Мемлекет болашағы бедерленген

Сәрсенбі, 13 ақпан 2013 7:33

Жаңа Жолдаудың басты ерек­шелігі – оның стратегиялық ма­ңыздылығында. Бұл Жолдау Ота­нымыз дамуының және елдің алдында тұрған міндеттердің жа­ңа парадигмасын айқындап берді. «Қазақстан-2030» Стра­те­гиясының көптеген параметрлері мерзімінен бұрын орындалды. Сондықтан, ел дамуының жаңа стратегиялық жоспарын әзірлеудің қажеттілігі туындағаны анық. Сол себепті Елбасы өте маңызды Жолдауды кейінге қалдырмай, 14 желтоқсанда жария етті деп ойлаймын.

Сәрсенбі, 13 ақпан 2013 7:33

Жаңа Жолдаудың басты ерек­шелігі – оның стратегиялық ма­ңыздылығында. Бұл Жолдау Ота­нымыз дамуының және елдің алдында тұрған міндеттердің жа­ңа парадигмасын айқындап берді. «Қазақстан-2030» Стра­те­гиясының көптеген параметрлері мерзімінен бұрын орындалды. Сондықтан, ел дамуының жаңа стратегиялық жоспарын әзірлеудің қажеттілігі туындағаны анық. Сол себепті Елбасы өте маңызды Жолдауды кейінге қалдырмай, 14 желтоқсанда жария етті деп ойлаймын.

Бұл Жолдау түрі мен маз­мұ­ны, алға қойған міндеттері тұр­­ғысынан алғанда 1997 жыл­ғы алғашқы жария етілген «Қа­зақстан-2030» Стратегиясына ұқсайды. Ал жыл сайынғы дәстүрлі Жолдауларда әр сала бойынша қысқа мерзімді қамтитын нақты міндеттер мен мақсаттар атап көрсетілетін еді. Жаңа Жолдауда мемлекеттің болашағы көрініс тауып отыр. Ел дамуының кең ауқымда алғандағы 7 басты бағыты айқындалды. «Қазақстан-2030» Стратегиялық бағдарламасында да 7 бағыт болған еді.

Сонымен қатар, Президент осы Жолдауда ХХІ ғасырдың он жаһандық сын-қатерін атап көрсетті. Қазіргі уақытта адамзат баласы жаңа жаһандық сын-тегеуріндермен бетпе-бет келіп отырғаны анық. Соған орай біз айқын бағытты ұстана біліп, дұрыс әрі әділ іс-әрекет жасауға тиістіміз.

Елбасы бірінші сын-қатер деп тарихи уақыттың жедел алға басуын атады. Шынымен де, Жер шары тұрғындары санының арта түсуі әлемді алаңдатпай қоймайды. Екінші сын-қатер – жаһандық демографиялық теңгерімсіздік. Шиеленісе түскен демографиялық теңгерімсіздік жаңа көші-қон толқындарын туғызып, күллі әлемде әлеуметтік шиеленісті күшейте түсетіні байқалады. Бірақ, біздің жас еліміздің, жас ұлтымыздың жаңа ғасырдағы мүмкін­діктері мол екендігін ес­кер­сек, Жалпыға ортақ еңбек қо­ға­мын дамыту арқылы жетер жетістігімізді арттыруға толық жағдайымыз бар.

Елбасы бүгінгі таңда әлемде миллиондаған адам аштыққа ұшырап, миллиардқа жуық адам тағамның ұдайы жетіспеушілігін бастан кешіріп отырғанын айта келіп, әлемдік халық саны өсуінің жоғары қарқыны азық-түлік проблемасын күрт шиеленістіре түсетінін және жаһандық азық-түлік қауіпсіздігі үшінші сын-қатер екенін атады.

Төртінші – әлемде таза ауыз судың тым тапшылығы, бесінші – жаһандық энергетикалық қауіпсіздік. Барлық дамыған елдерде баламалы және «жасыл» энергетикалық технологияларға инвестиция бөлу қарқыны арта түсуде. Біздің еліміз де эко­ло­гиялық таза энергия көзін пай­далануға бағыт алып отыр.

Жердің табиғи ресурстарын асыра пайдалану әр түрлі апаттарға алып келетіні анық. Сондықтан, Елбасы табиғи ресурстардың сарқылуын алтыншы сын-қатер деп атады. Ал ғылымның озық жаңалықтарын пайдаланып, индустриялық серпіліс жасаған ел қарқынды дамиды. Осы орайда, Президент жетінші сын-қатерді үшінші индустриялық революция деп атап көрсетті.

«Қазіргі уақытта ең үлкен әлемдік проблемалардың бірі – күшейе түскен әлеуметтік тұрақсыздық. Оның негізгі себебі – әлеуметтік теңсіздік» деген Елбасы бұл бағытты сегізінші сын-қатер деп алса, адамзат баласы жинаған рухани байлықтың бірі – өркениет құндылықтарының дағдарысын тоғызыншы сын-қатер деп есептейді.

Әрбір дамыған елді, келешекке көз салған халықты толғандыратын бір мәселе бар. Ол – әлемдік жаңа тұрақсыздық қаупі. Мемлекет басшысы мұны оныншы сын-қатер деп атап көрсетіп отыр. Әлемдік қаржы дағдарысының ықпалы әрбір елге ғана емес, әр адамға да әсер ететіні анық. Соған орай 2050 жылға дейінгі басты бағыттарын айқындаған еліміз әлемдік өзгерістерге дер кезінде көңіл бөліп, жедел шешім қабылдап, қандай кедергіні де еңсеру мүмкіндігін таба білуі қажет. Бұл Жолдаудың негізгі ерекшеліктері осында деп ойлаймын.

Президент жүріп өткен кезеңді қорытындылай отырып, алға жаңа міндеттерді қояды. Ол саяси менеджмент қағидаттары жүйесімен ойлайды. Яғни, «жоспарла, іске асыр, тексер және түзету енгіз» қағидаттары бойынша жұмыс істейді. Бәрін жоспарлаудан бас­тау керек. Біздің ел дамуының ең мықты жағы алдағы міндеттерін жоспарлап алуында. Егер жос­пар болмаса, бәрі де бейберекет істелген жұмыс болар еді. Ал бұрын айтылғандай, жоспарлау тек социализмге ғана тән емес. Көптеген өркениетті елдер келешектегі бағыттарын алдын ала айқындап алады. Мәселен, Жапония әрқашанда алдағы 50 жылға жасалған стратегиялық жоспарларымен өмір сүріп келеді. Сол жоспарға сәйкес ресурс­тарды пайдалану мөлшері мен мерзімдері белгіленеді. Өйткені, бүгінгі таңда елді дамытудың сая­си, мемлекеттік, экономикалық, индустриялық, инновациялық барлық жобалары өте жоғары шығындарды талап етеді. Егер ұзақ мерзімді қамтитын келешекке жоспарламаса және айқын бағытта алға басу үшін жеткілікті қаражат жинақтамаса, ол ел ешқашанда алдыңғы қатарлы мемлекет бола алмайды.

Қазір ғылымды өте қажет­сінетін өндірістер іске қосылуда, олар өте жоғары деңгейде қаржы бөлуді керексінеді. Бұл жерде мемлекет үшін тәуекелдік қатері өте жоғары. Егер мол көлемдегі қаражат дұрыс жұмсалмаса, елге үлкен шығын әкелуі мүмкін. Сондықтан, Президент стратегия­да көптеген мәселелерде болуы мүмкін экономикалық, саяси және басқа да тәуекелдерді алдын ала есепке алуды ұсынды.

Елбасы соңғы жылдары маңызды жобалардың эко­но­ми­калық тиімділігі мен пайда әкелуі жағына баса мән беру керек екенін жиі айтып жүр. Өйткені, жаңа жобаны іске асыруға салынған әрбір теңге пайда алып келуі тиіс. Қаражатты өте үнеммен жұмсауға үйренуіміз керек. Сондай тәсілдің бір нұсқасы – «жасыл» технология. Бұл – болашақтың технология­сы. Астанада «жасыл көпір» технологиясы бастамасы көтерілді. Бұл – Қазақстан Президентінің бастамасы. Осы бастама РИО-20 саммитінде талқыланатын болады. Н.Ә.Назарбаев сонау 1992 жылы Мәскеу қала­сын­да, Ресейдің басқару академиясында «Нарықтық қаты­настардың қалыптасуы мен дамуы жағдайында ресурстарды үнемдеу стратегиясы» деген тақырыпта докторлық диссертациясын қорғады. Тәуелсіз еліміз жаңа құрылып жатқан тұста, әлі нарықтық экономика қоғамға толық енбеген кезде Президент нарықтық қатынастар жағдайында ресурстарды үнемдеу туралы мәселе көтерген екен. Ол үнемдеу арқылы дамудың негізгі бағыттарын айқындаған. Соның бәрі араға бірнеше жыл салып Жолдауда көрініс тауып отыр. Елбасы бастапқыда айтқан идеясын кейін жүзеге асырады.

Осы Жолдаудың және бір ерекшелігі ғылыми болжамдар мен алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру шешімінің әдіс-тәсілдері өте жақсы үйлесім тапқан. Президент қандай бағдарлама болса да, оның теориялық жағына да, жүзеге асыру жағына да мән береді. Егер Елбасы бір бастама көтерсе, оның қалай жүзеге асатынын жан-жақты есептеп алады. Бұл – кез келген саяси тұлғаға берілмеген қасиет.

Елбасы айтқан 2050 жылы Қазақстанның индустриялық-инновациялық жаңа деңгейде дамыған әлемнің 30 елінің қатарына ену міндеті біздің қолымыздан келеді деп ойлаймын. Өйткені, бізде ресурстар жеткілікті, адам капиталы бар. Еңбек ету арқылы жаңаша дамып, Жолдауда айқындалған әлеуметтік басымдықтарды жүзеге асырудың нәтижесінде интеллектуалды ұлтқа айналамыз.

Бұл Жолдаудың мазмұнына бірнеше маңызды құжаттар еніп отырғанын көреміз. Соның ішінде Президенттің өткен жазда жарияланған «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласын айтар едім. Жолдауда елімізде әлеуметтік жаңғыртуды іске асы­рып, Еңбек қоғамын дамыту арқылы алдағы мақсаттарға жетудің басты бағыттары көрі­ніс тапқан. Кәсіпкерліктің әлеу­меттік жауапкершілігі арқы­лы, әрбір азаматтың жеке жауап­кершілігі арқылы, тұтастай ал­ғанда, мемлекеттің әлеуметтік жауапкершілігі арқылы біз ең дамыған 30 елдің қатарына кіре аламыз. Тағы да қайталаймын, бұл міндет біздің қолымыздан келеді. Егер бәріміз өз орнымызда аянбай еңбек етсек, Елбасы белгілеп берген бағыттарды іске асырсақ, «Қазақстан-2050» Стратегиясы толық орындалады деп сенемін. Бұл – жарқын болашаққа бастайтын өте өміршең мақсат. Қазірден бастап Қазақстанның әрбір азаматы осы мақсат жолында жұмыс істеуі керек.

Виктор КИЯНСКИЙ,

Парламент Мәжілісінің депутаты,

техника ғылымдарының докторы,

профессор,

«Нұр Отан» ХДП фракциясының мүшесі.