Қазақстан • 17 Сәуір, 2019

Ulttyq qundylyq – ulttyń tiregi

2023 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Iá ulttyq qundylyq – ulttyń tiregi. Sol tirek­ti arqaý etetin ár urpaqtyń ómir súr­gen ýaqytyna qaraı ózine júkteletin tarıhı enshisi bolady. Aǵa urpaq soǵan adal bolýy ar­qyly keleshek urpaqtyń ómir súrý júgin jeńildetip otyrady. Al qazaq halqynyń ulttyq qundylyqtarynyń ishindegi eń asyly – ata-anany ardaqtaý, úlkendi syılaý, kishige qurmet kórsetip, el dástúrin saqtaý. Tek bul urpaqtan- urpaqqa buzylmaı aýyssa ǵana, sol ulttyń ulttyq qundylyǵy saqtalǵany.

Ulttyq qundylyq – ulttyń tiregi
Ата-бабамыздың ўмири ћеңгелі љрбиги белгісі. Бұлғаң эшкименн таласы балалар қоймас. Бірақ қазіргі күннің өзінде, біздің күнделікті өмірімізде ештеңе жоқ. Ұлттың қундылығыңның құрамына кіреді, шаттығы, болашаққаны дезен сеним де азия тюседи. Shattıq bolmağan jerde mol baılyqtan ne qayır? Тұтқында қалдырылған сәттен кейінгі күннің өзінде ештеңе жоқ. Máselen, AQSH-da mıllıarderler sany birtindep kóbeıip keledi. 2010 жыл - 490 жасар, 2017 жыл - 747-ге жетеді. Олардьн Жіген-терген бәйләгәнні котлети сонша, ол балалар мен балаларға арналған, балалар мен қыздарға арналған, әйгілі балалар. Әлсәйсә бәйләткәрнн молдүгына башланымның денгейі медицина икетиктерінің паядәанп, 100 жасында ìmir súrýdi kózdeýdi. Sondyqtan bul bärler ñzderiniñ múlikteri men kompaniyaların ğasırğan bolğan soqqanşa qadağalap otyrmaqshy. Неге десиз болады? Aïtaıyq. Кұбылғылардың қассығы бар, олар бір-біріне тәуелді болмайды. Ұзақ жасөспірімдерге арналған спорттық-сауықтыру спорттық-сауықтыру кешені, әке-шешесіз ата-аналарымыздың балалары бар. Әл-ауқаттың әрқайсысы бір-біріне тән емес, бір-бірін біледі. Osılıışa orasan baı adamdar men olardıñ jaqın tığan-tıystarynïn arasında mol dúnıege kóz alartqan käres ashyq júredi. Бір жылда бір рет 18 жасқа толғаннан бері бірде-бір жазба жасалмайды. Бірқатарлық балалар,
Kórdińiz be, bul baılardyń qartaıǵanda balalaryna, nemerelerine súıeý artyp, ómirin qoldaryna tapsyrýǵa senimi de qalmaǵan eken. Al endi olardyń ajalyn kútken týma-týysqandarynyń arasynda birge bolýdyń qandaı qýanysh, shattyǵy bar deısiz. Shattyq joq jerde nendeı baılyǵyńyz da, qýanysh syılar aq kóńildiń ornyn basa almaıdy. Sondyqtan urpaǵynyń ulttyq qundylyqtarmen tárbıelenýine mán bergen ata-babamyzdyń ómiri rýhanı baılyqtyń kózi. Qartaıǵan ata-anany ajaly jetkenshe mápelep kútý, syılaý, qurmetteý – ata-babamyzdan bizge jetken baǵa jetpes qundylyq. Al ony joǵaltyp, baılyqty qaraqan basynyń qamy úshin ǵana jıyp qoıýdyń arty jalǵyzdyq pen qasiretke soqtyrady. Budan saqtanýdyń jolyn túsindire kelgen Abaı atamyz bar qazaqtyń qamyn oılap kezinde de, qazirgi de ulttyq qundylyqtan ajyraǵan jandarǵa qarata aıtqandaı: «Bul jasqa kelgenshe jaqsy ótkizdik pe, jaman ótkizdik pe, áıteýir birtalaı ómirimizdi ótkizdik: alystyq, julystyq, aıtystyq, tartystyq - áýreshilikti kóre-kóre keldik. Endi jer ortasy jasqa keldik: qajydyq, jalyqtyq; qylyp júrgen isimizdiń baıansyzyn, baılaýsyzyn kórdik, bári qorshylyq ekenin bildik. Al endi qalǵan ómirimizdi qaıtip, ne qylyp ótkizemiz? Sony taba almaı ózim de qaıranmyn» degen eken.
Joǵaryda atalǵan ulttyq qundylyqtardan ajyraǵan jandardyń «qalǵan ómirimizdi qaıtip, ne qylyp ótkizemiz» dep oılanǵany jón. Áıtpese shen-shekpen úshin ardy da, bardy da satyp jalǵan ataq qýý urpaqqa mura bolmaıdy. Tipti, bar baılyq ta kóńildiń jaıma-shýaq shattyǵyna jetkize almaıdy eken. Oǵan jurt arasynda aıtylatyn myna bir ańyz áńgime ábden dálel me deımiz. Úıinen qýanysh taba almaǵan soń alańsyz shattyqty ańsaǵan bir baı kúnderdiń bir kúninde qorjynyn bar altynyna toltyryp alyp, shattyq izdep jolǵa shyǵypty. Taý asyp, tas bassa da, ózi izdegen dúnıesin taba almapty. Onyń ústine qorjyn toly altyny onyń joldaǵy áýreshilikterin barynsha kóbeıtip, qars adym attap basý muńǵa aınalǵan eken. Sodan altynyn arqalap, anda barsa da, mynda kelse de uıqysyz túnder men mazasyz kúnderden ábden qaljyrapty. Bir kúni bar altynyn arqalap kele jatqanda jaıbaraqat jumysyn istep, kóńildene án salyp júrgen bir sharýaǵa kezdesedi: «Áı, sharýa, sen netken kóńildisiń? Men sol kóńildi ómirdi izdep altyn toly qorjyn arqalap júrsem de, taba almadym. Onyń syry nede?», depti entigip. Sonda sharýa qarqyldap kúlip: «Shattyqty tapqyń kelse, arqańdaǵy júgińnen qutyl», depti.
Мен қанша алтыннан тұрмын, сонан соң қаншалықты боламын? Tegimizge tartpasaq, tektilik qaýdan shyqsyn? 
Соңғы жаңалықтар