«Білікті маман» бағдарламасымен 400 грант бөлінді
Әуелі сандарға көз жүгіртелік. 11 жыл (немесе 9 жыл) қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай мемлекеттің қаржысын шығындап, оқытып-тоқытқан оқушыларымыздың шекара асуы негізінен өңірдің өзге ұлт өкілдері көптеп қоныстанған аудандарында орын алған. 2016 жылғы деректерге зер салсақ, облыс мектептерін тәмамдаған 8314 түлектің 1823-і шетелге, оның ішінде 1800-і (20,7 %) Ресейге жол тартыпты. Мәселен, 2016 жылы Өскеменнен бітірген 1405 түлектің 480-і, Семейден 1540 түлектің 495-і, Риддерден 235 түлектің 178-і, Алтай (Зырян) ауданынан 336 түлектің 199-ы, Шемонайхадан 177 түлектің 150-і, Курчатовтан 57 түлектің 47-сі іргедегі елде білім алуды ұйғарған. 2017 жылы көрсеткіш біршама төмендеп, өңір мектептерін аяқтаған 9178 түлектің 890-ы (9,8 %) шетелді, оның 868-і қоңсы қонған мемлекетті таңдапты. Бір таңғаларлығы, жаңағы 868-дің 630-ы (606-сы университетке, қалғаны – колледжге) грантқа түсіпті. Қалғаны – ақылы. Осы жылы Өскемен қаласынан мектеп бітірген 1472 түлектің 283-і Ресейдің оқу орындарына түссе, соның 201-і (195 – университет, 6 – колледж) грант иегері атанған. Облыстық білім басқармасы берген деректерге көз жүгірткенде байқағанымыз, көрші мемлекеттің колледждеріне ақылыдан гөрі грантқа түсушілердің (2017 жылы біздің 26 түлек колледжге түссе, соның 24-і грантқа ие болған) көптігі. Осы жылы Риддерден мектеп бітірген 271 түлектің 138-і теріскейді бетке алса, соның 113-і (109 – университет, 4 – колледж) грантқа ие болыпты. Ал биыл облыс мектептерінен қанат қаққан 9741 түлектің тек 636-сы ғана шетелге кеткен. Демек, бұрынғыдай жаппай ағылудың тыйылғанын көреміз.
Түлектеріміздің шетте білім алуына себеп көп болған секілді. Біріншіден, іргедегі елдің жеңілдетілген гранттарының (одан бөлек жайлы жатақхана, тағы басқа) көптігі себеп болса, екіншіден, еліміздегі гранттар санының аздығы, жатақхананың жеткіліксіздігі, оқу бағасының қымбаттығы да әсер еткен сияқты. Үшіншіден, отандық оқу орындарының «алма піс, аузыма түс» ұстанымы, яғни түлектер арасында кәсіби бағдар жұмыстарын тиісті деңгейде жүргізбеуі, «келсе, келер, келмесе, қояр» деп жайбарақат жүруінің де ықпалы аз болмаған тәрізді. «Біз бұл мәселені зерттеп, сараптама жасадық. Сонда көрші мемлекеттің білім орталықтарының біздің түлектерді өздеріне тарту үшін жүйелі түрде жұмыс істегеніне көз жеткіздік. Бұған облыстағы өзге ұлт өкілдері көп қоныстанған аудандардағы мектеп директорларының да мүдделі болғанын білдік. Осының нәтижесінде Риддер қаласы мен Бородулиха, Алтай (Зырян), Глубокое, Шемонайха аудандарында ҰБТ тапсыру көрсеткіштерінің төмендегенін байқадық. Тіпті өңірдегі кейбір жоғары оқу орындары оқытушыларының оқушыларды өзге елде білім алуға дайындағанын да анықтадық. Көрдіңіз бе, облыстағы университеттер түлектерді өздеріне шақыру жұмыстарын дұрыс жүргізбей, құлықсыздық танытқан соң Ресейдің білім орталықтары Өскемен, Семей, Риддер қалалары мен Шемонайха, Алтай аудандарының мектеп директорларымен белсенді жұмыс істеген. Мән-жайға қаныққан соң өңірдегі жоғары оқу орындарының басшыларына қатаң талап қойдық. «Қол қусырып, қарап отырмай түлектер үшін күресіңіздер. Аудандарға, ауылдарға барыңыздар, оқушылармен сөйлесіңіздер. Қандай мамандық бар екенін айтыңыздар» дедік. Білім орталықтарының жұмысын жандандыруды да тапсырдық. Ең маңыздысы, облыс басшысы Даниал Ахметовтің тапсырмасымен аймақтағы жоғары оқу орындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру және өңір түлектерінің шетелге кетуін азайту мақсатында үш бағыттан тұратын «Білікті маман» атты кешенді бағдарлама қабылдадық. Бағдарлама аясында 2017 жылы жергілікті бюджет есебінен облыс әкімінің 200, биыл 400 гранты бөлінді», дейді облыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова.
