ҰҚШҰ қауіпсіздіктің Еуразиялық платформасы ретінде нығаюы тиіс

Арнұр АСҚАР,

«Egemen Qazaqstan» – Бішкектен (Қырғызстан)

Содан кейін делегация мүшелерінің қатысуымен келіссөздер жалғасты. Мемлекеттер басшылары халықаралық және өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде пікір алмасты. ҰҚШҰ-ның 2019 жылғы басым бағыттарының іске асырылуын қорытындылап, ал­дағы жоспарын анықтады.

Қасым-Жомарт Тоқаев шағын форматта өткен кездесуде қатысушы мемлекеттер басшыларына Қазақстан­ның ҰҚШҰ форматындағы өзара іс-қимылдардың өзекті мәселелері жөнін­дегі ұстанымын жеткізді.

– Біз ҰҚШҰ аясындағы саяси ынты­мақтастықты дамытуға, Ұйымның әс­кери-күштік әлеуетін нығайтуға және заманауи сын-қатерлер мен қауіптерге қарсы іс-қимылдар жасауға ниеттіміз, – деді Мемлекет басшысы.

Халықаралық қауіпсіздік сала­сын­дағы саяси диалогты күшейту қажет­тігін атап өткен Қасым-Жомарт Тоқаев Еуразия кіндігінде орналасқан аумақтың қауіпсіздігін қамтама­сыз ету ісіндегі ҰҚШҰ-ның атқаратын жауап­кершілігіне назар аударды. Оның пікірінше, Ұйым Еуропа мен Азияны қауіпсіздіктің бірыңғай Еуразиялық платформасында байланыстыра оты­рып, өз позициясын қазіргіден де ны­ғайта алатыны жөнінде пікір білдірді.

Қасым-Жомарт Тоқаев осы мақсатқа қол жеткізу үшін бірқатар міндетті қарастыру керек екенін айтты. Атап айтқанда, ҰҚШҰ-ның халықаралық беделін арттыру үшін жұмыс жүргізу қажеттігіне тоқталды.

– Біз ешкімге қарсы шықпаймыз, керісінше, өзара тиімді диалогқа да­йынбыз. Бұл ұстанымды ілгерілету маңызды, – деді Мемлекет басшысы.

Осыған орай Қазақстан Президенті ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің Сыртқы істер министрлерінің НАТО-дағы әріптестеріне биылғы мамыр айында жолдаған Ашық үндеуінің маңыздылығын атап өтіп, оның өзара сенімді нығайтуға және ынтымақтастықты дамытуға септігін тигізетінін айтты.

Қасым-Жомарт Тоқаев ҰҚШҰ жа­нын­дағы Серіктес және Бақылаушы институттарды одан әрі дамытудың маңыздылығын атап өтті. Институттарды құру туралы шешім былтыр Қазақстан астанасында қабылданған болатын. Президенттің пікірінше, бұл институттар жұмыстарының алғашқы нәтижелері де айтарлықтай.

Президент ҰҚШҰ аясындағы са­рапта­­ма­лық-диалогтық инфрақұ­ры­лымды кеңейтуге шақырды. Мем­лекет басшы­сының айтуынша, Ұжым­дық қауіп­сіздік кеңесінің алдағы сес­сия­лары­ның бірінде министрлер, Қауіп­сіздік кеңесі хатшылары, ірі сарапшылар мен шетелдік қонақтар деңгейінде халықаралық конференция ұйымдастыру туралы ойланған жөн.

Бұл орайда Қасым-Жомарт Тоқаев Мюнхен конференциясын мысалға келтірді. Оның пікірінше, бұл жиын бастапқыда НАТО-ға мүше елдердің қорғаныс ведомстволары өкілдерінің бейресми кездесуі ретінде ұйымдастырылған еді. Бүгінгі таңда ол Еуропаның қауіп­сіз­дігіне қатысты проблемаларды талқы­лайтын беделді форумға айналды.

Мемлекет басшысы өз сөзінде ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер аумағындағы, со­ның ішінде Ауғанстандағы терроризмге қарсы іс-қимыл мәселелері туралы айтты.

– Бүгінде ресми билік ел аумағының жартысынан астамын ғана бақылай­ды. Онда халықтың 65 пайызы тұрады. Ауған­станның қалған аймақтары террорис­тік ұйымдардың қолында. Оңтүстіктен төнетін осындай қауіптің бар екенін ес­кере отырып, ҰҚШҰ халықаралық терро­ризм мен басқа да қатерлерге қарсы күресу үшін қарулы күштер мен құрал­дарды сақадай-сай ұстауы қажет, – деді Қазақстан Президенті.

