Бүгінгі таңда Жамбыл облысы бойынша 296 мешіт бар. Түркістан және Алматы облыстарынан кейінгі елімізде мешіті көп мекен осы Әулиеата өңірі. Бұл мешіттердің және мұндағы имамдардың бәрінің де ел үшін, ислам діні үшін қызмет етіп келе жатқаны күмән тудырмайды. Жамбыл облыстық дін істері басқармасының басшысы Жангелді Омаровтың айтуынша, өткен жылы «Нұр-Мүбәрак» университетінің оқытушыларының қатысуымен өңірдегі жүз имамға арналған екі апталық оқыту курсы ұйымдастырылыпты. «Бұған дейін имамы болмаған облыстағы 16 мешіттің де мәселесі толығымен шешімін тауып, діни қызметшілермен қамтылды. Сонымен қатар «Зайырлылық және дінтану негіздері» пәнінен сабақ беретін барлық мұғалімдер арнайы курстан өтті. Ал келесі жылы 220 имамды оқыту жоспарлануда», дейді басқарма басшысы.
Мешіттің бір Алланың ғана разылығы үшін салынатыны белгілі. Әрі бұл халықты иман тұрғысынан, руханият биігінен де тәрбиелеуге елеулі ықпал етеді. Алайда, салынып қойған мешітті Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының меншігіне өткізуден, не болмаса өткізбей қоюдан соны салған кісіге қандай пайда, не зиян келуі мүмкін деген сауал туады. Ал діни басқарма мешітті өз меншігіне алғанда, оны тек билік жүргізу үшін алмайтыны белгілі. Бұл тұрғыда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының өңірдегі өкілі, облыс орталығындағы «Һибатулла Тарази» мешітінің бас имамы Данияр Жұмабаев та өз пікірін білдірді. «Осыдан біраз жылдар бұрын өңірдегі біраз мешіттер белгілі бір мекеменің, болмаса бір жеке кәсіпкерліктің атында болған. Тіпті жабылып қалған мекемелерге де тіркелген мешіттерді білеміз. Ал кейбір кісілер бұзылып кеткен үйінің орнына мешіт салған. Енді кейбір азаматтардың қайтыс болып кетуіне байланысты да түрлі қиындықтар туындауда. Мұндай түрлі мәселелерде қазір біздің тараптан жұмыстар жүргізілуде. Мәселен, Тараз қаласындағы «Молда Мұхамеджан» мешітінің иесі қайтыс болғандықтан, мұрагерлік бойынша жұмыстар атқарылып жатыр. Ал мешіттерді діни басқарманың меншігіне өткізгенде оның иесі жеке бір адам болмайды. Бірақ мешіт әрі қарай жұмыс істей береді. Мысалы, бүгін мешіт салған адамның жағдайы ертең қандай болады? Түрлі қиындықтар туындағанда ол кісі мешітті сатылымға қоюы да мүмкін. Кезінде осындай жарнамаларды да көрдік қой. Ал мешіт құлшылыққа қажет. Мешіт иелері мен дін қызметкерлерінің арасындағы түсініспеушілік бұрыннан бар. Мешіт иелері мешітті өздері басқарғысы келеді. Бірақ Қазақстан мұсылмандары тарапынан тағайындалған имам өз бағыты бойынша жұмыс атқарғанды қалайды. Сондықтан жүйелі жұмыс жоқ», дейді имам.
