Әлем • 28 Қаңтар, 2020

Бауырлас елмен байланыстың бәсі биік

196 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Таяуда Түркияға сапар аясында бірқатар өндірістік нысанның жұмысымен танысу, бизнес ортаның өкілдерімен кездесу, екі елдің қарым-қатынастарына түрік бауырлардың көзімен қарау мүмкіндігі туған еді. Сонымен қатар Анкарадағы әріптес редакциялармен жолығып, тәжірибелерін зерделеудің де сәті түскен болатын. Соның бірі – «Анадолы» агенттігі.

Бауырлас елмен байланыстың бәсі биік

Жаңалықтар фабрикасы

«Анадолы» ақпарат агенттігі әлем халқының 90 пайызын қамтиды, ал оның өкілдіктері 100-ден астам мемлекетте жұмыс істеп тұр. Сонымен қатар 76 мем­лекетте агенттіктің тұрақты оқыр­­­мандары тұрады. Агенттік ма­териал­дарын алты мыңнан астам ақпарат агенттігі, телеарналар мен басқа да БАҚ қолданады. Ра­сымен де жаңалықтар фабрикасы дерсің. Агенттіктің бас редак­­торы Метин Мутаноғлының сөзі­нен білгеніміз, олар өздерін осы­лай атайды да екен. Агенттік өкіл­дерінің айтуынша, олар Қа­зақстанға көңіл бөліп қана қой­май, қазақ-түрік қарым-қа­ты­на­сы­ның дамуына да өз үлес­те­рін қосып келеді.

«Анадолы» агенттігі Қазақ­с­тан­ға ерекше көңіл бөледі. Біз Қазақстан туралы бір айда шы­ға­тын материалдар санын 45-ке дейін арттырдық. Бұдан бөлек 165 фото мен 4 эксклюзив материал береміз. Қазақстанда Ана­­долының бір қызметкері жұ­мыс істейді. Болашақта жария­ла­­на­тын материалдар санын арт­ты­­ру­ды жоспарлап отырмыз. Агенттік құрамында Орталық Азия және Кавказ елдерінің бө­лімі бар. Хабар академиясы жұмыс істеп тұр. Ол біздің қыз­меткерлерді оқытып қана қой­май, басқа агенттік өкілдері мен әріптестерімізге оқыту курстарын өткізеді. Олар тақырып бо­йынша өтеді, мысалы, энергети­ка­, денсаулық сақтау саласын жаза­тын журналистика, әскери журналистика. Бұл курстардан Қазақ­станнан 17 журналист өтті. «Қазақпарат» агенттігімен тығыз байланыс орнатып, серіктестік аясында материалдар алмасамыз», деді Метин Мутаноғлы.

Айтпақшы, «Анадолы» агенттігі жүз жасаған «Egemen Qazaq­s­tan» газетімен жасты десек те болады. Агенттік 1920 жылы Түркия басшысы Мұстафа Ке­мал Ататүріктің бастамасымен құ­­­рылған. Биыл 100 жылдығын атап өтпек.

Елбасын үлгі тұтатын саясаткер

Қазақстанға тек журналис­тер ғана емес, саясаткерлер мен биз­несмендердің де қызы­ғу­шы­лы­ғы зор екенін айту керек. Біз бұған Түркияның Ұлы ұлттық мә­жілісінің төрағасы Мұстафа Шен­топпен кездескенде де көз жет­кіздік. Парламент спикері екі мемлекеттің арасындағы байланысты Түркия үшін өте маңызды деп санайды.

«Түркия әлем бойынша бі­рін­­ші болып Қазақстанның тә­­уел­­сіздігін мойындады және соны мақтан етеді. Қа­зақ­стан мен Түркияның өзара серік­тес­­тігі екі халықтың бауыр­лас­­­тығына негізделген. Біздің мем­­­лекеттеріміздің арасында ба­­уырлық, достық қарым-қа­ты­нас орнаған. Біз бұл қатынастар болашақта да дами беретінін нық сеніммен айта аламыз», дейді ол.

Мұстафа Шентоп Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев туралы ерекше құрметпен сөйледі. Сая­сат­кердің айтуынша, ол жастайы­нан Нұрсұлтан Назарбаевты үлгі тұтады және оның қызметі мен іс-әрекеттерін жіті бақылап жүреді. Мұстафа Шентоп атап өткендей, ол Қазақстанның Тұң­ғыш Президентімен болған кез­десуді үлкен қуаныш және құр­мет деп қабылдаған.

«Тәуелсіздік жылдары біздің мемлекеттеріміздің арасындағы өзара қарым-қатынастың дамуында Нұрсұлтан Назарбаев үлкен рөл атқарды. Екі мемлекет көшбасшыларының жеке қарым-қатынастары да оң әсер етті. Нұрсұлтан Назарбаев түр­кі ­тілдес халықтарды жақын­дас­тыру үшін көп еңбек сіңірді. Елбасы мақаласында айтып өт­кен­­дей, өз тамырын, тарихын бі­ле­­тін халықтың болашағы жар­қын болмақ», дейді Мұстафа Шентоп.

Парламент спикері ТүркПА-ның (Түркі тілдес халықтардың Парламенттік Ассамблеясы – ред.) келесі отырыстарының бі­рін Түркістан қаласында өткізу ту­ралы Қазақстанда айтылған ұсы­ныс­ты қолдап отыр. «ТүркПА төрағалығы Әзербайжаннан Қа­зақ­станға өтеді. Отырыс ата-ба­ба­­ларымыздың жерінде, біздің рухани орталығымызда өтсе, біз тек қуанамыз», деп атап өтті ол.

