Жасыратыны жоқ, сайындық тұрғындардың атынан айтар уәждерін арқалаған бір топ азамат бір жылға жуық уақыт бұрын хабарласқан болатын. Көп жылдардан бері тұрғындарды әуре-сарсаңға салып-ақ қойған көгілдір отын мәселесі олардың әбден титығына тиген екен. Күн суыта көгілдір отын жайымен ауыл түгілі аудан әкімінің есігін күзетіп, табалдырығын тоздырған тұрғындар аталған басшылыққа ренжулі болып шықты.
Бақсақ, көгілдір отынға қатысты мәселе әу баста инфрақұрылым тартылмаған жер телімдерін тұрғындарға беруде жатқан сынды. Бірақ мәселені шешемін деген жанға баяғы кеткен олқылықтың орнын толтыруға уақыт жеткілікті болды. Өкініштісі, мәселе әлі созылып келеді, әкімдерден қайран болмасын түсінген тұрғындар өз күштерімен газ желілерін тартып, үйлеріне дейін бұрып алған. Құбырының әр метрі бірнеше мың теңгені құрайтын бұл жұмыстың тұрғындар үшін қымбатқа түскені соншалықты, бұл да біраз айқай-шуды тудырған болатын. Ақыры, әкімдік емес, тұрғындар өз күштерімен газ тартып, шығынын өз қалталарынан төлеп, өз қолдарымен орнатты. Бірақ бұл қаншалықты қауіпсіз? Арнайы тәртіп-талаптары сақталды ма? Бүгін шабуылдап жүріп өздері орнатқан газдың ертеңгі қауіпсіздігі үшін кім жауапты? Халықтың өз қажеттілігі үшін жанталаса желі тартып алған «жандәрмен» әрекеті әкімдердің есебінде үлкен іс тындырғандай «газбен қамтылды» деп берілуі қалай?
Күн суыта газ мәселесі қинайтын сайындықтар үшін жаз мезгілі ауыз судың айқайымен өтуде. Алдымен, ауыл арасына тартылған су құбырларының әр жерден және жиі жарылуы тұрғындардың бірнеше күн сусыз қалуына әкеліп соқтырады, биыл судың жеткіліксіздігі ауыл тұрғындарын тамшылай аққан суға кестемен қол жеткізуіне немесе бір тасымалын бес мың теңгеге саудалап, ауыл арасына су тасып жүрген арнайы көліктердің жолын торуылдауға мәжбүр етті.
– Сайын Шапағатов ауылында шешімін таппай келе жатқан көп мәселенің бірі – ауыз су. Ауылға су құбыры тартылғалы екі-үш жыл көлемі болды, бірақ құбыр тартылған соң-ақ бірнеше рет жарылып, сусыз отырған кездер болды, мұның себебін су жеткізуші «Комхоз» мекемесі құбырлардың сапасыз тартылуынан деп түсіндірген болатын. Жаз келіп, шіліңгір шілдеге аяқ бастық. Аптап өтінде су сұрап сандалған айқай-шу тағы басталды. Бұл жолы ауылды сумен қамтамасыз ететін мекемелер үлгермейтіндіктерін айтып, өзге де сан алуан сылтаулармен сырғытып бақты. Сайын, Ақшұқыр ауылдарын сумен қамтамасыз ететін мекеме «көтере алмас шоқпарды беліне байламай», қолынан келмесе өзге мекемеге беруі керек қой, – дейді ауыл тұрғыны С.Қанатқызы.
Оның айтуынша, тұрғындар қаншама рет мәселе көтеріп алдына барғанмен «жаны ашымастың қасында басың ауырмасын» дегендей, Түпқараған ауданының әкімі де, Сайын ауылының әкімі де мәселені шешуге асығатын сыңай танытпаған, тіпті олар үшін мына аптапта халықтың ауыз сусыз отыруы, күнкөріс өзегіне айналдырып отырған малы мен құсы шөлден қырылып, азын-аулақ бау-бақшасы түгі қалмай қурап кетсе де бәрібір секілді. Өздерінің суы түгіл, жағдайы жайлы болғандықтан, басқаның жағдайына бас ауыртар уақыты жоқ деуге болады.
