Тұрақты энергетика – ғаламшар болашағы

Бейсенбі, 30 мамыр 2013 2:20

Адамзатты толғандырып отырған көкейкесті проблемаларды күн тәртібіне шығаратын Астана экономикалық форумы (АЭФ) сарапшылардың мойындауынша, маңызды жаһандық үнқатысу алаңына айналды. Сондықтан, жаһандық энергетикалық қауіпсіздік мәселесінің күні кеше өткен VI Астана экономикалық форумының күн тәртібінен ерекше орын алуы да заңды.

Бейсенбі, 30 мамыр 2013 2:20

Адамзатты толғандырып отырған көкейкесті проблемаларды күн тәртібіне шығаратын Астана экономикалық форумы (АЭФ) сарапшылардың мойындауынша, маңызды жаһандық үнқатысу алаңына айналды. Сондықтан, жаһандық энергетикалық қауіпсіздік мәселесінің күні кеше өткен VI Астана экономикалық форумының күн тәртібінен ерекше орын алуы да заңды. Осыған байланысты, VI АЭФ шеңберінде Қоршаған ортаны қорғау министрлігі мен Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі ұйымдастырған «Индустриялық революция – «жасыл» экономикаға көшу» атты халықаралық сессияның спикері, Орталық Азия бойынша Кембридж форумының төрағасы, Кембридж-Қазақстан орталығының директоры Сидхарт САКСЕНДІ әңгімеге тартқан едік.

