Қадағалаушы эпидемиологиялық қадағалау қызметінің деректеріне сүйенсек, бұл санаттағы 15 жастан жоғары жандардың үлесі Қазақстан халқының 1%-ін құрайды. Әрине айғайға «аттан» қоспасақ та, алаңдатарлық ахуал екені анық. Бұл ретте жағдайды тұрақтандырудың тиімді əдістерінің бірі – нашақорлыққа тəуелді науқастарды емдеу мен оңалту жолдарын кеңейту.
Сарапшылар соңғы бес жылда медициналық қызметкерлердің динамикалық бақылауында тұрған науқастар санының төмендегенін айтады. Алайда есірткілерді инъекциялық түрде қабылдайтын адамдар санының өсу барысы үрей туғызады. Шешуі, шегі жоқ бұл проблема күннен-күнге ұлғайып барады. Бүгінде инъекциямен есірткі қабылдайтындардың саны 127 800 адамға жетті. Ал бес жыл бұрын бұл көрсеткіш 112 740 адам болатын.
Есірткілерді инъекциялық түрде тұтыну деңгейінің ең жоғарғы көрсеткіші Павлодар облысында (1,7%), ал ең төменгі көрсеткіші Атырау облысында (0,3%) байқалып отыр. Сондықтан елімізде наркологиялық көмек қызметін көрсету тізбесін кеңейту мəселесі өте өзекті. Науқастарды медициналық-əлеуметтік оңалту медициналық жəне əлеуметтік іс-шаралардың кешенді, өзара тығыз байланысты жүйесін құрайды. Биыл наркологиялық ұйымдарда жəне психикалық денсаулық республикалық ғылыми-практикалық орталығының емханасында 730 төсекжайға лайықталған медициналық-әлеуметтік оңалтудың 19 бөлімшесі қызмет етуде. Бұл мақсатқа арналған орын Солтүстік Қазақстан облысында ғана жоқ. Оңалтудың стационарлық жəне амбулаторлық бағдарламаларына былтыр 11 424 науқас немесе есепте тұрған барлық науқастардың 8,4%-і, оның ішінде есірткіге тəуелді 2 921 науқас қатысты. Бұл көрсеткіш 2016 жылы 8 151 немесе есепте тұрған барлық науқастардың 5,2%-ін, оның ішінде нашақорлыққа тәуелді 1907 адамды құраған болатын.
– Бүгінде нашақорлық тəуелділігі бар əр науқастың мамандандырылған емдеуге жəне осыған өзінің құқығын іске асыру үшін таңдау жасауға кепілдендірілген қолжетімділігі болуы тиіс. Бұл дегеніміз – клиниканы таңдау да, тəуелділіктен арылу жолдарына да айналмақ, – дейді психикалық денсаулық республикалық ғылыми-практикалық орталығының бас директоры Николай Негай.
БҰҰ есірткі жəне қылмыс жөніндегі басқармасы штаб-пəтерінің есірткі тұтынудың алдын алу жəне денсаулық сақтау жөніндегі департаментінің басшысы Жилберто Герраның айтуынша, есірткіге тəуелділікті ғылыми негізделген түрде кешенді емдеу есірткі құралдарын тұтынуға түрткі болатын компульсивтік мінез-құлықты тоқтатуға септігін тигізеді. Əрбір араласу, яғни дəрі-дəрмектік жəне психикалық-əлеуметтік араласулар сауықтыру үдерісіне оңтайлы үлес қосады. Медициналық қызметкерлер əр науқасқа арналған дифференциалды жəне дербестендірілген терапияны іріктеуге мүмкіндік беретін емдеу əдістерінің жан-жақты жəне кең ауқымды портфолиосына қол жеткізуі тиіс. Əлем бойынша мойындалған нашақорлықты емдеу əдістерінің бірі қолдаушы алмастырушы терапиясы деуге болады. Бұл бағдарлама елімізде де бар. Бірақ бағдарламаға жаңа науқастардың енуіне жəне оның кеңеюіне кедергілердің келтірілуі алаңдаушылық туғызады. Əлемде бұл терапия нашақорлық тəуелділікті емдеудің ең тиімді тəжірибелерінің бірі ретінде танылды. Сондықтан əлемнің 106 елінде сəтімен қолданылып келеді. Көптеген зерттеулердің нəтижелері қолдаушы алмастыру терапиясының тыйым салынған есірткілерді тұтыну көрсеткіштерін қысқартуға жəне АИТВ жұқпасынан қайтыс болу деңгейі мен АИТВ жұқпасының таралу қаупін төмендетуге өнімді түрде ықпал ететіні турасында куəлік етеді.
Қазіргі кезде Қазақстанның 9 облысында жəне Алматы қаласында алмастырушы терапияның 13 бекеті жұмыс істейді. Бағдарламаны іске асырған кезден бастап 2008 жылға дейін науқастардың жалпы саны 1 084 адамды құрады. Бүгінгі таңда 322 науқас немесе опиоидтық тəуелділік есебінде тұрған адамдардың 2,7%-і аталған бағдарламадан өтуде. Бұл адамдар қылмыстық ортадан шығып, жұмысқа орналасады, отбасыларына қайта оралады, дені сау балаларды өмірге əкеледі. Бағдарламаның кеңінен таралуы АИТВ жұқпасының таралуын азайтуға да септігін тигізетін болады. Сондықтан есірткіге тәуелділіктің есесін қайтаруда бұл бағдарлама барынша көмектеседі, дейді мамандар.
Думан АНАШ,
«Егемен Қазақстан»
