Мәйіттер басқа жерге жерленеді

Бүгінде Түркістан қаласының шеткі аумағында салынып жатқан нысандармен қатар «Рухани-мәдени орталықта» да жұмыс қызу. Бұл орталық Қ.А.Ясауи кесенесі маңын қамтиды. Ол маңайдағы тұрғын үйлер және басқа да нысандар орналасқан жерлер заң шеңберінде мем­ле­кеттің мұқтаждығына алын­ған-ды. Яғни 98 гектарды қам­титын қажетті жерді дайындау мақсатында мемлекеттің мұқтаждығы үшін 167 нысанды (13 кәсіпкерлік, 154 тұрғын үй) қайтару жұмыстары жүргізілді. Тұрғын үйлер бұзылып, орнына жаңа нысандар салына бастады. «Астанагенплан» ЖШС-нің «Түркістангенплан» өкілдігінің басшысы Еркін Жүсіптің айтуынша, жаңа салынатын ны­сандардың орнын дайындау кезінде адам сүйектері табылған. Терең қазылған жерлерден шық­қан сүйектер бойынша археологтар жұмыс істеуде екен. Яғни жылдар, бәлкім ғасырлар бойы жатқан сүйек тереңдете қазу нәтижесінде шығып отыр.

Шығыстанушы Әбсаттар қажы Дербісәлі өз еңбектерінде мұ­сылман Шығыс халық­та­ры­ның әдетінде егер қайтыс болған кісі әулиенің қасына жерленетін болса, онда ол о дү­ниеде Алла тағала тарапына жақын бола алады деген сенім-наным кең етек алғанын жа­зады. «Ал, Қожа Ахмет қа­сиет­ті деп саналғандықтан да осы ғасырдың басына дейін өз жақындарын осында жерлеу­ге құштар болғандар көп болған. Бірақ олардың ішінде тек дәулетті, тұрмысты кісілер ғана өз ойларын жүзеге асыра алған. Ол үшін кесененің шы­рақшы шайқыларына дүние бе­реді. Ал тіпті түн ішінде жасы­рын көміп, ізін де білдірмей ке­тетін жайттар да кездескен», – дейді шығыстанушы «Қожа Ах­мет Ясауи, Ақсақ Темір жә­не Түркістан мәдениеті» ат­ты еңбегінде. Яғни құрылыс жұмыс­тарын жүргізу барысында адам сүйектері табылуының бір себебі де осында жатыр.

Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз мәс­лихатында профессор, тарихшы Хазіретәлі Тұрсын кесененің төңі­регіндегі сүйектердің шығу себептерін бірнеше дерекпен байланыстырады. Түркіс­тандағы ескі қалашықтың орны 2500 жылдық мәдени қат­пардан тұрады. Осы бір өткен ға­сырларда түрлі оқиғалар орын алғаны ақиқат. Киелі кө­не шаһардағы шайқастарда қаза тапқандардың жерленуі де әрқилы болған. Қ.А.Ясауи кесе­несінің төңірегінде қазақ­тың игі жақсыларының киелі орындарда жерленуі, қазақ хандығынан 500-600 жыл бұрын басталған. «Біріншіден, қазба және құрылыс жұмыстары кезінде табылып жатқан қабірлер белгілі бір игі жақсылар мен тарихи тұлғалардікі болуы мүмкін. Ондай жағдайда мәйіт аруланып көмілген. Екінші жағдайда кесененің төңірегінде Рабат, Шахристан секілді үлкен қорғандар болған. Мәселен, Әмір Темірдің кезінде де шайқастар орын алған. Тарихшылар ең соңғысы Түркістан қаласының полковник Веревкиннің отрядынан қорғану кезеңін келтіруде. Осы шайқаста төңіректе орлар қазылған. Қаншама адам атылған. Бүгінде сүйектердің шығуы, көз жұмған адамдардың арнайы жерленбей бетін жаба салуынан дейді мамандар. Ал үшінші дерек бойынша, ХVIII- XIX ғасырлардағы және 1931-1932 жылдардағы ашаршылықта кесене төңірегінде өлген адамдар сыртқа шығарылып арнайы қорымға көмілген», – деді Хазіретәлі Тұрсын.

Баспасөз мәслихатына қатыс­қан ҚМДБ қызметкерлерінің мәлімдеуінше, табылған мәйіт­тер рәсім бойынша қайта жер­ленеді. «Шариғат бойынша қабір­станның ішіне қойылған ең соңғы адамның бейітіне 40 жыл өткеннен кейін, мазарат сүріліп тасталып, орнына құрылыс жұмыстарын жүргізуге болады. Ал егер, басталып кеткен құрылыс аймақтарында атқарылатын қазба жұмыстарында адам сүйектері табылып жатса, ол сүйектер ақ матаға оралып басқа жерге кө­міледі», – дейді Түркістан қала­сының бас имамы Жүсіпбек Айдарбекұлы.

Түркістан облысы