Osy qysqa áńgimede Mopassan soǵys bastaıtyn jaýyz elderdi aıyptap qoımaıdy, óz táýelsizdigin saqtaý úshin eli men jerin jattyń qolyna ustatpaý jolynda jan aıamaı kúresetin qarapaıym halyqtyń asqaq patrıotızmin sol halyqtyń eń tómengi áleýmettik tobynyń sanatynda qorlanyp kele jatqan jezóksheniń bıik rýhy arqyly beıneleıdi. Meıli ol, kúnkóris úshin búkil adamgershilik qaǵıdalarynan attaǵan kúnáhar mundar bolsyn, biraq ol kún saıyn júzdegen adamdy jaýyzdyqpen óltirip jatqandardyń ozbyr isine kóz jumyp qaraı almaı, óz azamattyq únin estirtti. Ar-uıaty joǵary qoǵamnan áldeqashan alastatylsa da, «namystymyn» dep júrgen adamdardan anaǵurlym bıik bolyp ketti. Bir jaǵynan, jezóksheni shirkeýdiń ústine shyǵarý degenińiz dinge qaıshy, biraq Otanyn súıgeni úshin Mopassan ony aqtap, piradardyń qolymen patrıottyqty qorǵap otyr.
Bir máseleni anyqtap aıtý kerek: Fransıa qarapaıym halyqtyń arqasynda, ıa, óziniń ulttyq sana-sezimin, halyqtyq qadir-qasıetin joǵary qoıǵan, ulttyq maqtanyshqa baı tabıǵı jaratylysynan ajyramaǵan qarapaıym halqynyń arqasynda qutqaryldy. Gı osy áńgimesin jazý barysynda fransýz zıalysynyń ajary men ólshemi bolyp sanalatyn býrjýazıanyń boıynda qyl aıaǵy qarapaıym ulttyq sezimniń de bolmaıtynyn jetkizgisi keldi. Shıryqqan saıyn shymyrlap qaınaı túsetin ulttyq minez, otanshyldyq sezim qarapaıym adamdarǵa kóbirek tán.
Adamdarǵa da, qoǵamǵa da kúnáni jeńil júristi qyzdan izdegen jeńil. Kúnáni aldymen qoǵamnyń ózinen izdeý kerek. Bar baılyqty alpaýyttary baýyryna basqan túgi joq qoǵamda ol qyzdar kóshege shyqpaǵanda qaıtedi? Baılary kedeıin paıdalanǵan syrty jyltyr qoǵamnyń las ómirin jezókshe qyz arqyly jardy da tastady. Sonda kimniń ımany shynymen kúshti: jat jerge basyp kirip, jeke qazynasyn toltyrýdy ǵana kózdep, baılyǵyn qyzǵyshtaı qoryp ótkizgen ár kúnin patrıottyq jeńiske para-par sanaıtyn prýsıalyq toǵyshardyń ba, qyzdy kóshege shyǵýǵa májbúr etken qoǵamnyń ba, álde ulty evreı bola tura, búkil fransýz jurtynyń namysyn jyrtyp, jaýynyń aldynda tizesin búkpeı tákapparlyq tanytqan jeńiltek qyzdyń ba? Beıbit kúnde «otanymdy súıem» dep ekiniń biri aıta alady, al Otannyń basyna bult úıirilgende ojdansyz dep qaralanǵan ar-uıattan jurdaı osy qyzdyń boıynda oıanǵan bıik sezim ózin bıikpin dep sanaıtyn basqalardyń boıynan kórine ala ma?
Maqtaýly Japonıa men Amerıkadan bastap, jer betinde bir memlekette eki patrıotızm qatar ómir súrip otyrǵan elder jeterlik. Biraq Otanymdy súıemin, onyń jolynda ólemin dep turǵan patrıottyń ómiri úshin Otany da dál sondaı janqıarlyqqa bara almaıtyn bolǵan soń mahabbat sińbegen, qurǵaq patrıotızm týraly ońdy-soldy aıta beretin daǵdydan onyń sapasy da, mazmuny da tómendep ketedi. Eń qorqynyshtysy, osyǵan qarsylyq retinde keı patrıottyń ásiresynshyl bolatyny, áleýmettik jelini ashyp qalsań, jan-jaǵynan surqaı tús qana kóretin, ishinde mahabbaty joq adamdardyń osy elge tek óziniń ǵana jany ashıtyndaı, óz elin shimirikpeı jamandap otyratyny. Mundaılar memleketti, ulttyq mádenıetti, tipti óz otbasyn mansuq etip, búkil álemdi, tutas ǵalamshardy otanym dep sanaıtyn kosmopolıtterden de qaýipti. Onda árqaısymyzǵa áıelsiz, kúıeýsiz, eshnárseni oılap tappaı-aq mań tabıǵat aıasynda alańsyz jaıylǵan janýarlar sıaqty japyraq jamylyp erkin ómir súrýdi dáriptegen Dıogen bolý ǵana qalady ǵoı. Qudaı Dıogen bolýdan saqtasyn, bizge keregi Rasheldiń otanshyldyǵy. Onyń áreketi keshirimdi, adamgershilikke toly, izgilikti...