Жоғары оқу орындарының жұмысы жанданды
Оқушылардың көрші елде білім алуға құмартуының себебіне үңілген облыстық білім басқармасы Ресейдің жоғары оқу орындары мен білім орталықтары қазақстандық түлектерді өздеріне шақыру үшін үгіт-насихат жұмыстарын наурыз, сәуір айларында бастап кететіндіктерін анықтады. «Олар оқушылар арасында түрлі олимпиада мен байқаулар өткізіп, «сен оқуға түстің» деп балаға сертификат беріп кетеді. Ал біздің жоғары оқу орындары мұндай жұмыстарды жүргізбеген. Облыстағы университеттер кәсіби бағдарлау жұмыстарын 2017 жылдың қазан айынан бастап белсенді жүргізе бастады. Әуелі Өскеменде, кейін Семейде «My PRO» мамандық фестивалі ұйымдастырылып, осы қалалар мен Риддер шаһары, Шемонайха, Алтай және Глубокое аудандарында «Университет күндері» өткізілді. Осы жылдың қыркүйегінен бастап жоғары оқу орындарының жанындағы білім орталықтары ҰБТ-ға дайындау курстарын жандандырды», дейді облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Айгүл Байжанова.
Мұнымен қоса 2017 жылдың қарашасынан облыстағы 5 жоғары оқу орнында (Д.Серікбаев атындағы ШҚМТУ, С.Аманжолов атындағы ШҚМУ, Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті, Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университеті, Қазақстан инновациялық университеті) «Каникулды пайдамен» атты ауылдық жерлердегі оқушыларды дайындау курстары қолға алынып, 5 мыңға жуық оқушы әзірліктен өтті. Аты айтып тұрғандай, облыс мектептерінің оқушылары күзгі, қысқы және көктемгі каникул кезінде бір аптаға қалаға келіп, студенттік өмірдің лебін сезініп, жатақханада тұрып, университет оқушыларының дәрісін тыңдап, түрлі олимпиадалар мен байқауларға қатысты. «Осы дайындау курстарының нәтижесінде өзге ұлт өкілдері көп қоныстанған және облыстың басқа да аудандарының түлектері шетелге кетпей, Өскемен мен Семейдің оқу орындарына түсті», дейді А.Байжанова.
