Елбасы, «Нұр Отан» партиясының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев съезде жүктеген міндеттер қоғам тарапынан жылы қабылданып, жіті талқылануда. Әсіресе көп балалы аналарға, толық емес отбасыларға және мүгедек балалардың ата-аналары мен қамқоршыларына әлеуметтік тұрғыдан қолдау шараларын кеңейту ел тұрғындарына тұрмыс деңгейін түзеу тұрғысынан сенім ұялатқаны рас. Бұл ретте биыл елімізде 20 жылдық белесіне шыққан бас партия табысы төмен, яғни халықтың аз қамтылған бөлігін қолдауға ерекше мән беріп отыр.
Мәселен, аз қамтылған көп балалы отбасындағы әр балаға төленетін төлемақы 20 789 теңгені құрайтын болды. Мемлекет басшысының айтуынша, елімізде 340 мың көп балалы отбасы бар. Бұл отбасылар төрт және одан көп баланы тәрбиелеп отыр. Осы орайда атаулы әлеуметтік көмектің әуелі табысы төмен отбасыларға арналғанын атап өткен ләзім. Яғни, мұны елімізде осы санатқа енетін 111 мыңнан астам отбасына арналған қолдау деп білу керек. Бұл 571 мыңнан астам адамды қамтиды.
Президент Әкімшілігі Ішкі саясат бөлімінің меңгерушісі Аида Балаева партия съезінің жаңа әлеуметтік доктрина ұсынғанын айта келе, атаулы әлеуметтік төлем тәртібін төмендегідей түсіндірді. «Қазір жан басына шаққандағы табысы бекітілген кедейшілік шегі – 14,8 мың теңгеден немесе күнкөріс минимумының 50 пайызынан төмен азаматтарға атаулы әлеуметтік көмек көрсетіледі.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, кедейшілік шегі күнкөріс минимумының 70 пайызына дейін көтерілді және 21 мың теңгеге жуық. Егер көп балалы отбасыда 4 бала болса, онда жәрдемақының жалпы сомасы 83 мың теңге болады. Ал егер анасы үйде отырса, онда оның атаулы әлеуметтік көмегі қосылады. Мұндай отбасының жалпы табысы шамамен 103 мың теңге болады», деді А.Балаева. Сонымен қатар ол аз қамтылған отбасыларға арналған арнайы 40 мың жалдамалы пәтер құрылысы бастамасы аталған санаттағы азаматтарды қуантатынын, оларға «Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» жүйесі арқылы жылдық 2-3 пайызбен тұрғын үй заемдарын берудің жеңілдетілген тетігі әзірленетінін жеткізді. «Бұл аз қамтылған отбасыларды баспанамен қамтамасыз ету проблемасын шешуде маңызды қадам деп санаймын. Бұл жұмысқа жалдамалы баспана салу, заманауи жергілікті жолдар желісін дамыту, газ тарту, ауыз суға қолжетімділік сынды өмір сапасының жаңа стандарттарын енгізе отырып, барлық өңір жұмылатын болады», деді Президент Әкімшілігі Ішкі саясат бөлімінің басшысы.
Аталған салаға тікелей жауапты Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Бердібек Сапарбаев та Үкімет отырысында бұл мәселені нақтылай түсті. Министрдің айтуынша, мәселен, төрт баласы бар жалғызбасты отбасы 63 мың теңге атаулы әлеуметтік көмекті алып келген болса, шілде айынан бастап бұл сома 40 мың теңгеге көбейеді. Бұл 103 945 теңгеге тең. Ал қосымша төлемдерді есептеген кезде, бұл отбасының бір айлық жалпы табысы 114 мың 448 теңгені құрайды», деді ведомствоның жаңа басшысы.
Ескеретін жайт, шілде айынан бастап отбасының жиынтық табысын есептеген кезде, көп балалы отбасыларға, «Күміс алқа», «Алтын алқа» иегерлеріне, мүгедек балаларға төленетін жәрдемақылар мен шәкіртақы есепке алынбайды. Сала басшысының айтуынша, бұған қоса, тұрмысы төмен отбасының балаларына берілетін жәрдемақы мөлшері де өзгереді. Егер 1 шілдеге дейін бұл 4 834 теңге болса, 1 шілдеден бастап әр балаға 20 789 теңге төленеді. «Бұл жәрдемақы 18 жасқа дейін, егер балалар жоғары оқу орындарында оқитын болса, 23 жасқа дейін төленбек. Министр әлеуметтік көмекті тағайындаған кезде, халықты бекер сандалтпас үшін сұралатын құжаттар саны азаятынын жеткізді. Бұл жұмыс электронды түрде жүзеге асады. Сонымен бірге өңірлердегі отбасылардың қажеттілігін, тұрмысын анықтау үшін әлеуметтік карталар жасалады. Осылайша әр отбасына талдау жасалып, ең мұқтаждарына мемлекеттен көмек көрсетіледі.
