Қазақстан • 07 Желтоқсан, 2018

Қарасазға іздеп бардым...

579 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Қарасазға іздеп бардым ғой, өзіңді – Мұқағали бауырым! Бізді бауырластырған қазақтың қара өлеңі еді ғой. Сіз өлеңнен жаралғандайсыз, біз, жырыңызға шүйгін тәрізді шүйліккен аңсар көңіл жай бір оқырмандарыңызбыз. Иә, солай! Жастайымнан өлеңіңізге бауыр баспасам, сізді ат сабылтып іздей қоюым екіталай-ау, сірә. Ана бір жылы Әбіш Кекілбаев та өзіңізге сездірмей Қарасазға барып, өлеңге тойынып қайтпап па еді. Менің іңкәрлігім де дәл солай. Аузыңыздан шыққан әр жақұт сөзіңізді өзіңіздей сезініп өскен ұрпақ ұшқыны едік. Тарттым сосын Қарасазға сізді іздеп... Бұл неткен құдіретті күш еді, ақыл-естің тізгінін қолына мытып ораған.

Қарасазға іздеп бардым...

Алматыдағы жазушы до­­­сым Жақыпжан Нұрғожа­ев бастап барды. Кеген өңірі­нің тумасы ол бес­­аспап шығармашылық иесі. Бірнеше кітаптың авторы, кезінде аудандық, облыстық газеттердің және одақтық журналистік ұйым бөлімшесінің басшысы бол­ған. Құймақұлақ шежіреші, кеу­де­сінде сөз күмбірлеген айтулы қаламгер. Қарасазға барып қайтқанша әңгімесі саят­кер­лік­пен сағымданып, Мұқағали өлең­дерінің сан алуан өрімімен өмір өзегін махаббатпен там­шылатып, «беу, шіркін, бұл ғұ­мыр нет­кен тәтті едің» дегізіп, бар құбылысқа тәнтілігімізді үсте­ме­леп таң-тамаша еткізген қам­қор­ азамат. Оның таңдамалы шығармаларының қос томының бірі «Бір жұтым күн» деп аталады. Қайран қалдық. Мұқағали бір нәзік сәулеге ынтызар болса, Жақыпжан күннің бір жұтымына зәру... «Мұқағали» журналын бел­гілі ақын, журналист Батық Мәжит­ұлы екеуі қатырып шыға­рып­ жатқаны тегіннен-тегін емес-ау! Өлең демеп, яғни Мұқағали себеп...

Жағалай етегі масатыдай құл­пыр­ған өркешті таулар қоршаған орасан аумақты ойпаңда созылып, еншілес жатқан Қарасаз, Шалкөде, Тұзкөл, Тасты атырабына құмарта көз тастадым. Жай тас­тамай, Мұқағалиша көргім келді бәрін... Мұндай көркем жаратылған табиғат тылсымының құймасы Мұқағалиға ақындық қалай дарығанын енді түсінуге болар-ақ. Пай-пай, десейші! Далаға тартқан қаншама ақын халық жадында. 

М.Мақатаевтың 1991 жылы пай­далануға берілген әдеби-мемо­риал­дық музейі рухани нәрімен тояттандырды. Мұқаңның өзі атаған «Өмір – өзен» кітабының күллі ғұмырлық әсер-күшіне қай­тадан шомылғандай боп мар­қайып, түлеп, түрленіп, жұты­нып шыға келдік. Музей іші то­тыдайын сыланып тұр екен. Жансыз тұрғандай, бірақ ара­лай бастасаң сырын ашып, сай­рап қоя береді екен. Музей ди­ректоры Д.Макеевке таңда­ма­лы шығармаларымның 8 томын, бірнеше қызметкерге өзге кі­таптарымды сыйладым. Пікірлер журналына ой-толғанысымды, лебіздерімді жазып қалдырдым. Бесінші сынып оқушысы Төрехан Данияр Мұқағали атасының өлең­дерін шебер тақпақтап ай­тып­ берді. Көзі жайнап, танауы қусырылып, да­уысы саңқыл­дап­ сезімге берілгенде жас Мұқаға­ли­дың шабыттанған сәті елестеп кетеді.

Қарасаз ауылдық округінде 3 мыңдай халық тұрады екен. Екі мектеп бар. Өнер мектебінің түлектері әртүрлі деңгейдегі са­йыстарда таланттарымен ерекшелене бастапты. Мұқағали жұтқан ауа тегін болып па, түге.

Кегеннен шыға бере жол бойынан «1001 гүлді шөптің» (Ш.Уәлихановтың бейнелеп айт­қанындай) басын шалып жайыл­ған жылқы қымызын ішіп, ыдысқа құйғызып ұстай кеттік. Жұпар иісті бал сатып алдық. Тауды көп көрмейтін дала баласының таң­сықтығын айқындау үшін әдейі даралап айтып жатқаным ғой. Дала қымызы мен тау қы­мы­зын салыстырмақ ниетте еке­німді ұғына түсерсіздер, бәл­кім. Жазғасын жалтақтамай-ақ қояйыншы. Сап-сары майы ауыз­ға салмай-ақ, көзбен еріп кете­тіндей. Бал қаймағын да қимай, іле кеттік.

...Қарасазым! Қош боп тұр! Мұ­қағали ұлыңды іздеп әлі та­лай келерміз. Өзіңді айнала қор­ша­ған Елшенбүйрек тауының көз тоймайтын сұлулығы ұзап кет­пей жатып бізге: «енді қашан келе­сіңдер?» деп еліктіре түсіп, қи­мастығын сездіргенін жүрек ұқты! 

...Мың алғыс саған жолбасшым, жайсаң жанды, кесек мінезді, мәрт жүректі Жақыпжаным! Қарасаз тұрғын­да­ры­нан Райымбек батырдың 300 жыл­дығына орай, әр тарихи жерде бес ескерткіш-белгі қойылуына мұрындық болғаныңды естігенде, төбем көкке бір елі жетпей қалды. Осы жолда мен саған ішіме бүккен бір сырыммен бөлісуді есімнен тарс шығарып алыппын ғой. Журналыңның бір кәдесіне жарап қалар кейін. Әліме қарамай былай істеппін. 1972 жылы М.Мақатаевтың «Дариға жүрек» деп аталатын өлеңдер мен поэ­масы кірген кітапқа «Жүрек жырлары» деген мақала арнап облыстық «Қостанай таңы» газетіне бастырыппын. «Сын және библиография» деген айдармен. Сосын сол газетке тағы да (20.10.1984) «Көшеді өлең...» көшеді!» деген сараптамалық мақаламды ақынның Мемлекеттік сыйлыққа ұсын­ылған шығармасының не­гізінде жариялаппын ғой. Қарашы, осыдан-ақ жүрегімнің Мұқағалиға қаншалықты ынтық­ты­ғын сезіп қалған боларсыз, оқырманым. «Мұқағали» журналы құп көріп жатса, осы жария­ланымдарды қайыра бір жыр сүйер қауымға ұсынып көрер ме еді деп армандаймын.

Қайсар ӘЛІМ,

Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

Алматы облысы,

Райымбек ауданы,

Қарасаз ауылы