Кеңестегі Ауыл шаруашылығы министрлігі Жер ресурстарын басқару комитеті төрағасының орынбасары Гүлжахан Бимендина «Жер заңнамасын жетілдіру үшін 2018 жылы 4 мамырда қабылданған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жер қатынастарын реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы», Ауыл шаруашылығы министрлігі Жер ресурстарын басқару комитетінің жер қатынастарын және жерге орналастыруды дамыту басқармасының басшысы Жанар Қаржанова «Жер комиссиясының жұмысы туралы», Қызылорда облысының жер қатынастары басқармасының басшысы Шахмардан Қойшыбаев «Жер заңнамасына енгізілген өзгерістер мен толықтыруларды ақпараттық насихаттау жұмыстарының барысы туралы» деген тақырыптарда баяндамалар жасады.
Кейінгі кездері жер шетелдіктерге жалға беріледі екен деген сөз ел ішін ұры иттей сумаңдап кезіп жүр. Ата-бабадан аманатқа қалған, ел қорғаған батырлардың қанымен суарылған қайран жер ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетеді екен деп ойбайға аттан қосып, ел ішін алатайдай бүлдіріп жүргендер көп.
Жер комиссиясының жұмысында жақсы жаңалықтар жетерлік. Баяндамашылар жерді шетелдік кәсіпкерлерге беруге заңмен тыйым салынғандығын айтты. Шекті мөлшерден асатын жерді бір қолға беру де тоқтатылады. Әйтпесе шенін, шекпенін пайдаланып, өзін қалада тұрса да ауылдың бар жерін өзіне қаратып алғандар көп. Кейбір кәсіпкерлер мал жайылымдарын да толайыммен сатып алған. Алдына салған бес-алты малын бағарға жайылым таппаған ауылдағы ағайынның жанайқайын журналистер қауымы ауық-ауық көтеріп жүр. Нарынқол сияқты Қытай мемлекетімен шектесіп жатқан ауданда орман, тоғай туристік фирмаларға беріліп кетіп, шекара жақ белдеу ашық қалғаны БАҚ-тарда дабыл ретінде көтерілген еді.
Жаңа заңнамалық актілерде енді осындай олқылықтарға жол жоқ. Бірақ баяндамаларды жасағанда құр аттай желген мәртебелі меймандар жер мәселесіне байланысты проблемалармен күнделікті бетбе-бет келіп жүрген мамандар сұрақ қойған кезде «арық атқа қамшы ауырдың» кебін киіп, мүдіріп қала берді.
Мәселен, белгілі бір азаматтан мемлекет мұқтаждығы үшін жері мүлкімен алынады. Ол азамат жекеге алған жерін мемлекетке өткізуге бейіл, бірақ соның көлеміндей жерге айырбастағысы келеді. Жер сатуға, беруге мораторий жарияланғандықтан, әкімдік оған қалаған жерін әпере алмайды. Жалға алуға жерін өткізіп отырған азамат басқасына ықыласты емес.
Баяндамалар тарапынан үй-іргелік бау-бақша үшін енді 1 гектар жер ғана бөлінетіндігі айтылды. Шиелі аудандық жер қатынастары бөлімінің басшысы Нұрлан Меңлібаев тап осы мезетте бір азаматқа 7 гектар жерге бау-бақша жасауға қорытынды шыққанын айтады. Қаулы бір күнде шыққандықтан, 1 гектарға шегеруді заң талабы көтермейді. Қайтпек керек?! Ал Қызылорда облысында жайылымдық жер жетісе бермейді. Сондықтан Қарағанды облысынан 590 гектар жайылымды жалға алған.
Мемлекеттік акт Қарағанды облысының иелігінде болғандықтан, олар жалға беру, салық төлету мәселесінде өз билігін жүргізгісі келеді. Қызылорда облыстық жер қатынастары басқармасының мамандары бұл шешіммен келіскісі келмейді. Кімдікі дұрыс?
Жиында осындай пікірталастар көбейді. Шынын айту керек, министрліктен келген мамандар баяндаманы жатық оқығанымен, қойылған сұрақтарға жарытымды жауап бере алмады. Бірді айтып бірге кетті. Мұндай мәселелердің әлі де күн тәртібінен түспей отырғанын айтып жақауратты. Орысша-қазақша араластырып берілген жауаптарды тыңдап отырып, көкейімізде осы түсіндірмелік кеңестің өзіне түсіндірмелік көмек керек-ау деген ой қылаң берді.
Жалпы, Қызылорда – еліміздегі ең қазақы аймақ. Жиынға қатысқан адамдар тарапынан өзге ұлттың бірде-бір өкілін көрмедік. Ал «Атамекен» ҰҚП құрылыс департаменті директорының орынбасары Нәзира Үсенова ханым өзін Ресей азаматы сезіне ме, қайдам, мемлекеттік тілде аузына бір сөз алған жоқ.
Біздің бір қуақылау досымыз бар еді. Кәсіпкер. Созақ ауданында құрылыс жұмыстарын жүргізген. Есеп-қисап, ақша беру мәселесі туындағанда бухгалтер әйеліне: «Тек, орысша сөйле. Әйтпесе, ауыл әйелдері ананы-мынаны сұрап жағадан алады», депті. Рөлге енген әйелі қазақша білмейтін рай танытқан. Орысша сөйлеген. Сөйтсе, іштегі зарын шығара алмай күйінген әйелдің бірі: «Сұрағым көп-ақ. Бірақ жеткізе алмай қор болдым ғой», деп өкініпті. Үсенова ханымның алдына барған ауыл азаматтары да осы күйді басынан өткерген шығар. Өз тіліңді менсінбегенде жат жарылқамайтынын ұғардай болдық қой.
Мәселені бұлайша қабырғадан қойғанымызға келсек, түсіндірмелік кеңес Қызылорданың барлық дерлік аудан, ауылдарында жұмыс істейді. Жер – халықтың тағдыры, күнкөрісі. Білгісі, түсінгісі келетін мәселелер көп. Айтарын айта алмай, тілін шайнап кетпесін дегендік қой біздікі. Ал Қызылордада басталған түсіндірмелік кеңес республикадағы алғашқы жиын екен. Содан соң барлық аймақтарда жалғасады. Сондықтан жер мәселесінде көңілде түйткіл қалдырмайтындай нақты жауаптар керек-ақ.
Бақтияр ТАЙЖАН,
«Егемен Қазақстан»
Қызылорда облысы
