![Адам құқығын сақтауға ұсыныс берілді](/article_photo/1531282381_article_b.jpeg)
Конституциялық кеңестің аталған шешіміне сәйкес, атқарушылық іс жүргізу кезінде сот орындаушысына келуден бас тартқан адамға мәжбүрлеп әкелуді қолдану сот шешімдерін және өзге де мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың актілерін орындауды қамтамасыз етуде атқарушылық іс жүргізуге қатысушы азаматтардың конституциялық құқықтарын бұзбайды екен. Алайда Конституциялық кеңес мәжбүрлеп әкелуді қолдану мәселелеріне қатысты заңнаманың және құқық қолдану практикасының елеулі кемшіліктеріне мүдделі мемлекеттік органдардың назарын аударуды да жөн санайды.
Өйткені қолданыстағы «Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» заңды қолдану тетігі практикада қатаң құқықтық шектеу сипатына ие шаралармен ұштасатын күштеп, яғни мәжбүрлеп әкелуді орындау тәртібін регламенттемейді. Себебі заңнамада мәжбүрлеп әкелуді жүзеге асыру уақыты, мәжбүрлеп әкелуге жатпайтын адамдардың тізбесі, тұлғаның келмеу себептерін дәлелді деп танудың мән-жайлары, арнаулы құралдарды, дене күші мен қаруды қолдану мүмкіндігі, сондай-ақ адамның конституциялық құқықтарын қозғайтын басқа да мәселелер айқындалмаған. Демек, заңнамада күштеп әкелуді қолдану субъектісі анық белгіленбеген.
Сондықтан, Конституциялық кеңестің пікірінше, мәжбүрлеп әкелуді санкциялау рәсіміндегі сот бақылауы оны қолданудың формальды шарттарын ғана анықтаумен шектелмеуі тиіс. Бұл процесте соттың міндеті істің барлық мән-жайларын зерттей отырып, күштеп әкелуді қолданудың негіздерін, заңдылығы мен негізділігін мұқият тексеруді білдіреді.
Конституциялық кеңес атап өткендей, әртүрлі іс жүргізулерде қолданылатын күштеп әкелу мемлекеттік мәжбүрлеу шараларының құқықтық болмысы ортақ, таңдау негіздері, іске асыру тетігі ұқсас, адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қозғайды. Демек оларды қолдану тәртібі және жүзеге асыру субъектісі заңда анық белгіленуі тиіс.
Осы орайда, Конституциялық Кеңес Үкіметке «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңға және өзге де құқықтық актілерге түзетулер енгізу туралы ұсыным жіберді. Қажетті заңнамалық түзетулер қабылданғанға дейін уәкілетті мемлекеттік органдарға атқарушылық іс жүргізуде күштеп әкелуді қолданғанда Қылмыстық-процестік кодексте және «Прокуратура туралы» заңда көзделген тиісті кепілдіктер деңгейінде адам құқықтарын сақтауға ұсыныс берілді.
Александр ТАСБОЛАТ,
«Егемен Қазақстан»