Қалалық әкімшілік ғимаратында өткен жиынға Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-музейінің директоры Жандос Әубәкір, Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің ректоры, ғалым Мейір Ескендіров, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, профессор Арап Еспенбетов, жазушы, «Парасат» орденінің иегері Медеу Сәрсеке, «Абай» қоғамдық қорының төрағасы Отантай Кәріпжанов, қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Амантай Доғалақов, Абай атындағы театр директоры Яков Горельников, Абай атындағы әмбебап кітапхана директоры Гүлнара Жігітбаева, облыстық тарихи-өлкетану музейінің директоры Қайрат Сабырбай, этнограф, тарихшы, Қазақстан Республикасы халық ағарту саласының үздік қызметкері Молдабек Жанболатов, М.О.Әуезов атындағы педагогикалық колледж директоры Шағангүл Жанаева, тарихшы ғалым, қоғам қайраткері Құсмилия Нұрқасым, халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының вице-президенті Орал Шәріпбаев, Невзоровтар отбасы атындағы музей директоры Татьяна Стромская және тағы басқалары қатысты. Олар мемлекеттік деңгейде бекітілген жұмыс жоспарына деген өз көзқарастарын білдірді.
– Бүгін Семейде басталған сапарымызды әрі қарай Абай ауданында жалғамақпыз, – деді облыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова. – Республикалық комиссия қазіргі уақытта қолымызға ұлы Абайдың 175 жылдығына орай жұмыс жоспарын ұсынып отыр. Жұмыс жоспарында жобаланған әр бөлімді мейлінше сын көзқараспен қабылдап, мерейтойдың халыққа дұрыс жетуіне атсалыссаңыздар деген өтініш айтқым келеді. Және өз ұсыныстарыңызды да айтып отырсаңыздар. Сіздердің сараптамалық көзқарастарыңыз бізге аса қажет. Облыс әкімі Даниал Ахметовтің қолдауына орай, қазіргі таңда үкіметке ұсыныс жасалды. «Абай-Жидебай» мемориалдық кешені жөндеуден өтетін болады. Сондай-ақ Нұр-Сұлтан қаласында өткен мемлекеттік республикалық комиссия шешімімен Абайдың туған жері сырт Қасқабұлақ және Ақшоқыдағы Құнанбай қорымы еліміздегі тарихи-мәдени ескерткіштер қатарына енгізілмек. Бұл жерлер Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-музейінің құрамына кіретін болады.
Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеттің профессоры Арап Еспенбетов жиын барысында алқа назарына өзінің маңызды ұсыныстарын айтып, көпшілікке ой тастады. Ол өз сөзінде Абайдың 175 жылдық мерейтойына орай жұмыс жоспарын негізге алып, орындауымыз керек, бұл дұрыс шаруа, десек те Абай ауданына сапар жасау арқылы іс жүзінде де біраз дүниелерді назарға алып қайтсақ деді.
– Ұлы Абайдың 175 жылдық мерейтойына орай «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-музейін жаңғырту қажет, – деді жазушы Медеу Сәрсеке. – Менің ұсынысым, осы музейдің директоры, білімді басшы Жандос Әубәкірді және қаладағы сәулетшілерді Мәскеуге іссапарға жіберіп, сондағы Чехов музейін, Тула қаласына 15 шақырым жердегі Ясная полянаны көрсе, солардан үлгі алып, біздің музейді қайта жарақтандырса деген ой айтқым келеді. Себебі оларда Чехов, Толстой заманы толық сақталған. Абай музейін Абай заманына лайық жасау керек. Мына 82 бөлімнен тұратын жұмыс жоспарын оқып шықтым. Осының ішінде Абай шығармаларын шет тілдерге аудару, шығару да бар екен. Біз 175 жылдықты тойлағанда халыққа не береміз соны ойлау керек. Менің ойымша Абайдың 50 томдығын біріктіріп, бір том жасап, шығарсақ. Және келесі жылы «Абай әлемін» тек қана Абай шәкірттеріне арнасақ, мен білсем, оның 13 шәкірті бар. Соның ішінде Шәкір ғана шықты. Соған орай 13 кітап шығарсақ.
