Қазақстан • 18 Сәуір, 2019

Rashel hám patrıotızm

1382 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Álemdik ádebıettegi eń belgili esimderdiń biri, shyǵarmalary oqyǵan bette shyrmap alatyn Gı de Mopassannyń fransýzdar men prýsıalyqtardyń arasyndaǵy soǵys shyndyǵyn sýretteıtin shaǵyn ǵana «Mademýazel Fıfı» atty ǵajap áńgimesi bar. Fransýz qalasyn basyp alǵan Prýsıa áskeri jeńisine masattanyp, toı toılap, ofıserleri ishimdikke mas bolyp, saıran salý úshin saraıǵa jeńil júristi qyzdardy shaqyrady.

Rashel hám patrıotızm
Tilin tistep sóıleıtin, tebindep shyqqan murty bozarǵan júzine juqaltań reńk beretin bolǵan soń óz ortasynda «Mademýazel Fıfı» degen laqap aty taraǵan ofıser «biz fransýzdardy tyrqyratyp qýdyq, endi búkil Fransıa, fransýz halqy, onyń adamdary, ormandary men úıleri bizdiki. Fransıanyń búkil áıeli de bizge tıesili!» dep álgi jetektep ákelgen jeńiltek qyzdardyń aldynda maqtanyp, mardymsı bastaǵanda, shydamaı ketken eki qyzdyń biri Rashel (ulty evreı bolsa da): «Joq, ótirik aıtasyń. Fransýz áıelderi eshqashan senderdiki bola almaıdy» deıdi Fıfıdi atarǵa oǵy bolmaı julqynyp. Arynan bezip, kúnáǵa batqan áıeldiń kenet batyrlyǵyn oıatyp jibergenine namystanǵan ofıser kúrekteı alaqanymen jaǵynan osyp jibergende, Rashel onyń qolyndaǵy tapanshasyn julyp alyp, taban astynda ofıserdi atyp tastaıdy. Ózi terezeden sekirip, qashyp shyǵady. Prýsıa áskeri jerdiń asty men ústin túgel qoparyp, árbir úıdi jeke-jeke tintip izdegenimen, qyzdy taba almaıdy. Keıin fransýzdar jeńip, prýsıalyqtardy qýyp jatqan kezde, qyz paıda bolady. Sonsha ýaqyt jer jutqandaı jym-jylas joǵalǵan qyzdy sváshenık kúmbezi kúnmen shaǵylysqan shirkeýdiń eń joǵaryǵa ilingen qońyraýynyń astyna jasyrǵan eken...

Osy qysqa áńgimede Mopassan soǵys bastaıtyn jaýyz elderdi aıyptap qoımaıdy, óz táýelsizdigin saqtaý úshin eli men jerin jattyń qolyna ustatpaý jolynda jan aıamaı kúresetin qarapaıym halyqtyń asqaq patrıotızmin sol halyqtyń eń tómengi áleýmettik tobynyń sanatynda qorlanyp kele jatqan jezóksheniń bıik rýhy arqyly beıneleıdi. Meıli ol, kúnkóris úshin búkil adamgershilik qaǵıdalarynan attaǵan kúnáhar mundar bolsyn, biraq ol kún saıyn júzdegen adamdy jaýyzdyqpen óltirip jatqandardyń ozbyr isine kóz jumyp qaraı almaı, óz azamattyq únin estirtti. Ar-uıaty joǵary qoǵamnan áldeqashan alastatylsa da, «namystymyn» dep júrgen adamdardan anaǵurlym bıik bolyp ketti. Bir jaǵynan, jezóksheni shirkeýdiń ústine shyǵarý degenińiz dinge qaıshy, biraq Otanyn súıgeni úshin Mopassan ony aqtap, piradardyń qolymen patrıottyqty qorǵap otyr.

Bir máseleni anyqtap aıtý kerek: Fransıa qarapaıym halyqtyń arqasynda, ıa, óziniń ulttyq sana-sezimin, halyqtyq qadir-qasıetin joǵary qoıǵan, ulttyq maqtanyshqa baı tabıǵı jaratylysynan ajyramaǵan qarapaıym halqynyń arqasynda qutqaryldy. Gı osy áńgimesin jazý barysynda fransýz zıalysynyń ajary men ólshemi bolyp sanalatyn býrjýazıanyń boıynda qyl aıaǵy qarapaıym ulttyq sezimniń de bolmaıtynyn jetkizgisi keldi. Shıryqqan saıyn shymyrlap qaınaı túsetin ulttyq minez, otanshyldyq sezim qarapaıym adamdarǵa kóbirek tán.

Adamdarǵa da, qoǵamǵa da kúnáni jeńil júristi qyzdan izdegen jeńil. Kúnáni aldymen qoǵamnyń ózinen izdeý kerek. Bar baılyqty alpaýyttary baýyryna basqan túgi joq qoǵamda ol qyzdar kóshege shyqpaǵanda qaıtedi? Baılary kedeıin paıdalanǵan syrty jyltyr qoǵamnyń las ómirin jezókshe qyz arqyly jardy da tastady. Sonda kimniń ımany shynymen kúshti: jat jerge basyp kirip, jeke qazynasyn toltyrýdy ǵana kózdep, baılyǵyn qyzǵyshtaı qoryp ótkizgen ár kúnin patrıottyq jeńiske para-par sanaıtyn prýsıalyq toǵyshardyń ba, qyzdy kóshege shyǵýǵa májbúr etken qoǵamnyń ba, álde ulty evreı bola tura, búkil fransýz jurtynyń namysyn jyrtyp, jaýynyń aldynda tizesin búkpeı tákapparlyq tanytqan jeńiltek qyzdyń ba? Beıbit kúnde «otanymdy súıem» dep ekiniń biri aıta alady, al Otannyń basyna bult úıirilgende ojdansyz dep qaralanǵan ar-uıattan jurdaı osy qyzdyń boıynda oıanǵan bıik sezim ózin bıikpin dep sanaıtyn basqalardyń boıynan kórine ala ma?

Maqtaýly Japonıa men Amerıkadan bastap, jer betinde bir memlekette eki patrıotızm qatar ómir súrip otyrǵan elder jeterlik. Biraq Otanymdy súıemin, onyń jolynda ólemin dep turǵan patrıottyń ómiri úshin Otany da dál sondaı janqıarlyqqa bara almaıtyn bolǵan soń mahabbat sińbegen, qurǵaq patrıotızm týraly ońdy-soldy aıta beretin daǵdydan onyń sapasy da, mazmuny da tómendep ketedi. Eń qorqynyshtysy, osyǵan qarsylyq retinde keı patrıottyń ásiresynshyl bolatyny, áleýmettik jelini ashyp qalsań, jan-jaǵynan surqaı tús qana kóretin, ishinde mahabbaty joq adamdardyń osy elge tek óziniń ǵana jany ashıtyndaı, óz elin shimirikpeı jamandap otyratyny. Mundaılar memleketti, ulttyq mádenıetti, tipti óz otbasyn mansuq etip, búkil álemdi, tutas ǵalamshardy otanym dep sanaıtyn kosmopolıtterden de qaýipti. Onda árqaısymyzǵa áıelsiz, kúıeýsiz, eshnárseni oılap tappaı-aq mań tabıǵat aıasynda alańsyz jaıylǵan janýarlar sıaqty japyraq jamylyp erkin ómir súrýdi dáriptegen Dıogen bolý ǵana qalady ǵoı. Qudaı Dıogen bolýdan saqtasyn, bizge keregi Rasheldiń otanshyldyǵy. Onyń áreketi keshirimdi, adamgershilikke toly, izgilikti...