 Түрік бизнесінің Қазақстанға қызығушылығы зор

Тағы бір қызықты кездесу Turkish Aerospace Industries (TAI) компаниясында болды. Бұл Түркиядағы авиацияны және ғарыш жүйесін дамыту, жүйелі интеграция мен эксплуатациялық қолдау саласындағы алдыңғы қатарлы компаниялардың бірі. TAI әскери ұшақтар, тікұшақтар, пилотсыз аппараттар, тіпті, ға­рыш спутниктерін шығарады. Біз тікұшақ құрастыратын цехта болдық және спутниктерді тек­серуге арналған бақылау ала­ңына бардық. Бұл көрініс адамды таңғалдырмай қоймайды. Кәсіпорын өкілдерінің айтуын­ша, тікұшақ корпусы, оған қажет­ті барлық деталь TAI цехтарында жасалған, ішкі электроника құ­рыл­ғылары түріктердің Aselsan ком­­паниясында өндірілген, ал шетелден тек қозғалтқыш әке­лі­не­ді екен.

Turkish Aerospace Industries пре­зиденті Темел Котил кездесу барысында компания шығаратын әскери ұшқыш техниканың мо­дель­дерін мақтанышпен таныс­тыр­ды да, одан кейін оларды шы­ға­ру жұмыстарын Қазақстанда ретке келтіргісі келетінін, тіпті сол жақта қазақстандық тарап басқаратын компания құруға да болатынын айтты. Бұл компания спутниктер де шығарады екен. Мұндай спутниктер Қазақстан шека­расында тәулік бойы қауіп­сіздікті қамтамасыз етуге қау­қар­лы. Қазіргі таңда компания қазақстандық тараппен серік­тестік туралы келіссөздер жүр­гі­зіп жатыр.

Түркияда бизнес құ­ры­лым­дардың басын қосатын ірі құ­ры­лым бар. Түркияның палаталар мен биржа кеңесі (ТОВВ) деп аталатын бұл ұйымға 365 палата кіреді. Жалпы алғанда эко­но­ми­каның әр секторында жұмыс істейтін 1,5 миллион фирма бар. Олар 15 млн адамды жұмыспен қамтып отыр. Кеңес мүшелеріне жалпы ұлттық табыстың 85 пайызы тиесілі. Биыл 180 млрд доллар болған 100 пайыз экспортты да солар жүзеге асырды. ТОВВ-тың өз университеті бар.

ТОВВ төрағасының орынбасары Фаик Явуздың айтуынша, Қазақстан Орталық Азиядағы ин­вес­­тициялық тартымды бірден-бір мемлекет. Екі мемлекет ара­сындағы тауар айналымы діт­теген межеге жетпегенімен, биыл бұл үш миллиард доллар болады деп күтілуде. Ал ортақ мақсат – тауар айналымын 10 миллиард долларға жеткізу.

Серіктестік жолындағы ма­ңыз­­ды қадамдардың бірі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен құрылған Түркі сауда және индустрия палатасы болды. Оның құрылуы сауда-эко­номикалық серіктестікті бел­­сенді ету, түркі тілдес мем­ле­кеттердің ортақ жобаларын жүзе­ге­ асыру үшін қажетті платфор­маны құру қажеттілігінен туындаған. Ал былтыр шілде айында Ыстан­бұл­да палатаның алғашқы оты­рысы өтті. Екінші отырысты Нұр-Сұлтан қаласында өткі­зу жоспарлануда. ТОВВ өкіл­де­рі­нің қатысуымен өткен кездесу барысында бірлескен жұ­мыс нәтижелері, оның ішінде қа­зақс­тан­дық тараппен ақпарат алмасу, бизнес-форумдар, сонымен қатар көптеген халықаралық плат­формадағы бірлескен қызмет ту­ралы айтылды.

Екі мемлекет арасындағы жан-жақты серіктестікті нығайтуда Қа­зақстанның Түркиядағы елші­лі­гі маңызды рөл атқарады. Тө­тен­ше және өкілетті елші Абзал Сапарбекұлының айтуынша, былтыр Ыстанбұлда 10 қараша күні Премьер-Министр Асқар Маминнің қатысуымен өткен қазақ-түрік бизнес форумының нәтижесінде құны 1,5 миллиард доллар болатын 18 құжатқа қол қойылған. Атқарылған жұ­мыс­тар нәтижесінде 2019 жыл қоры­тындысында Қазақстанға тартылған түрік инвестициясы еліміз тәуелсіздік алған жылдардан бергі ең үлкен көрсеткішке жетпек. Сонымен қатар жылдың қорытындысында Қазақстан мен Түркия арасындағы тауар айналымы 3 млрд долларға жетіп, 2018 жылғы көрсеткіштен кем дегенде 30 пайызға өседі. «Қазіргі таңда Қазақстанда түркиялық инвес­тор­лардың қатысуымен жалпы сомасы 2,9 млрд доллар шамасында 18 жоба жүзеге асырылып жатыр. Олардың ішіндегі құны 1,8 млрд доллар болатын 14 жоба елші­ліктің тікелей жұмысының нәтижесі. Бұдан басқа қазір құны 1 млрд доллардан асатын шамамен 35 жаңа жоба бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде», деді А.Сапарбекұлы.

 

 

Нұр-Сұлтан – Анкара – Ыстанбұл – Нұр-Сұлтан