Жалпы, барлық мешіттің асхана, мәжіліс залы және басқа да қосалқы ғимараттары болады. Данияр Жұмабаевтың айтуынша, кейбір кісілер мешіттің біраз бөлігін өздерінің меншігіне алып қалатындығын айтып, талап қоюда екен. Алайда, діни басқарманың өкілдігі де, жалпы жамағат та бұл нәрсеге қарсы. Себебі мешіт құлшылық орны, қасиетті үй барлық талапқа сай болуы тиіс дейді. Жамбыл облыстық дін істері басқармасының мәліметінше, өңір аудандарында 4 мешіттің иелері мешітті діни басқарманың иелігіне өткізуге қарсы екендіктерін айттық. Меркі ауданы әкімінің орынбасары Марат Қасымның айтуынша, Сұрат ауылындағы «Сұрат» мешітінің иесі Әли Жұматаев құлшылық үйін мүфтият меншігіне өткізуге қарсы емес екендігін жеткізді. «Сұрат ауылындағы бұл мешіт осыдан 6-7 жыл бұрын ашылды. Құлшылық үйі барлық талапқа сай салынған. Ішінде үлкен асхана бар. Мешіт иесі оның асханасын өз меншігіне алып қалғысы келеді. Себебі мешітті өз қаражатыммен қамтамасыз етемін дейді кәсіпкер», дейді әкімнің орынбасары. Ал ауылға мешіт салып берген кәсіпкер азаматтың өзі шетелде болуына байланысты сөйлесе алмадық. Мұндай мәселе Шу ауданында да бар екен. Аудан әкімінің орынбасары Клара Исаққызы да Ақсу ауылындағы «Баласағұн» мешітінің иесі шетелде екенін айтты. Бірақ әкімнің орынбасары бізге мешіт иесінің бұл мәселеге қарсылығы жоқ екенін, тек құжаттарының мәселесі реттелмей жатқанын жеткізді. Ал Т.Рысқұлов аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Ләззат Өтеулиева Еңбекші ауылындағы «Қалқабай ата» мешітінің де құжат мәселесі жөнінен қиындықтар болып жатқанын, алайда иесі қарсы емес екенін мәлімдеді. Бірақ аудан орталығы Құлан ауылындағы «Сұлтан» мешітінің иесі бұл мәселеге қарсылық танытып отыр екен. «Мен мешіт иесі Сәбит Садықовқа бұл мәселе жөнінде айтқанмын. Тіпті хат та жаздым. Алайда, ол кісі өзі салған мешітіне өзі бақылау жасап отырғысы келетінін айтты», дейді аудан әкімінің орынбасары Бейсенбек Әлпейісов.
Расында өңірде бірқатар мешіттерді діни басқарманың меншігіне өткізуде осындай қиындықтар туындап отыр. Бұл мәселе Жамбыл облысының әкімі Асқар Мырзахметовтің қатысуымен өткен жиында да сөз болған еді. Жиын барысында әкім тиісті басшыларға бұл мәселені оң шешуді тапсырған да болатын. Бірақ мұнда бір ғана мәселе болмай тұр. Мәселен, жоғарыда айтқанымыздай, мешітті салған немесе оның атын иеленген кісінің өмірден озып кетуіне байланысты көп мәселе бар екен. Ал құжат мәселесін реттеу үшін біраз қаражат керек. Өңірдегі өкіл имамның айтуынша, кейбір осындай мәселелер мешіт иелерінің өз тарапынан-ақ шешімін тапса, ал кейбіреулері тығырыққа тірелуде.
«Көп кісілерді мешітті діни басқарманың меншігіне өткізсек, біз елеусіз қаламыз ба деген ой мазалайтын сияқты. Одан кейін бәзбір кісілер үшін өз меншігіндегі дүниені өткізе салу да оңай емес. Аллаға құлшылық үйі Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына тиесілі болған соң, мешітте оның имамы, алқа мүшелері және тексеру комиссиясы болады. Ол кісілер жамағатқа мешіттің кірісі мен шығысы туралы есеп беріп отырады. Ал жекеменшік мешітте олай болмайды. Тіпті мешіт салып берген кейбір азаматтардың мешітке түскен қаражатқа дейін араласатынын естиміз. Керісінше, Алланың разылығы үшін мешіт салып беріп, құлшылық үйінің коммуналдық шығынынан бастап, имамның айлығына дейін өзі реттеп отырған жомарт жандар да бар», дейді Данияр Жұмабаев.
Айта кетейік, діни басқарманың меншігіне өтуі тиіс өңірдегі мешіттердің алды осыдан кемі он жылдан астам, соңы бес-алты жыл бұрын салынған. Ал биыл Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, бас мүфти Серікбай қажы Ораздың бұйрығымен, еліміздегі мешіт салудың ережесі бекітілді. Егер осы талап орындалса ғана мешіт салуға рұқсат беріледі екен.
Ел білсін, білмесін, көрсін, көрмесін, бір ғана Жаратушының рақымына бөлену мақсатында салынған мешіттің діни басқарма иелігінде болғаны құптарлық. Себебі Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы еліміздегі бейбітшілік пен тыныштыққа өзіндік үлес қосып отырған мекеме. Ал имамдардың мемлекет тарапынан айлық алмайтынын ескерсек, бұл бастама да олардың өз күндерін өздері көруіне тиімді болар еді. Әйтпесе, мешіт асханасы арқылы ақша табатын, мәжіліс залын жалға беріп пайдаға кенелетін орын емес. Мұсылман ниетінің оның амалынан да қайырлы екені айтылған ақиқат діннің шұғыласы тек бір Құдайдың кеңшілігіне бөленуде жатқанын ұмытпасақ игі.
Жамбыл облысы
