр басынан келетін ағын суды кешіп жайылатынын айтады. Ал мыңдаған тұяқ тиген ағын судың лайлануы жылдам болғанмен, оның тұнуы қиын ғой. Сол лай күйінде ауылға келген арық суын халық тұндырып ішіп, күнін көріп отыр. «Мемлекет тарапынан ауылдық жерлерге деген қамқорлық аз жасалып жатқан жоқ. Енді ауылымызға ауыз су келсе, осы мәселе оң шешілсе, біз үшін одан артық қуаныш болмас еді», дейді көпшілік.
«Көп тілегі қабыл» деген бар. Әрине көптің көкейіндегі мәселенің орынды екені рас. Тек енді оның қашан, қай кезде жүзеге асатыны жергілікті биліктің қауқарына байланысты. 2013 жылы мемлекеттік «Ақбұлақ» бағдарламасы бойынша Әбжапар ауылына ауыз су тарту үшін жұмыстар қолға алынған. Тіпті ауылдың басынан ширек ғасырға жететін су қоры да анықталған. Алайда белгісіз бір себептерге байланысты бұл жұмыс соңына дейін бармаған. Бірақ Т.Рысқұлов ауданының әкімі Асқар Қырықбаев ауыл тұрғындарының көкейкесті мәселесінің көп ұзамай шешімін табатынын айтып отыр. Әкімнің айтуынша, ауыз судың жобалау-сметалық құжаттары дайын. Тек аудандық әкімдік су жағдайының мемлекеттік сараптамасын күтіп отыр екен. Ал жоба құны шамамен 640 миллион теңгені құрайды. Мемлекеттік сараптама келген бойда облыстық бюджетке аталған қаражатты қарастыруға өтінім беріледі. Аудан әкімі бұл мәселенің 2019-2020 жылға қарай шешімін табатынын жеткізді.
«Бұл арықтан әкелеріміз де су ішкен» деген ауыл ақсақалдарының жасы бүгінде сексеннен асқан. Енді тұрғындардың тілегіне орай, ауылдағы ауыз су мәселесі оң шешімін тапса құба-құп. Кейде су қатты лайланып кеткен кезде көлігі жоқ ауылдықтар арбаға ат, есек жегіп көрші ауылдарға суға барады. Бүгінгідей еліміз даму жолына түскен кезде ауыз су мәселесінің айтарлықтай қиындық тудырып отырғаны ауылдықтар үшін де таңғаларлық дүние. Бірақ ауыл тұрғындарының ауыз судан әлі де үміті бар.
Хамит ЕСАМАН,
«Егемен Қазақстан»
Жамбыл облысы