Аудан, ауыл әкімдері үшін маңызды болмағанмен, біз үшін аса маңызды, тіпті жанды мәселенің шешімі табылмай, ыстықта сусыз қалған жағдайымызды тыңдар құлақ таба алмаған соң БАҚ өкілдеріне хабарластық. Журналистердің келіп араласуымен аудан басшылығы, Сайын ауылының әкімі Ғ.Нұржаубаев мәселені «тез шешіп», әрі аяқ астынан тапқырлық танытып «Комхоз» мекемесінің су бөлімінің бастығы А.Ұзақбаевты бір машина сумен маған жіберіпті. Бір машина сумен қашанғы жан созамын немесе суға қажеттілік тек менде ғана ма? Көршілерім, өзге де су қажет тұрғындар жағдайы қалай шешілмек? Журналистерге хабарласқаным үшін мен бір машина су алу керек екенмін, ал журналистерге хабарласпаған халық су мәселесін қалай шешпек? Сондықтан мен ауызбастырық, сыбайластық сынды жолмен келіп тұрғандай болған бір машина судан бас тарттым. «Комхоз» мекемесінің су бөлімінің бастығы А.Ұзақбаев «суды саған Үкімет тал егіп, мал бағуға берген жоқ, тек ауыз суға берді» деп суды кейін алып кетті, сонда кәсіпкерлікпен айналыс, мал ұста, егін ек, тұрмысыңды күйтте деген Үкіметтің ұстанымын жоққа шығаратын жергілікті басшылықтың мұнысы білместік пе, «сасқан үйректің суға артымен сүңгуі» ме?», – дейді ауыл тұрғыны.
Тұрғындардың сөзіне қарағанда, ауылға келетін су «Ақбұлақ» мемлекеттік бағдарламасы аясында бөлінген, бірақ «Комхоз» мекемесі аталған бағдарламаға іргелес көрші Ақшұқыр ауылы енгенмен, Сайын ауылы енбейтіндігін айтыпты. Сайын ауылының бағдарламадан сырт қалу себебі неде? Сондай-ақ құбырмен су тартылған кезде әр отбасына бір айға тиесілі делінген 18 текше метрдің әр текше метрін 30 теңгеден белгілегенмен, кейіннен ауыл тұрғындарына ескертусіз «Комхоз» мекемесінің заңгері үйге тіркелген әр адамға бір айға 3,6 текше метр су белгілеп, оның текше метрін 30 теңгеден деп өзгертіпті. Сонда «Ақбұлақ» бағдарламасына енбеген Сайын ауылының суын кім қаржыландырып отыр деген сұрақ туындайды.
«Монополияға қарсы департаменттің 2009 жылғы 22 маусымдағы №82-НК бұйрығымен ауылдық жерлер үшін 1 текше метр су бағасы 418,36 теңгеден бекітілген. Бұл бұйрықтың он жыл бойы өзгермей тұруы кімге пайдалы? Үкімет басшыларының ауыл мәртебесін көтеріп әлеуетін жаңғырту бастамалары неге Сайын ауылын айналып өтеді? Ақтау қаласы мен Форт-Шевченко қаласының арасында орналасқан ауылдың ауыз суға жарымай, қат-қабат мәселенің астында қалуы неліктен? Ауданымыздың басшысы қағаз жүзінде жасаған жалған есептерімен емес, іс жүзінде жасалған көрсеткіштерімен ауыл әлеуетін көтерсе дейміз. Бір-бірін мақтап, алтын уақытымызды алатын дайындалған жалған көріністер жойылып, ауыл халқымен шынайы кездесулер көп болу керек.
Түпқараған ауданы әкімдігінің 2019 жылдың 11 ақпанында №03-16/жт-с-14 нөмірлі хатпен маған берген жауабында бұрынғы 1 текше метр су бағасы 183,3 теңгеден 165 теңгеге төмендеді делінген. Алайда, бұл ақпараттың біздің ауылға еш қатысы жоқтығы анықталды. Халықты алдау, жалған ақпар беру қашанға дейін жалғасады?» – дейді Сайын ауылының тұрғыны С.Қанатқызы.
Су деп сабылып, әкімдікке жаз бойы бірнеше рет хабарласуға мәжбүр болған тұрғындарды бұл мәселеде түсініксіздікке ұрындырып, күмәнге бөлейтін тұстар көп. Сайын ауылы маңындағы жылыжайлар мен сүт зауытына берілетін су неге тұрғындарға берілмейді? Әлде кәсіпкерлікті қолдау қарапайым тұрғындарға қағажу көрсету арқылы жүзеге асырыла ма?
орталығынан гөрі облыс орталығы Ақтау қаласына әлдеқайда жақын ауылға көшіп келушілер аз емес. Бұл жағдай мәселелердің жылдар бойы шешілмей созыла түсуіне нақты себеп емес, өйткені айтыла-айтыла әбден жауыр болған жағдайларға жаңа қоныстанушылардың еш қатысы жоқ. Бірақ бұл жергілікті билік үшін сыныққа сылтау болып тұр.
