Елордада сәуірдің 24-26-сы аралығында Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Қырғызстан, Армения, Грузия және Әзербайжан Парламенті депутаттарының, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, қаржы, білім беру министрліктерінің өкілдері қатысқан симпозиумда балаларға арналған дұрыс тамақтану жүйесін қамтамасыз ету және оны басқаруды жақсарту жайындағы өзара іс-шаралар талқыланды.
«Бүгінде Орталық Азияда балалар семіздігінің таралуы әлемде екінші орында (10, 7%), сонымен қатар 2000-2017 жылдар аралығында артық салмағы бар бес жасқа дейінгі балалардың саны 1,6 миллионнан 3,2 миллионға дейін екі есе өскен. Бұл – көп қозғалмаудан, дұрыс тамақтанбаудан, дұрыс ұйықтамаудан болады. Мұның салдары жеткіншектердің өздерін төмен бағалап, оқу үлгерімінің нашарлауына және ересек кезіндегі де өмір сүру, тамақтану салтына әсерін тигізіп, денсаулықтарына орасан зор қиындық әкеледі», дейді денсаулық сақтау және дұрыс тамақтану бойынша аймақтық маман Амирхоссейн Ярпарвар. Ярпарвар мырза өз сөзінде жедел тамақтанатын фастфудтарға балаларды ерте бастан үйір қылудың зияндығына баса мән берді. Өйткені сол дәмді олар есейгенде де іздеп, денсаулықтарын құртады, ал жалпы жүргізілген зерттеулер қыздардан гөрі ер балалардың жеміс-жидек, көкөніс тағамдарын аз жейтінін көрсетеді. Сондықтан бұл ретте де мамандар назар аударатын мәселе жеткілікті. Сондай-ақ Наурыз мерекесінде дастарқанға қойылатын ұлттық тағамдарға тоқталған Амирхоссейн Ярпарвардың айтуынша, шығыс халықтары ежелден тағам түрлерінің адам ағзасына әсерін жетік білген, фосфор, калий, магний, т.б. микроэлементтерге, ақуызға бай өнімдерді кеңінен пайдаланған. Сондықтан ұлттық тағамдардың генетикалық тұрғыдан жақындығын әрі қажеттілікке толық жауап беретінін ұмытпаған жөн.
Симпозиумда Кавказ бен Орталық Азия мемлекеттері үшін ортақ болып отырған дұрыс тамақтанбау мәселесі жайында ортаға шығып, ойларымен және деректерімен бөліскен мамандар бүгінде оның балалар мен жасөспірімдердің семіздігімен қатар, бойларының өспей қалуына да тигізетін кері әсеріне қынжылды. Мәселен, аймақта жеткіншектердің 10 пайызының бойлары өз жастарына сәйкес келмейді. Оған қоса 2000 жылдан бері семіздіктің белең алуы 80 пайызға көтерілген. Жаңа өсіп келе жатқан жас буынның ағзасына қажетті барлық дәрумендер мен микроэлементтерді толық ала алмауы, олардың кейде ашпа-жалап өмір сүруі, негізінен көмірсулармен қоректенуі семіздік пен бойларының өспей қалуына ғана емес, когнитивті дамуына (тұтастай ойлау жүйесінің дамымай қалуына), инфекциялық ауруларға жиі шалдығуына, мүгедектікке ұшырап, тіпті өмірден көктей жұлынып, ерте озуына алып келіп жатыр, деп дабыл қағады мамандар. Мәселен, Қазақстандағы ЮНИСЕФ өкілі Юрий Оксамитный: «Бүгінде балалардың тамақтануы олардың ағзасы қажет ететін мөлшерге де, ауқаттанудың мерзімдерінің сақталуына да, тағамның сапалы болуына да сәйкес келмеуде. Ал оның салқыны ең басты капитал – адамға, оның денсаулығына кері әсер етпей тұрмайды», деді.
Қатысушылар ұлттың болашағы үшін азық-түлік жүйесінің қалыптасуына араласушы барлық сектордың жауапкершілігін сөз етті. Өнім өндірушілер мен азық-түлікті тасымалдаушылар балалардың ағзасына қажетті тағамдардың сапасы мен құрамына жете мән бермейді. Сол себептен де өсіретін, сатуға шығаратын өнімдерінің ұлт денсаулығына әкелетін зиянын ойламайды. Оларды тауарының өтуіне мүдделілік жеңіп, қажетті қоректік мөлшерді көрсетпейтін, технологиялық өңдеуден өткен сапасыз өнімдерді қолжетімді бағамен халыққа сатады. Ал бәрі ескерілген, пайдасы мол азық-түліктің бағасы қымбат, оны елдің бәрінің қалтасы көтермейді. Сондықтан бұл ретте мемлекеттік тұрғыда азық-түлік саясаты, арнайы бағдарлама қажет, ұлт денсаулығы, болашағы үшін нақты қадамдар жасалуы тиіс, деді дәрігерлер. Түптеп келгенде, бір елде ғана емес, аймақтағы азық-түлік және тамақтану жүйесін басқару балалар мен жасөспірімдердің саламатты, дұрыс тамақтануын қамтамасыз етіп, келешектің жарқын болуына жол салады, бұл әр мемлекеттің басты бағдарының бірі болуы қажет дейді симпозиумға қатысушылар.
Аталған шараны БҰҰ-ның Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымы мен азық-түлік бағдарламасының қолдауымен еліміздің Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы, БҰҰ Балалар қоры (ЮНИСЕФ) ұйымдастырғанын айта кетелік.
