Руханият • 20 Қараша, 2019

Көнеден келген көнек

1040 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Батыс Қазақстан облысы Шыңғырлау аудандық тарихи-өлкетану музейінде тұрған осы жәдігер келушілердің назарын өзіне тартады. Теріден жасалған «шәйнектің» сырын бізге музей меңге­рушісі, өлкетанушы Тілеген Қалиев айтып берді.

Көнеден келген көнек

– Бие саууға арналып шикі теріден жасалған бұл ыдыстың атауы – көнек. Бие сауғанда бауын білекке іліп, түбін тіземен тіреп тұрады. Кө­нек өте жеңіл, әрі металл ыдыс сияқты даңғыр­лап дыбыс шығармайды. Бие шошымай, тітіркенбей, еркін иіп, сүтті мол береді, – дейді Тілеген Кенжетайұлы.

Көн теріден жасалған ыдыстың көне қазақ тұрмы­сында кең қолданылғанын «Көнектен шошыған бие оңбас, көптен бөлінген үй оңбас» деген мақал, «көнектей болып ісіп кетті» деген анықтауыш сөздер де дәлелдеп тұр.

Бір қызығы, Батыс Қазақстан облысының Ақжайық ауданында Көнеккеткен деген үлкен ауыл бар. Ол – «Egemen Qazaqstan» газетінің ғасырлық тарихында ізі қалған, 1926 жылы «Еңбекші қазақ» газетін басқарған қоғам қай­раткері Ораз Исаевтың туған жері. Жайық өзе­нінің жағасында орналасқан елдімекеннің атауы да дәл осы көнекке байланысты шыққан екен.

Рас, қазір бұл көнек Шыңғырлауда музей жәдігері ғана болып тұр. Дегенмен, Ақ Жайық өңірінде ұлттық дәстүрді, көне тұрмыс куәгерлерін тірілтуді ойлап жүрген замандастар да аз емес екен. Мысалы, Қаратөбе ауданы, Ханкөл ауылындағы орта мектептің технология пәні мұғалімі Айдана Қадырғалиева «Тері өңдеу және одан бұйым жасау» атты сабақ өткі­зіп, оқушыларға тері өңдеп, одан торсық, көнек, т.б. бұйым жасау туралы түсінік берген. Ал Орал қа­ласының іргесінде соңғы жылдары бие бай­лап, шаһар тұрғындарын саумал мен қымызға қарық қылған Ақылбек пен Ақмоншақ Ишановтар шаруашылығы жанынан шағын этноауыл жасауды жоспарлап отыр. Тері өңдеп, ат әбзелдерін өзі жасай беретін Ақылбек бола­шақта көнек секілді көне ыдыс­ты да қолға алуды ойлайды. Мүмкін ол этноауылдың атауы «Көнеккелген» болып қалуы да мүмкін.

 

Батыс Қазақстан облысы