Жасыратыны жоқ, ашық, нарықтық жүйеде тек азаматтық қоғам институттары жетілген елдер ғана биік табыстарға қол жеткізіп, сыбайлас жемқорлық сияқты қоғамдағы мерездерді сылып тастай алады. Аталмыш тізімде рейтингі жоғары елдердің көбінің де экономикасының шарықтай дамып, халқының әлеуметтік жағдайы жақсарып, жан басына шаққандағы табысының жоғары екендігі соның айғағы. Осы тұрғыдан алғанда, демократия мұраттарын биікке көтеруге тырысатын Қырғызстанның да алар асулары жоғары болуы тиіс деп ойлаймыз.
Былтырғы қарашаның 15-де Қырғыз Республикасының қазіргі президенті Сооронбай Жээнбековтің сайланғанына 1 жыл толды. Осы уақыт аралығында оның атқарған істерін, қол жеткізген табыстарын ішкі және сыртқы сарапшылар бүге-шігесін қалдырмай, көп талдады. Соның ішінде оның сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресіне үлкен назар аударылды. Бұл президенттің сайлау алды бағдарламасында ең маңызды мақсат деп жарияланған. Енді сол серті қалай орындалып жатыр деген сұрақтар сарапшылардың қызу талқысына түсті. С.Жээнбековтің өзі осыдан бір жыл бұрын: «Мен сыбайлас жемқорлықты ұлттық қауіпсіздігімізге қатер төндіретін проблема деп білемін. Сондықтан да онымен күрес Қауіпсіздік кеңесінің үнемі назарында болады» деген еді. Содан бері С.Жээнбеков осы бағытта біраз шара қабылдады. Кейбір жетістіктерге де қол жеткізді, бірақ толық жойды деуге келмес. «Өкінішке қарай, бұл істе біз қоғам күткен нәтижеге қол жеткізе алмай отырмыз», деп президенттің өзі де мойындаған. (Bulak.kg) Осы орайда, ол сыбайластық соттардың, прокуратураның, қаржы полициясының, ұлттық қауіпсіздік пен ішкі істер қызметінде берік орнап отырғанын да атап өткен.
Президент С.Жээнбековтің бұл саладағы істерінің нәтижесінің қатарына шенеуніктердің табыс декларациясын тексеру мен күреске азаматтық қоғамды белсенді түрде тартуы өз жемісін бергені айтылады. Алайда кейбір сарапшылар президенттің сыбайлас жемқорлықпен күресі саяси қарсыластармен есеп айырысуға жалғасып жатқанын да еске салады. Қалай десе, де бір жылдың ішінде Қырғыз елінде екі бірдей бұрынғы премьер-министр тұтқынға алынды. Ж.Сатыбалдиев пен С.Исақовтың екеуіне де Бішкек ЖЭО күрделі жөндеуге жұмсалған 300 млн доллардың жақсы нәтиже бермей, апатқа соқтырғаны үшін сыбайлас жемқорлық кінәсі тағылған. Тағы бір бұрынғы премьер-министр, С.Жээнбековке қарсы президенттік сайлауға түскен О.Бабанов шетелге қашып кеткен. Соңғы жылдарда премьер-министрлер қатарында көрінген Т.Сариев те құқық қорғау органдарының назарында, оны да Қауіпсіздік комитеті бірнеше рет жауапқа шақырған. Сондай-ақ Бішкек қаласының бұрынғы екі мэрі де тұтқындалып, қазір тергеліп жатыр.
Сыртқы қатынастарда Қырғыз елі қазір ұстамды саясат жүргізуде. А.Атамбаевтың кезінде Түркиямен, Қазақстанмен суып кеткен екіжақты қатынастар қазір қалпына келді. Әсіресе, Қазақстанмен жалғасқан қатынас экономика-
ның қалыпты жағдайға келуіне жол ашып отыр. Оның үстіне, Қырғызстан аймақтағы басқа елдермен де, интеграциялық ұйымдармен де байланысын жақсартты.
Қырғызстанның жаңа президентінің Астанаға алғаш рет ресми сапармен келуі – екі елдің арасында Мәңгілік достық туралы келісімшартқа қол қойылғандығының 20 жылдығына тұспа-тұс келген. Мұның символикалық мәні бар екендігін екі мемлекеттің басшылары да атап өтті. С.Жээнбеков сондағы сөзінде өзінің Қазақстанмен стратегиялық және одақтастық қатынастарды жақсартуға барлық күш-жігерін салатынын айта келіп,«әлемде қырғыз бен қазақтай туыс халықтар жоқ» деген ойын жеткізген. Содан бергі қатынастарда екі мемлекеттің арасында ешқандай түсінбеушіліктер болған емес. Президент Н.Назарбаев екі жақты тауар айналымы 2020 жылға дейінгі мерзімде бір миллиард долларға жету керектігін алға мақсат етіп қойылғанын жариялаған, қазір сол мақсатқа жетудің жол картасы іске асырылуда.
С.Жээнбековтің кейбір прагматикалық бастамалары да Қазақстанның тәжірибесін еске салады. Мысалы, ол 2018 жылды «Аймақтарды дамыту жылы» деп жариялады. Осындай, бір өзекті мәселені басым бағыт етіп, арнайы министрлік құрған кезіміз де болды. С.Жээнбековтің аймақтарды дамыту мәселесін де халық қызу қостап кетті. Қырғызстанның жаңа президенті Еуразиялық экономикалық одақ елдері лидерлері қатарына да жақын үйлесіп, ондағы көтерілген сұрақтарды түсіністікпен талқылауға қызу араласуда.
Осы мәселелердің бәрін сараптай келіп, Қырғыздың Саяси-құқылық зерттеулер орталығының директоры Т.Ибраимов: «Біздің күткеніміздей емес, президент әлдеқайда прогресшіл және ілгерішіл болып шықты. Оның негізгі қадамдары мен бастамаларын қоғам оң қабылдады. Әсіресе, қоғамды топтастыру мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес бағытындағы істері қызу қолдау тапты», деп жазды.
С.Жээнбеков қырғыздың аса белсенді Парламентімен де ортақ тіл табысуға қол жеткізіп келеді. Оның бастамаларын Парламенттің қолдауы соның айғағы. Әрине, бәрі бірдей «майдан қыл суырғандай» жайлы болып жатқан жоқ. Әлеуметтік саланың мәселелері кейде күрделеніп кетеді. Денсаулық сақтау мен білім беру саласының қордаланған мәселелері де әлі шешімін таппай жатыр.
Міне, туысқан көршіміздің бүгінгі халі, қысқаша айтқанда, осындай. Олардың табысты болуына әрбір қазақстандық тілектес екені даусыз.
Жақсыбай САМРАТ,
«Egemen Qazaqstan»
