Суретшінің суреттеріндегі қою бояулар ойлы. Кескін­деме­лері қызылды-жасылды түр­ге ен­генімен, әлдебір тұстан қо­ңыр­­қай, қызғылтым түстерді кө­ріп, мұңайып та қаласыз. Қол­­­­­таң­басынан батыстық сурет өне­­­рінің іздері көрініс бер­гені­­­­мен, суретшінің ішкі үні өт­кен ға­сырлар тереңіне үңіл­теді. Му­зей қыз­меткері де келу­шілерге сурет­шінің сурет өнері­нің қол­данбалы еуро­палық ағы­мы­нан гөрі көне шығыс­тық, түркілік сарынмен үндес­тік табатынын айтып таныс­тыруда.

Бұл сурет салуда әдіс-тәсіл­дері жағынан еуропалық им­перес­сионистік бағытты игерген суретшінің тақырыптары хал­қының салт-дәстүрлері, дала әуендері, көне тарих беттеріне арналғанын көрсетеді. Бірыңғай қазақы тірлік болмысын сурет­теген Ғалым Қаржасовтың «Ау­жар», «Кербез», «Көш», «Төр», «Шашу»,«Сенім», «Кө­не» деген қалың бояу тұнған туын­­ды­ла­рынан көре аласыз. «Іңір»,«Әсем әуен», «Ошақ ба­сында» туындылары ауыл, балалық шақты көз алдыңа әкеліп, сол ауылдағы әже-апаларыңмен табыстырғандай болады. Ал «Сарын», «Күй», «Тол­ғау» сурет­тері халық әнде­рінің әуендерімен дүниеге келгенін бай­қау қиын емес.

Бірге оқыған досы, жазушы Ғалымбек Жұматов болашақ суретші ағамыздың мектеп бітір­ген соң, ауылында қалып мал баққанын, әскер қатарында жүріп жүргізуші мамандығын үйреніп келгенін айтып еске алды.

– Сонау мектепте оқып жүр­генде салған туған ауыл, өскен орта жайлы суреттері есейген Ғалымның ойында кескінделіп, бояуы қоюланып, буырқанған шабытпен қайта оралды, – дейді Ғалымбек ағамыз.

Біз айтып отырған суретші Қабдыл-Ғалым ағамыз Ертіс өзе­нінің жағасындағы Үлгілі ауылында дүниеге келіпті. Ауылдың қарапайым қазақы тірлігі, сылдырап аққан өзен, сұлу табиғат, балалық балдәурен шақ, бәрі де көз алдында түрлі-түсті суретке айналып қағаз беттеріне түсіп жатты.

Үлгілі – атақты әнші, компо­зитор, халық ақыны Иса Байзақов туған ауыл. Бала көңілі сурет салуға асық жас талапкер Үлгі­лінің орта мектебінде оқып, кейін аудан орталығы Ертісте жалғастырады. Ал болашақ су­рет­­шінің сурет өнеріне келуі­не жолын ашқан сурет­ші аға­сы Қабылшәріп екен. Бала­лық әуесқойлықпен сурет салып жүр­ген қызығушылығына аға­сының кескін-сызбалары ой салып, Ғалым ағамыз арман қуып қалаға келеді.

Ол бар ғұмырын 1976 жылы Алматыдағы Н.Гоголь атындағы сурет училищесіне түскен кезі­нен бастап сурет әлеміне арнады. Кішкентай күнінен көз алдында тұнып тұрған бояулар есейген ойына маза бермей кенеп бетіне түскен әрбір сызықпен, әрбір кескінмен үндестік таба бас­тады. Суретшінің қолындағы қыл­қаламы кескіндермен әрле­ніп, әр нүкте философиясы бей­не­лік дү­ниеге айналды.

Өнер зерттеушілері ғалым аға­мыз салып кеткен суреттерден батыстың сурет өнерінің бағыттарын, тіпті Поль Гогенмен үндес философиялық ой өлшем, биік кәсіби талғамын көре білді.

Ғалым Қаржасов 1997 жылы Президенті стипендиясының иеге­рі атанып, 2001 жылы «Құр­мет» орденімен марапатталды. 1997 жылы Қазақстан Суретшілер ода­ғының мүшесі, Көркемөнер ака­демиясының академигі деген атаққа ие болды. Бұл күндері туын­дылары Ә.Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейінде, Семей, Қарағанды, Атырау көркемсурет музейлерінің қорларында, Алматыдағы «АRК», «Тенгри Ұмай», «Ұлар» га­лерея­ла­рында, Ресей, Франция, Канада, Англия, АҚШ, Германия елдерінің жеке жинақтарында сақтаулы.