Он жеті мамандық ашылды
Аудан-ауылдарда оқушылармен кездесіп, кәсіптік бағдар жұмысын белсенді жүргізген жоғары оқу орындарының бірі – Өскемендегі Сәрсен Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті. Білім ордасының ректоры, профессор Мұхтар Төлеген бастаған, факультет декандары, кафедра меңгерушілері қостаған университет қызметкерлері биылғы қаңтар, сәуір-мамыр айларында облыстың 11 ауданы мен
1 қаласында болып, оқушылармен кездесіп қайтыпты. «Біз арнайы маршрут жасадық. Кездесулерде бұрынғыдай бір профессорды апарып, екі сағат сөйлеткен жоқпыз. Сол ауданның, ауылдың мектептерін бітірген студенттерді өзімізбен бірге ерте бардық. Осы жұмыстардың нәтижесі деуге болатын шығар, биыл 40-қа жуық спорт шебері, Әлем, Азия чемпиондары, 39 «Алтын белгі»,
40 үздік аттестат иегерлері біздің университетке түсті. Оқу орнында қоғамның сұранысына ие 17 жаңа мамандық ашылды. Университет тарихында алғаш рет интеграцияланған математика-физика, математика-информатика, физика-информатика, химия-биология, география-тарих мамандықтарына талапкерлер қабылданды. Ерекше атап өтер дүние, жыл сайын 1 курсқа қабылданатын талапкерлер 1-1,5 мыңнан аспайтын болса, биыл 2600-ден асты», деген оқу орнының ректоры М.Төлеген биыл грант иегерлерінің саны артып, 814-ке (2017 жылы – 606) жеткенін айтты.
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуі мен қазан айындағы Жолдауында жоғары білім алудың қолжетімділігі мен маман дайындаудың сапасын арттыруға ерекше тоқталып: «Біз гранттардың санын көбейттік, енді жауапкершіліктің кезеңі келді. Жоғары оқу орнының табыстылығын бағалаудың басты критерийі – оқу бітірген студенттердің жұмыспен қамтылуы, жалақысы жоғары жұмысқа орналасуы» деген болатын. Облыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» мен «Білікті маман» бағдарламасы өңірдегі жастарға үлкен үміт сыйлағанын, биыл Шығыс Қазақстанға 3 мың грант бөлінгенін, былтыр өңірдегі ҰБТ тапсырған түлектердің 48 пайызы білім грантын иеленсе, биыл республикалық және жергілікті бюджет қаражаты есебінен бұл көрсеткіш 56 пайызға жеткенін айтады. Сондай-ақ өңірдегі жоғары оқу орындары түлектерінің жұмыспен қамтылуы біршама жақсарғанын, 2017 бұл көрсеткіш 89,5, 2018 жылы 90,5 пайызға жуықтағанын жеткізді. «Облыс басшысы Д.Ахметовтің бастамасымен 2017 жылдан бері жергілікті талапкерлерді қолдау және өңірде сұранысқа ие мамандарды дайындау үшін облыс әкімінің білім гранты бөлініп келеді. Биыл 400 грантқа қоса алғаш рет жергілікті бюджет есебінен 46 орынға мемлекеттік білім тапсырысы берілді. Жалпы, «Білікті маман» бағдарламасы аясында балабақша, мектеп, колледж, университеттердің материалдық базасын нығайтып қана қоймай, ондағы тәрбиешілер, мұғалімдер мен оқытушылардың біліктілігін арттыру ойымызда бар», дейді Әсем Бекқызы.
Жалпы, «Білікті маман» бағдарламасы шеңберінде 2022 жылға дейін 4 мың балабақша қызметкерін, алдағы 3 жыл көлемінде мектеп, орта және кәсіби-техникалық білім саласындағы 3750 маманды курстық дайындықтардан өткізу жоспарланып отыр. Бұған дейін «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясындағы «Менің мектебім» жобасы бойынша облыстағы 277 толық комплектілі мектептің 476 кабинеті химия, физика, биология және роботты техника сыныптарымен, Назарбаев зияткерлік мектептерінің тәжірибесі негізінде заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған-ды. Енді 2019 жылдың 1 тоқсанына дейін өңірдің барлық 655 мектебі IT сыныппен және Назарбаев зияткерлік мектебі үлгісінде жаңа интерактивті тақталармен қамтамасыз етілмек.
Азамат ҚАСЫМ,
«Егемен Қазақстан»
Шығыс Қазақстан облысы