Мемлекет басшысы Саммит қаты­су­шыларына «Жусан» арнайы гумани­тар­лық операциясының нәтижесі туралы айтып, осы шара барысында Қазақстан мен Сирияның салалық органдары 595 азаматты, соның ішінде 400-ден астам баланы қақтығыс аймағынан алып шыққанын жеткізді. Президент жуырда ғана Ирактан бір топ баланың құтқарылғанын хабарлады.

Қасым-Жомарт Тоқаев заңсыз есірт­кі айналымымен күрес, ақпараттық және киберқауіпсіздік салаларындағы ынты­мақтастықты нығайту мәселелеріне назар аударды.

Қазақстан Президенті сөзінің соңында ҰҚШҰ-ға төрағалық еткен қырғыз тарапының жетістіктері үшін Сооронбай Жээнбековке ризашылық білдіріп, Ұйым төрағалығын қабылдап алған ресейлік әріптестерін құттықтады. 

Қырғыз Республикасының басшысы Сооронбай Жээнбеков ҰҚШҰ сессиясының күн тәртібіндегі барлық мәселеге қатысты толық түсіністікке қол жеткізілгенін айтты.

– Біз сындарлы және сенімгерлік тұрғыда күн тәртібіндегі тақырыптардың кең ауқымын талқыладық. Өңірлік және жаһандық қауіпсіздікке қатысты өзекті проблемалар бойынша ашық талқы­лау жүргіздік. Күн тәртібіндегі барлық мә­се­лелерге қатысты толықтай өзара түсі­ністікке қол жеткізілді. Сонымен қатар сессияаралық кезеңдегі ұйым қыз­метінің негізгі қорытындыларын да тал­қыладық. Қауіпсіздіктің заманауи сын-тегеуріндері мен қатерлеріне қар­сы әрекет ету бойынша шаралар қа­был­данды. 2020 жылы атқарылатын жұ­мыс­тың өзекті бағыттары айқындалды. Ұйымға төрағалық жасаған Қырғыз Республикасының басшысы ретінде мен ҰҚШҰ-ның халықаралық беделін кө­те­ру бойынша белсенді жұмыстар жүр­гі­зілгенін атап өткім келеді, – деді ол. Сооронбай Жээнбеков айтып өткен­дей, Қырғызстанның төрағалығы тұсын­да ҰҚШҰ дағдарысты ахуалға қатыс­ты іс-қимыл жасау орталығын құқық­тық рәсімдеу аяқталып, әскери, әскери-экономикалық және әскери-техника­лық ынтымақтастық саласында алға қойыл­ған міндеттерді жүзеге асыру бойынша нақты қадамдар жасалды. Атап айт­қанда, ауқымды оқу-жаттығу жиында­ры өткізілді. Соның нәтижесінде ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің қарулы күш­тері өзара іс-қимылдарды үйлесімді жүргізуге қол жеткізді, қарулы күштердің жауынгерлік даярлығы артты.

Саммит барысында ҰҚШҰ Бас хатшысы Валерий Семериков бұқаралық ақпарат құралдарына сессия жұмысының қорытындысы туралы баяндады.

– Былтыр Нұр-Сұлтанда өткен ҰҚШҰ Ұжымдық қауіпсіздік кеңесінің сессиясында жүзеге асырылуға тиісті шешімдер қабылданған болатын. Мен бірінші кезекте Қырғыз Республикасының бас­шы­лығына және Қырғызстан президентіне, осы сессияаралық кезеңнің жұмысына жұмылдырылған барлық министрліктер мен ведомстволардың басшылығына алғыс білдіремін. Ұйымға төрағалық еткен кезеңде алға қойылған басымдықтар толықтай орындалды. Бұл басымдықтар ҰҚШҰ-ны көптеген бағыт бойынша ілгерілетуде өте маңызды деп санаймын,– деді Валерий Семериков.