Бұдан кейін сөз алған Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеттің ректоры, тарихшы-ғалым Мейір Ескендіров те жиын барысында тың ойларын ортаға салды:
– Медеу ағамыздың сөзіне толық қосыламыз. Біріншіден, комиссия республикалық деңгейде, онда әрине көптеген мәселелер шешіледі. Біз бір емес, бірнеше музей жасап отырған адамбыз. Сондықтан бас қосып, музейді қалай дұрыстап жасаймыз, соның тұжырымдамасын бекітсек. Қаражат әрине, шешілуі керек. Абайды айтқанда «Әлемнің Абайы» деп айтамыз. Қазақтың Абайы деп қараймыз. Екінші облыстық деңгей, көптеген мәселелер жасалып жатыр. Оған да атсалысамыз. Бір аудан бір ескерткіш қойса, сәулет жағынан да қаламыз асқақтар болар еді. Тағы бір мәселе, Абайдың шығармаларын латын қарпінде шығаруды қазірден бастап, қолға алсақ, бұл Елбасының стратегиялық саясаты. Біз бұған университет болып атсалысамыз.
Республикалық «Абай» қорының президенті Отантай Кәріпжановтың айтуынша, Абайдың әкесі Құнанбай қорымы туралы мәселе көп көтеріліп жатыр. Құнанбай қорымы қалайда жөнделуі керек.
– Музейге қатысты пікірлер айтылып жатыр, Медеу ағаның сөзімен толығымен келісемін, – деді Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-музейінің директоры Жандос Әубәкір. – Абай музейінің тарихи бейнесі сақталуы тиіс. Бұған 250 млн теңге бөлінеді. Музей қалай жөнделеді, оған ұсыныс-пікірлер дайындап жатырмыз.
– Абайдың 150 жылдық тойында комиссия мүшесі болдым, сонда да маңызды шаруалар атқарылды, – деді этнограф, тарихшы Молдабек Жанболатов. – Сондай-ақ мына жұмыс жоспарына сәйкес Досхан Жолжақсыновтың «Құнанбай» көркем фильмін насихаттау керек. Сонымен қатар жазушы Бейбіт Сапаралының «Құнанбай қажы» деген деректі кітабы шыққан. Сол кітап тарихи деректерге, материалдарға өте бай. Халыққа ұсынуға болады. Соны шығарайық.
Қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Амантай Доғалақов Абай тойына дайындықтың ішінде келген қонақтарға жағдай жасауды қолға алған жөн, ат жарысын дұрыстап ұйымдастырып, оның әділ өтуін, бабы келген ат таңдауды қолға алу керек деді. Әр ауданға тапсырма беріп, бәйге аттарын ғана таңдап алу керек.
Сондай-ақ халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының вице-президенті Орал Шәріпбаев, Ассамблея атынан ұсыныс жасап, келер жылды «Абай-175» деп жариялатсақ деген ұсыныс айтты.
Бұдан кейін облыс әкімінің орынбасары Әсем Бекқызы бастаған жұмыс тобы сапарын Абай ауданында жалғастырды. Абай дүниеге келген сырт Қасқабұлақта Абай ауданының әкімі Жарқынбек Байсабыров, аудандық мәдениет бөлімінің бастығы Елдар Оразалин, «Абай елі» газетінің бас редакторы, белгілі қаламгер Әсет Мырзақасым және Қасқабұлақ аулының әкімі Асхат Мұқатаевтар қарсы алды.
– «Тас түскен жеріне ауыр» деп қазақ айтады ғой, ұлы Абайдың туған жерінде мерейтойына деген дайындық ерекше қызу түрде жүріп жатыр. Өз ұсынысымызды облыс әкіміне бердік. Абайдың туған жері сырт Қасқабұлақ пен мен Ақшоқыдағы Құнанбай қорымына арнайы жоба ұсындық. Инфрақұрлымын дамытуды қолға алуымыз қажет. 180 шақырым жол жөнделмек. Туризмді дамыту бағытында осы жұмыстарды қолға аламыз. Сырт Қасқабұлаққа 20,5 млн теңге, Ақшоқыдағы Құнанбай қорымына 27,5 млн теңге бөлініп, бұл жерді абаттандыру қолға алынатын болады, деді Абай ауданының әкімі Жарқынбек Байсабыров.
Раушан НҰҒМАНБЕК,
«Еgemen Qazaqstan»
СЕМЕЙ
