Сол табыстың үлкені – үйлі болу мәселесі. Әрине, үйлі болу дегеніміз – кез келген жас отбасы үшін ұмытылмайтын айрықша қуанышты жағдай ғана емес, сонымен қатар бірлескен өмірдің жаңа бір белеске көтерілгендігін білдіретін маңызды оқиға. Мұнан әрі ол үйді көркейту, қажетті заттар алу секілді жаңа талпыныстар басталады. Тірлікке жаңаша мән кіреді. Ата-бабамыздың «үйлену оңай, үй болу қиын» деп айтып кеткеніндей үйлі болған отбасының іргесі одан әрі беки түседі.
Жалпы үй салу секілді құрылыс мәселесінің жеке отбасы үшін ғана емес, кез келген мемлекет үшін маңызы зор. Әсіресе, Қазақстан секілді жаңадан құрылған жас мемлекет үшін. Сондықтан болар, көптеген елдер Кеңес Одағы құрамынан бөлініп, өздерінің тәуелсіз мемлекеттерін құрған өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарынан бері құрылыс салу ісі жас мемлекеттердің алғашқы қадамы қаншалықты табысты болғанын білдіретін басты өлшемнің біріне айналды. Себебі, құрылыс жұмыстарын жүргізе білген елдер көркейіп дамыды, жүргізе алмаған елдер кетеуі кетіп артта қалды. Мұндай елдің халқы құрылысты жүргізе білген елге барып, сондағы құрылыс жұмыстарына жалданды. Яғни, басқа елдің әлеуметтік дамуы, экономикалық нығаюы үшін үлес қосты. Міне, осы тұрғыдан алып қарағанда, құрылыс саласының даму көрсеткішінің маңызын посткеңестік елдерде қазіргі уақытқа дейін басты өлшем ретінде бағаланып келе жатқан ішкі жалпы өнім көрсеткішімен қатар қоюға да болар еді.
Өйткені ішкі жалпы өнім көрсеткіші дегеніміз көптеген статистикалық деректердің басы қосылғаннан кейін барып пайда болатын, көзге көрініп тұрмағаннан кейін экономист мамандар болмаса, қарапайым халыққа қаншалықты шындық екені беймәлім болып қала беретін күрделі дүние. Оның үстіне, Үкіметтің қаншалықты жұмыс істеп жатқанын әркім өз қалтасына қарап бағалайтыны тағы бар. Ал құрылыс дегеніміз – бірден көзге ұрып, көрініп тұрады. Сондықтан құрылыс саласында қол жеткізген жетістіктерге ешкім күмән келтіре алмайды. Ол – не бар, не жоқ. Басқаша болуы мүмкін емес.
Шамасы, кез келген ел екі жағдайда ғана құрылыс ісімен айналыспайтын болар. Біріншіден – жері болмаған жағдайда, екіншіден – азаматтарының үйді сатып алуға немесе салуға қауқары болмаса. Демек, құрылыс саласының дамуы дегеніміз жанама түрде алғанда ел азаматтарының әлеуметтік жағдайынан жақсы хабар беретін көрсеткіш. Мәселен, кез келген отбасы табысына қарай өмір сүреді. Табысы тым төмен болса, оны тамақтануға ғана жұмсайды. Жеткілікті болса, киім-кешек, жиһаз секілді қажетті заттар алады. Артылып жатса, көңіл көтереді, қыдырады. Балаларына білім береді. Ал табысы мол болса, үй сатып алады немесе салады. Демек, еліміздегі тұрғын үй құрылысының дамуына бірінші кезекте адамдардың әлеуметтік жағдайының жақсаруы және осы істі қолдайтын ипотекалық несие желілерінің ашылуы әсер етті деп ойлаймыз.
Мәселен, көршілес Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан секілді елдерде халық табысының күрт төмендеуіне байланысты тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында көзге көрінерлік үлкен құрылыстар бірден тоқтап қалған болатын. Олар осы қиындықтан кейінгі жылдары ғана ес жинап, тек бертін ғана үй салумен мықтап шұғылдана бастады. Ал біз осы аралықта елордамыз Нұр-Сұлтан қаласын тұрғызып алдық. Мыңдаған шақырымдарға созылған күре жолдарды, мұнай мен газ құбырларын, көптеген кәсіпорындар мен бизнес орталықтарын, мектептер мен ауруханалар, басқа да әлеуметтік қажеттіліктерді салдық.
Қазақстанның құрылыс саласындағы қарышты дамуы одан әрі жалғасуда. Тіпті оны қолда бар көрсеткіштерге қарап, өзіміз орналасқан өңірде ғана емес, тұтас ТМД елдері арасында алдыңғы орында деп атасақ та болғандай. Ол үшін мына көрсеткіштерге назар аударып өтейік:
Еуразиялық экономикалық одақтың атқарушы органы – Еуразиялық экономикалық комиссияның 2019 жылдың 1 қарашасына дейінгі дерегі бойынша (бұл комиссия дерегі отандық статистикалық орган дерегінен бір-екі ай кейін жүріп отыратынын ескерейік) ЕАЭО елдеріндегі 2019 жылдың қаңтар-қазан айларында орындалған құрылыс жұмыстарының көлемі 122,1 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл 2018 жылдың аталған мерзіміндегі көрсеткіштен 1,3 пайыз жоғары. Арменияда – 351,1 млн доллардың, Қырғызстанда – 725,2 млн доллардың, Беларусьте – 4 млрд 454,1 млн доллардың, Қазақстанда – 8 млрд 702,1 млн доллардың, Ресейде – 107 млрд 868,5 млн доллардың құрылыс жұмыстары атқарылған.