Мемлекет басшысы жүктеген міндеттердің ішінде мүгедек баланы қарап отырған ата-аналар мен қамқоршыларға арналған жәрдемақының 30 пайызға артатынын атап өтуге болады. Бұл 100 мыңнан астам адамды қамтиды. Оны жүзеге асыруға 2019-2021 жылдары қосымша 300 млрд теңге бөлінеді. Бұл да көңілі жарымжан ата-аналарға айтарлықтай демеу. Осы орайда І топтағы мүгедек баланың анасы Бақыт Ақажанова партия бағдарламасы аясында кедергісіз орта құрудың өте маңызды екенін жеткізді. Мәселен, бүгінде ол баласына автономды арба алуды армандайды. «Бұл қозғалуға қабілеті төмен баламның үйде, аулада жүруіне үлкен қолғабыс болар еді. Өйткені дүкенге, базарға барғанда баланы жалғыз қалдыруға тура келеді. Содан үйге оралғанша жанымыз мұрнымыздың ұшында болады. Сонымен бірге қалада пандустар салу, шипажайда оңалту мәселесі әлі шешімін таппай тұр» дейді Б.Ақажанова.
Қазақстандағы қазіргі ең маңызды мәселе – 25 жылдан астам уақыттағы экономикалық жетістіктерді әлеуметтік сапалы деңгейге көтеру болмақ, – дейді әлеуметтанушы Ерлан Саиров. – Сондықтан соңғы үш жыл ішінде лексиконымызда «адам капиталының даму индексі» деген сөз пайда болды. Бұл – дұрыс. Өйткені қоғамды, мемлекетті, экономиканы жасайтын адамдар. Адамдардың әлеуеті, индексі жоғары болған сайын экономика да, әлеуметтік үдерістер де сапалы болады. Сол себепті партия съезінде еліміздің әлеуметтік үдерістерін дамыту, аймақтардың инфрақұрылымын жаңарту мәселесі қаралды. Өңірлердегі инфрақұрылымды жаңарту өте маңызды. Өйткені Қазақстанда халықаралық және республикалық жол магистральдары салынып жатыр. Ал ауданаралық, ауыларалық жолдардың сапасы төмен. Сапалы жол өңірлердегі халықтың даму индексін көтеруге септігін тигізеді. Өйткені инфрақұрылымға салынған 1 теңге мемлекеттік бюджетке 10 теңге болып қайтады. Бұл – заңдылық. Әлеуметтанушының айтуынша, жаңарған жолдардың бойында әртүрлі бизнес субъектілері пайда болады, орта және шағын кәсіпкерлік дамиды, байланыс жылдамдығы артады. Яғни, өңірлер мен қалалар арасындағы қарым-қатынасты теңестіру жағынан өте тиімді болмақ.
Сарапшылар ел халқының 42 пайыздан астамы, оның ішінде көп балалы отбасылардың басым бөлігі ауылда тұратынын, сондықтан партияның 2030 жылға дейінгі бағдарламасында ауылға басымдық берілгенін айтады. Ал бұл ауыл тұрғындарының әлеуметтік жағдайын көтеруге айтарлықтай септеседі.
Осы орайда қоғамдағы кейбір пікірталастар бұл әлеуметтік қолдаудың көп балалы аналарға қолдау ретінде көрсетілуі түрлі түсініспеушілікке алып келетінін, дұрысы мұны тұрмыс деңгейі төмен, аз қамтылған отбасыларға арналған көмек ретінде нақтылап түсіндірудің қажеттігін жеткізеді. Себебі отбасында төрт және одан көп баланы тәрбиелеп отырса да көп жағдайда үй егесі ғана табыс табады. Бұл табыстың бәрі бірдей емес. Еңбекақы жан басына шаққанда күнкөріс минимумынан жоғары болғанымен күнделікті азық-түлік себеті, дәрі-дәрмек пен басқа да түрлі тұрмыстық шығындар мен тұтынушылық қажеттіліктер көп балалы отбасылардың әл-ауқатын жақсартуда аяқ-қолын шырмап отырғаны жасырын емес. Бұл – табыс табатын отағасы жоқ толық емес отбасыларға да, үнемі жанында болуды қажет ететін мүгедек балалардың ата-анасына да көп жағдайда ортақ болып келетін күрмеуі қиын мәселе.
Думан АНАШ,
«Egemen Qazaqstan»