– Қамалдай болған тұлғасын, мейірімді мінезін сағынасың. Жақсы, шын дос еді. Шабыты келген кезде шыңға қонған бүр­кіт­тей тұғын. Ол өз ойымен жалғыз еді. Сол ойымен өмірді өрнектеп кетті. Бар дүниеге ғашық жан еді, – деп еске алады ақын, актер Секер­бек Жабықбаев. Тіпті бір өлеңінде:

Қауғадай болған сақалың,

Қазақтың туы секілді.

Ағзаң бір толып әуенге,

Өлеңіне құлақ түресің.

Суретке толы ғаламның, – деп досына Секербек ағамыз «Қазақтың қара баласы» деген өлеңін арнаған. Секербек аға­мыз айтқандай, Ғалым ағамыз ұлтын, қазағын сүйген нар тұлға. Суреттеріне де осы бір ұлы па­триоттық сезімді түсірді.

– Қабдыл-Ғалымның «Жұмбақ адам», «Күздің бір күндері бар», «Кездесу», «Айым», «Сәукеле», «Аужар» картиналарының бояу­лары үнсіз құпиялы дірілімен жаныңды оятып, селт еткізеді. Қызғылт, сары бояулар қоңыр, қы­зыл түстер араласып «Самғау» картинасында, «Үлгілі. Аула» суретінде де көрініс беріп қалады. Адамдардың бір-бірін түсінбейтін кездері секілді, сурет бетіндегі түстердің де өзара қа­рама-қар­сылыққа түскенін көріп ойға қа­ласыз.

Суретшінің ерекше еңбек­те­рін бірі ретінде «Барып қайт...» картинасын айтуға б­ола­ды. Қызыл кешті жамылып аула­да отырған екі апаға ұзақ қа­рап тұрған кезде алыста қал­ған бұй­ығы ауыл көз алдыңа ке­ле­ді. Өзің туып-өскен ыстық ұя­ңа көптен бармай кеткенің жаныңа батқандай жүрегіңді бейдауда мұң торлағанын бейсана сезінесің... Осындай кезде Ғалымбек әріптесіміздің «Қаб­дыл-Ғалымның әлемі – сурет шебер­ханасында. Ол сол жердегі бірі төмен, бірі жоғары ілінген картиналардың арасында өмір сүрді деуге болады. Суретшінің жұмыс кезі оның шабытпен жарысқан бақытты сәттері ғой» деген сөзіне қосыласың.

Шығармашылық адамы үшін ой да, жазу да, шабыт та, кенеп те, бояу да, уақыт та қат. Ғалым аға­ны да тағдыр өмірін сурет әлемінен іздеуге, сол әлеммен жарасып тұруға жазыпты. Өмір мен өлім арасындағы көпірдің тар соқпағын тағдырдың жазуы деп жатады қазақ. Ғалым ағамыз да осы жазудың жақын қалғанын сезгендей ме, «Аян», «Сенім», «Мінәжат» картиналарын жазып, тірліктегі таусылмас қалың ойларымен бөлісіп кеткендей болды.

Музей ішінде суретшіні еске алуға арналған «Мәңгілік сурет әлемі» көрмесін аралап жүріп, біз де Ғалым ағаны сағы­нып еске алдық. Көрмеге ұсынылған картиналарына қарап бір сәтте ғайып болған тұма тағдырды іздейсің.

Шеберханасына кім барса да:

– Менің әлемім осы, – дейтін еді сурет толы аядай бөлмесін көрсетіп, жан-жағына шабыттана қарап. Өкінетініміз, жұмыстың көптігін, уақыттың жоқтығын айтып сол шеберханаға жиі бара алмай қалушы едік.

Енді міне, қазір Қаржасов әлемі шеберханадан шығып, биіктіктегі өзіндік бір кеңістікке айналғандай. Сағым бояулар, көк жүзінде қалықтаған бұлттармен бірге көшіп жүргендей... 

ПАВЛОДАР

Суретте: марқұм Ғалым Қаржасов және оның картиналары