Енді құрылыс саласының даму көрсеткіштеріне келсек, 2019 жылдың қаңтар-қазан айларында құрылыстың дамуы 2018 жылдың аталған мерзімімен салыстырғанда Арменияда – 99,3 пайыз, Беларусьте – 99,9 пайыз, Қырғызстанда – 100,6 пайыз, Ресейде 100,4 пайыз құрағанда, Қазақстанда – 112,7 пайыз болған. Яғни, еліміздегі құрылыс саласы қарқынды дамуын одан әрі жалғастырған.
Бұл – жалпы құрылыс көрсеткіштері. Ал енді тұрғын үй салу жағдайына келсек, 2019 жылдың қаңтар-қазан айларында Арменияда – 138,3 мың, Қырғызстанда – 873,4 мың, Беларусьте – 2 млн 882,4 мың, Ресейде – 55 млн 123,6 мың шаршы метр тұрғын үй салынғанда, Қазақстанда 9 млн 795,7 мың шаршы метр үй салынған. Бұл бүкіл одақ көлеміндегі салынған үйлердің 14,2 пайызы Қазақстанның үлесіне тигенін білдіретін жақсы көрсеткіш.
Жылжымайтын мүлік сауда-саттығымен айналысатын агенттіктердің мәліметіне қарағанда, былтыр елімізде пәтер сату және сатып алу операцияларының саны 10 пайызға артқан. Яғни, жылжымайтын мүлік нарығы жандана түскен. Сарапшы мамандар бұл жанданудың түпкі себебі ел экономикасының дамуы мен жастарға және халықтың әлсіз топтарына, бюджет қызметкерлеріне жеңілдікті несие беретін «Бақытты отбасы», «7-20-25» секілді әлеуметтік бағдарламалардың іске қосылуымен байланысты екенін айтады. Ал бұл бағдарламалар құрылыс саласының одан әрі қарқынды дамуына оң ықпал ететіні айқын.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының жекелеген қорытындыларын салыстырмалы түрде зерттеп көру және Еуразиялық экономикалық одақ елдері аясындағы орнын айқындау мақсатында Еуразиялық экономикалық комиссия сайтындағы статистикалық деректерге назар аударғанымызда одақ құрамындағы басқа елдермен салыстырғанда Қазақстанда құрылыс саласының қарқынды даму үстінде екеніне көз жеткіздік. Оған мысал болатын деректерді жоғарыда келтірдік. Бұл деректердің рас екеніне дау жоқ. Өйткені бұл деректердің шындық екенін дәлелдеп, елімізде салынып жатқан құрылыстардың өзі сөйлеп тұрған жоқ па?! Егер Нұр-Сұлтан қаласына келіп, қаланың сол жағалауына барсаңыз, салынып жатқан көптеген тұрғын үй құрылысын көресіз. Осындағы жүз гектарға жуық аумақты алып жатқан Ботаникалық бақтың айналасында салынып жатқан үйлер қазіргі заман талаптарына сай сәулетті сәнімен назар аудартады. Міне, осы үйлердің көбі соңғы жылдары ғана тұрғызылды. Әлі салынып жатқаны қаншама. Ал бақтың өзіне келсек, оны Қазақстанның жерұйық мекендерінің бірі деп атауға болатындай. Мұнда жүз мың түпке жуық сәнді ағаштар отырғызылған. Көпшілігі еліміздің әр өңірінде өсетін ағаштар. Енді бірі шетелдерден әкелінген. Бақтың өзі самсаған шамдар арқылы түні бойы самаладай жарқырап жанып тұрады. Ортасында құстың қос қанаты бейнесіндегі жасанды көлі бар. Адамдардың демалуларына, денсаулықтарын шыңдауына жақсы жағдай жасалған. Қыста мұз айдыны, сырғанақтар жұмыс істейді. Жүгіретін, жүретін, велосипед тебетін жолдары және бар. Оны азсынсаңыз, бақтың бір жақ шетін ала үш бірдей үлкен спорт сарайы орналасқан. Онда көптеген спорт түрлерімен шұғылдануға болады. Қысқасы, адам үшін қолайлы жағдайдың бір жерде үйлесім табуы, қала мен табиғаттың дәл осылай астасуы әлемнің көптеген елінде кездесе бермейді. Сондықтан жерұйықты шетелдерден іздеп қажеті жоқ, бұл өз елімізде демекпіз.
Міне, осының бәрі жаңадан салынып жатқан жаңа құрылыстармен, тұрғын үйлермен қосыла келе Нұр-Сұлтан қаласының тартымдылығын одан әрі арттыра беретіні сөзсіз.
Біз бұл жерде бір ғана мысалмен шектелдік. Ал түркі әлемінің рухани орталығы Түркістан қаласында, табиғаты көркем, қысы жылы Алматы қаласында, облыс орталықтарында салынып жатқан құрылыстар қаншама?! Шымкент, Ақтөбе қалаларын одан әрі көріктендіру, агломерацияландыру да жоспарда тұр. Қалалар арасындағы жол және әуе қатынастары да жыл өткен сайын жақсарып келеді. Демек, Қазақстан құрылысы жуық маңда тоқтамайтынын, жаңа инфрақұрылымдар пайда болып, жаңа туристік орындар ашылып, осы негізде Қазақстанның көркейгелі тұрғанын болжауға болады.
Кез келген жас отбасы үшін үй салу, оны көркейту қаншалықты маңызды болса, тәуелсіз еліміз үшін де жаңа құрылыстардың көбеюі соншалықты маңызды деп түсінеміз. Жас мемлекеттің жыртық-тесігі міне, осылайша бүтінделетін болады. Демек, құрылыс саласының дамуы Қазақстан үшін стратегиялық басымдықтардың біріне айналғанына жаңа деректер мен жанды мысалдар арқылы тағы бір көз жеткізгендейміз.