Оның айтуынша, сессия барысында мемлекеттердің басшылары бүкіл әлемде және Ұйымның жауапкершілігіне жататын аймақта қалыптасқан әскери ахуалды жан-жақты талқылады. Әс­кери ахуалды талқылау мен соның негі­зінд­е жасалған қорытынды бойынша бір­­қа­тар бағытта жұмыс тиімділігін арт­тыруға қатысты ұсыныстар жасалды. Атап айтқанда, ҰҚШҰ елдерінің түр­лі мәселелерде, бірін­ші кезекте терро­ризмге және экстремизмге қарсы күрес мәсе­лесінде сырт­қы саясаттағы іс-қимылды және халық­аралық ұйымдармен жұмысты үйлестіру, олармен тығыз өзара іс-қимыл орнату мәселелері назарға алынды.

Саммит қорытындысы бойынша ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары жаһандық және өңірлік қауіпсіздікті нығайту мақсатында халықаралық іс-қимылдар мен ынтымақтастықты же­тіл­діру туралы саяси мәлімдеме қабылдады.

Бішкекте қабылданған құжаттар ҰҚШҰ аясындағы ықпалдастықты одан әрі нығайтуға бағытталған. Құжат­тар Ұйымның ашықтығын және оның өзге елдермен және халықаралық құрылым­дармен ынтымақтастығын кеңейтуге бейілдігін көрсетеді.

Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі сессия­сының қорытындысы бойынша 17 құ­жат­қа, соның ішінде жаһандық және өңір­­лік қауіпсіздікті нығайту мақсатында халық­аралық өзара іс-қимылдар мен ынты­мақтастықты жетілдіру туралы мәлім­демеге және Ұжымдық қауіпсіздік кеңе­сінің 14 шешіміне қол қойылды. Олар:

1. «1941-1945 жж. Ұлы Отан соғы­сын­дағы Жеңістің 75 жылдығын мерекелеу жөніндегі іс-шаралар жоспары туралы»;
2. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мының нормативтік құқықтық актілеріне өзгерістер енгізу туралы»;
3. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мының Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі туралы Ережесіне өзгерістер енгізу туралы»;
4. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы органдары рәсімдерінің қағидаларына өзгерістер енгізу туралы»;
5. «Біріккен Ұлттар Ұйымының Жа­һан­дық терроризмге қарсы стратегия­сын іске асыру жөніндегі Ұжымдық қауіп­сіздік туралы шарт ұйымына мүше мемле­кет­тердің 2019-2021 жылдарға арналған ұжымдық іс-қимылдар жоспары туралы»;
6. «Тәжік-ауған шекарасы маңындағы шиеленісті азайтуға бағытталған қо­сым­ша шаралардың тізбесі туралы»;
7. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мына мүше мемлекеттердің қорғаныс-өнеркәсіптік (әскери-өнеркәсіптік) кешен­дерінің кәсіпорындары мен ұйым­дарының кооперациялық және инте­грациялық байланыстарын дамыту сала­сындағы базалық ұйым туралы»;
8. «Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы аясында бірлескен ғылыми-зерттеу және тә­жірибелік-конструкторлық жұмыс­тарды ұйымдастыру әрі жүргізу тәртібі туралы ереже»;
9. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мына мүше мемлекеттердің ақпараттық технологиялар саласындағы қылмыстарға қарсы іс-қимылдар жөнін­дегі тұрақты іс-әрекеттер операциялары туралы ережеге өзгерістер енгізу туралы («ПРОКСИ» операциясы)»;
10. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мы Қорғаныс министрлері кеңесі туралы ережеге өзгерістер енгізу туралы»;
11. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­­мы­ның 2018 жылға арналған бюд­жеті­нің жұмсалуы жөніндегі есеп туралы»;
12. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мы­ның 2020 жылға арналған бюджеті ту­ралы»;
13. «Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйы­мы­ның наградаларымен марапаттау туралы»;
14. Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы Ұжымдық қауіпсіздік қеңесі­нің кезекті сессиясының өткізілу уақыты мен орны туралы», сондай-ақ ҰҚШҰ Ұжым­дық қауіп­сіздік жүйесі жұмыстарының мәсе­­лелеріне қатысты басқа да құжаттар.

Қазақстан үшін бұл ҰҚШҰ ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің маңыз­ды құралдарының бірі саналады. Елі­міз Ұйымға мүше мемлекеттермен бірле­сіп ұжымдық қауіпсіздіктің ықпал­ды жүйесін құруға атсалысып, халықаралық терроризм мен экстремизмге, есірткі және психотропты материалдардың, қару-жарақтың заңсыз айналымына, ұйымдасқан трансұлттық қылмысқа, заңсыз көші-қонға және басқаларына қарсы күресте өзге де әріптестерімен күш біріктіріп келеді.