Сайын ауылында облыс орталығы Ақтау қаласына және аудан орталығы Форт-Шевченко қаласына қатынас тиімділігі, ауыл тұрғындары үшін жеке мал-құс, бау-бақша өнімдерін сатуға шығаратын ақылы базардан тыс сенбі-жексенбі күндеріне арналған жәрмеңкелік орын, ауыл ішінің тазалығы мен абаттандыру, уақытында жиналмайтын, жиналса да кез келген жерге өртеліп, көмілетін, тіпті үй тұрғындары өз аулаларында өртеп, қауіпсіздікке нұқсан келтіретін қоқыс мәселесі, ауылдағы қаңғыбас иттер мен көше кезген қараусыз малдар, қыста бағасы шарықтай көтеріліп, қарапайым тұрғындар үшін қолжетімсіз болып бара жатқан жем-шөп бағасын оңтайландыру, интернет, байланыс сияқты ауыл тұрғындары үшін қажетті мәселелер шаш-етектен.
«Қоқысты Ақтаудың полигонымен келісіп, өткізуге болмай ма? Теңіз жағалауын ластау, кез келген жерге көму – ол тазалық емес, мәселені шешу емес. Тазалықпен айналысатын арнайы мекемелермен келісімшарт неге жасалмайды? Сондай-ақ ауылдың ахуалын көтеру үшін аумақта орналасқан ірі компаниялармен келісім жасалып, олардың ауылдың әлеуметтік-экономикалық тұрмысына қолдау көрсетіп, атсалысуына ықпал етілмей ме? Бұл – өзге ауылдарда бар тәжірибе» дейді тұрғындар. Сайындықтардың айтар арыз-шағымы аз емес, оны бір мақалада егжей-тегжейлі талдап жазуға газет беті көтермейтіні белгілі, сондықтан мәселенің ақ-қарасын шешіп, тұрғындардың мұң-мұқтажын қаперге алуды құзырлы орындардың еншісіне қалдырдық.
Әкім дегенді халық өзінің мұң-мұқтажын шешіп, халыққа қызмет ететін қызметкер ретінде түсінеді. Алайда, осы мансапты иеленіп, лауазымның жайлы креслосына отырғандардың көпшілігінің әкімдік қызметті халықтан өзгеше түсініп, өзінің әрі қарайғы қызметтік өсуінің кезекті баспалдағы, атақ-даңқ пен шексіз билік, жеке бастың қамын күйттеуге таптырмайтын тетік ретінде қабылдайтындығы жасырын емес. Оларды халықтың айқай-шуы, ақпарат құралдарына жарияланған мақалалар қорқытпайды, тек өздерінен жоғары тұрғандардың жайсыз бұйрығы алаңдатады.
Алайда, соңғы үміті журналистерде болып, тынышы кеткен сайындықтардың өтінішін аяқасты ете беруге ұялып, қаңтар айында аудан әкімі А.Хамиевке телефон арқылы қайта шығып, сауалдар жолдаған болатынбыз. Әкім бұл жолы да үндемей ұмыттырып құтылды. Сонымен қысы-жазы кезектесе келген мәселелерін шеше алмай шыр-пыр болған халықтың жанайқайы шыдатпай биыл маусым айында тағы, яғни үшінші рет хабарласуға тура келді. Бұл жолы да біраз сиырқұйымшақтатып барып, ақыры өзіне тікелей жіберілген сауалдарға орынбасары Ж.Қайнарбаевтың атымен жауап берген әкімнің жауаптары жылтырап тұр, міні жоқ. Бітеді, жасалып жатыр, алдымызға жоспарланған, мынанша қаражат бөлінген...
Сонда, бір жыл емес, бір маусым емес, үнемі журналистерге жүгіріп жүрген халқы өтірікші ме, журналистен бас сауғалай қашып, «саф» жауаптарын орынбасар қолымен аттандырып, тасада қалған әкім өтірікші ме?
Сайындықтармен кездесуге келген аудан әкімі шешілмеген мәселелерді «бұрыннан солай, менен бұрын солай» деп «жұбатады» екен халқын. Сонда, жаңа әкім бұрынғы мәселені шешуге тиісті емес пе?
Ал сайындықтар өз ауылы әкімінің бар қызметі, лауазымдық жауапкершілігі мен міндеті – алдына әртүрлі шаруамен барған әрбір тұрғынды аудан орталығына сілтеп, бағыттап жіберу ғана деп біледі. Мәселе шешпей, ауданға сілтеп қана отыратын Сайынның әкімі әкім бе, диспетчер ме?