– VI Астана эконо­ми­ка­лық форумының биыл­ғы жылы екі сессиясы қата­рынан
ЭКС­ПО-2017 Ха­лық­ара­лық маман­­дан­дырылған көр­месіне ар­­нал­ды. Атап айтқан­да, сессия­­лар­д­ың күн тәрті­бінде тұрақты энер­гетика­лық болашаққа көшудің мүмкіндіктері мен кедергілері, сонымен бірге «жасыл» эконо­микаға көшу мәселелері қарал­ды. Осыған байланысты, «жасыл» экономикаға көшу барысында мемлекет үшін қандай мүмкіндіктер мен тәуекелдер туындайды?
– Ең алдымен, Қазақстанды және ел Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың командасын ЭКСПО көрмесін өткізу құқығы сарапқа салынған халық­аралық байқауда қол жеткізген үлкен жеңісімен құттықтағым келеді. Бұл жеңіс Қазақстанның әлемдегі беделді де жетекші, дамушы мемлекет екендігін көрсетті. Оған әлемдік қауымдастықтың сіздердің елдеріңіз үшін бірауыздан дауыс бергендігі дәлел болса керек. Екінші жағынан, біз, Орталық Азиядағы Кембридж форумы осы бір халықаралық бәсекеде басынан бастап Қазақстанға қолдау көрсеткенімізді мақтан тұтамыз.
ЭКСПО-2017 Қазақстан үшін «жасыл» экономиканы дамытуға бетбұрыс жасаған ел екенін бүкіл әлем алдында дәлелдеуге зор мүмкіндік береді. Сонымен бірге, Қазақстан осы бір әлемдік көрме арқылы дүние жүзіне «жасыл» экономиканың тиімділігін дәлелдейді. Бұл сонымен бірге, Қазақстан Президентінің G-Global бастамасымен де тығыз астасып жатыр. Осы бір халықаралық үлкен шараны ойдағыдай өткізу мақсатында қазақстандықтарға Кембридж университеті барынша қолдау көрсететін болады.
– ЭКСПО-2017-нің тақырыбы – «Болашақтың энергиясы». Сіз «тұрақты энергетикалық болашақ» дегенді қалай түсі­несіз? Бүкіл әлем үшін бұл мәсе­ле­нің маңыздылығы неде?
– Бүгінгі таңда тұрақты энергетика жаһандық маңызды мәселенің біріне айналды. ЭКСПО-2017-нің арқасында Қазақстан бүкіл адамзат үшін маңызды болып отырған осы мәселені насихаттаушылардың көшбасшысы болып отыр.
Тұрақты энергетика дегеніміз, қарапайым мәселе емес. Оның әрбір мемлекет үшін әртүрлі ма­ңызы бар. Бірқатар аймақтар үшін бұл – мұнай-химия шикіза­тын­сыз өндірілген электр энергиясы бол­са, екінші бір аймақ үшін бұл – адамдардың қалыпты өмірі мен жұмыс істеуіне қажетті азық-түлік қауіпсіздігі болуы мүмкін. Әлемнің әртүрлі өңірлеріндегі тұрақты энер­гетика біздің жабдықтау жүйе­сі қағидаттарын қаншалықты дұ­рыс қолдана алуымызға байланысты.
Қазақстан өзінің табиғи және тарихи ерекшеліктеріне бай­ланысты бұл мәселеде озық үлгі­лерді көрсете алады. Бұл ел энергетикалық шикізат көзде­ріне бай болғандықтан, энер­гети­калық тұрақтылықтың инно­ва­циялық шешімдерін табуда зор мүмкіндіктерге ие. Көшпен­ділердің бай мұрасын жаңа жағ­дайға бейімдей отырып, алдағы ЭКСПО-2017 көрмесінің аясында әлемдік энергетиканың толғақты түйіндерін шешуден Қазақстан жаңа биіктерден көрі­нетіндігі сөзсіз. Кембридждегі біз­дің зерт­ханамыз тұрақты энер­гети­ка мәселесін орнықтыру мақсатында үлкен зерттеулер жүргізеді. Осыған байланысты, біз ЭКСПО-2017 көрмесін өткізуге өзіміздің өлшеусіз үлесімізді қосатын боламыз.
– «Болашақтың энергиясына» көшу арқылы біз алдағы уақытта өзіміздің өмірімізді қалай өзгерте аламыз?
– Болашақтың энергиясы бұл – бүкіл ғаламшардың болашағы. Біз қалайша өмір сүреміз, жұмыс істейміз, қалай тамақтанамыз және қалай тыныстаймыз – міне, осының бәрі энергия тұтыну көлеміне тікелей байланысты. Сондықтан, энергетика болашағы жаңа немесе жаңғыртылған қуат көздерін ашуға ғана емес, сонымен бірге, біз қандай өмір тұрмысын қалайтындығымызға да тікелей байланысты. Егер біз барынша тиімді өмір тәсілі мен формасын таңдап ала білмесек, онда біз күндердің-күнінде динозавр­лар сияқты жер бетінен жоғалып кетуіміз мүмкін. Бүгінгі дәстүрлі энергетикалық қуат көздерінің азайып бара жатқандығы да болашақ үшін аса тәуекелді құбылыстардың бірі.
– «Жасыл» технологиялар мол қаржы салуды қажет етеді. Осыған байланысты, бұл технологиямен жұмыс істейтін кәсіпорындар өзін-өзі ақтай ма, олардың пайдасы қаншалықты?
– XX ғасырдың ғылыми мате­риалдарының негізі электронды өнеркәсіптің тұрақтылығына сүйенді. Бұл сала қоғам үшін өлшеусіз артықшылықтар әкелді және оның әлеуеті әлі толық сар­қылып біткен жоқ. Бұл прогрестің негізі осыдан 50 жыл бұрын басталған физика саласындағы тамаша зерттеулерге байланыс­ты болғандығын атап көрсеткен жөн. Солай бола тұрса да, XXI ғасыр үшін негізгі міндеттер – біздің болашағымызды жоғары дәрежеге көтеруге жағдай жасайтын ғылымда жаңа жетістіктер ашу және жаңа технологияларды өндіріске енгізу. Осыған байланыс­ты нанотехнология саласындағы жаңа ғылыми ізденістер жаңа құрылымдарды құруға байланыс­ты болуы керек. Энергетика саласында күн батареяларын, жылу элементтерін, жеңіл құрылымдық материалдар, суды тазалау және суыту өндірістері барынша өрісте­тілуі керек. Болашақта энергияны қайта құру үшін қажетті өндіріс өрістеуі керек.
– Қазақстан тарапы үшін ЭКСПО көрмесін өткізуге да­йындық және «Болашақтың энергиясы» атты көрме тақы­ры­­бын ашу барысында қандай мәселелер маңызды деп ой­лайсыз?
– Бұл ретте Қазақстан Прези­ден­­­­ті Нұрсұлтан Назарбаевтың «жа­сыл» экономикаға көшу жөніндегі бас­тамасын барынша қолдап, іс жүзі­не асыра алатын тұғырлы серіктестермен барынша тығыз байланыс жасау қажет. Осы орайдан келгенде Қазақстанның энергетикалық саласын дамыту үшін ЭКСПО-2017 шешуші рөл ойнайды.
Болашақ дегеніміз бұл – «жасыл» және дәстүрлі техно­­ло­гиялардың синтезі. Қазақ­станның табиғи шикізат байлығы және Кембридж университетінің ғылы­ми әлеуеті Қытай, Ресей, тіпті, АҚШ үшін қажетті энергияны өндіру және тұтыну саласында төң­керіс жасауға мүмкіндік береді. Осы реттен келгенде, Қазақстан бұл парадигманың ортасында ше­шуші орын алады.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан».