Жыл басынан бері экономиканың негізгі салаларына салынған инвестиция көлемі 2018 жылмен салыстырғанда 9,7 пайыз ұлғайып, 8,6 трлн теңгеге жеткен. Нәтижесінде экономика 4,7 пайызға өсті.
Соның ішінде құрылыс саласында өндірілген өнім мен көрсетілген қызмет көлемі былтырғы жылдың қаңтар-қыркүйегімен салыстырғанда 13,5 пайызға ұлғайды. Бұл соңғы жылдардағы ең қарқынды өсім екені белгілі. Жыл басынан бері Нұр-Сұлтан қаласында тұрғын үй салу көлемі 30 пайызға азайғанына қарамастан, саланың қарқынды дамығаны белгілі. Бұл бірінші кезекте аймақтарда құрылыстың қарқын алуымен байланысты болса керек.
Тасымал саласы да былтырғы қаңтар-қыркүйек аралығымен салыстырғанда биылғы алғашқы тоғыз айда 5,5 пайызға көбейіп отыр. Соның ішінде жүк айналымы 1,6 пайызға ұлғайса, жолаушылар тасымалындағы өсім 4,9 пайызға жетті.
Есесіне ауыл шаруашылығындағы көрсеткіштер соңғы бірнеше жылда алғаш рет құлдырады. Статистика комитетінің мәліметінше, ауыл, орман және балық шаруашылығы былтырғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 0,5 пайызға төмендеп, 3,7 трлн теңгені құрады. Биыл астық түсімінің аздау болғанын ескерсек, көрсеткіш жыл соңына дейін тағы төмендей түсуі мүмкін.
«Сырттан сатып алып баю»
Ең қарқынды өскен саланың бірі – сауда. Сауда көлемі қаңтар-қыркүйек аралығында былтырғы алғашқы тоғыз аймен салыстырғанда 7,6 пайызға артты. Ол бірінші кезекте көтерме сауданың қарқын алуымен байланысты болып отыр. Нақтырақ айтар болсақ, көтерме сауда көлемі аталған уақыт аралығында 8,6 пайызға ұлғайды. Яғни, осы саладағы компаниялар жыл басынан бері 17,6 трлн теңгеге сауда жасаған.
Көтерме сауданың дамығаны экономикалық көрсеткішке оң әсер еткенімен, оның құрылымына көз жүгіртер болсақ, жағдай оншалықты мәз емес. Олай дейтініміз, көтерме сауданың ішінде экспорт көлемі 4,5 пайыз азайып 37,6 мрлд АҚШ долларын құраса, импорт 13,2 пайыз көбейіп 24,6 млрд теңгеге жеткен. Яғни сыртқа сатуымыз азайып, сатып алуымыз көбейіп бара жатыр.
Экспорттың азайып, импорттың көбеюі бірінші кезекте шикізат нарығы мен АҚШ долларының бағасына да байланысты. Былтыр «қара алтынның» орташа бағасы 65 доллардан асқаны белгілі. Ал биыл көрсеткіш 60 доллардан да төмен болып тұр. Оның үстіне Қашаған мен Теңіздегі жөндеу жұмыстары да мұнай өндірісін азайтып, осының бәрі сыртқа сатылған экспорт табысын төмендетіп отыр.
Жұмсаған ақша көп, алған тауар аз
Бөлшек сауда көтерме сауда секілді күрт көбеймегенімен, былтырғы 9 аймен салыстырғанда 5,5 пайызға ұлғайды. Соның ішінде Алматы қаласы мен Нұр-Сұлтан қалаларындағы қарқыны күшті. Екі мегаполистегі бөлшек сауда тиісінше 31,2 пайызға және 12 пайызға көбейді. Сонымен қатар Қарағанды мен Шығыс Қазақстан облыстары да бөлшек сауданы ұлғайтқан.
Дегенмен мұнда да сауда көлемінің өсімі экономиканың оңалғанын көрсетпейді. Өйткені бөлшек саудада ең үлкен үлес азық-түлік саудасына тиесілі. Ал жыл басынан бері азық-түлік 6,2 пайызға қымбаттады. Әсіресе жоғарыда аталған, бөлшек сауданы «дамытқан» екі мегаполисте тамақ бағасы шамамен 8-10 пайызға дейін шарықтап кеткен еді. Егер жыл басынан бері тамақ бағасы 6,2 пайызға дейін қымбаттады десек, бөлшек сауданың 5,5 пайызға өскені шын мәнінде сауданың ұлғайғанын емес, керісінше азайғанын көрсетеді. Яғни халық көп ақша жұмсағанымен, былтырғыдан аз тауар сатып алған.
Аз жұмыс істеп, көп табыс тапты
Экономиканың ең негізгі және ең тұрақты саласы – өнеркәсіп әдеттегідей орташа деңгейде қалды. Бұл жолы өнеркәсіптің өсімі экономиканың орташа өсімінен анағұрлым төмен. Тоғыз айда экономика 4,7 пайыз өскенде, өнеркәсіп саласы бар болғаны 3,3 пайызға ұлғайды. Соның ішінде өңдеу өнеркәсібі кен қазу мен шикізат өндіруден асып кетті.
Жекелеген тауар түрлері бойынша жанармай өндірісі 14,7 пайыз көбейсе, мыс кендері мен тазартылған мыс өндірісі тиісінше 14,5 және 11 пайызға өсті. Бұлар былтырғымен салыстырғанда ең көп өндірілген өнімдер. Ал мұнай мен газ конденсаты өндірісі 0,5 пайыз, электр энергиясының өндірісі 2 пайызға азайып кетіпті. Жалпы, экономиканың өсімі ең алдымен кәсіпорындардың белсенділігіне байланысты десек, электр қуатын тұтыну деңгейінің төмендеуі биыл «аз жұмыс істелгенін» көрсетеді. Ал теңгеге шаққандағы көрсеткіштің өсуі доллар бағамының қымбаттауымен байланысты. Бір сөзбен айтқанда, экономикалық өсімге нақты өндірістің дамығанынан емес, бағаның қымбаттағаны әсер етіп отыр.
