Диқандардың көктемгі науқанға дайындығы облыс әкімдігінде биыл алғаш рет арнайы талқыланып, барынша пысықталғандай болды. Өңір басшысы Архимед Мұхамбетов, Ауыл шаруашылығы вице-министрі Рүстем Құрманов, ғылыми институттар мен қаржылай қолдау орталықтарының өкілдері, сала басшылары қатысқан кеңейтілген отырысқа өңірдегі барлық аудан әкімдері мен 500-ге жуық диқан онлайн арқылы қосылды.
– Өздеріңізге белгілі, өткен жыл облыстық агроөнеркәсіп кешені үшін күрделі жыл болды. Ауа райының қолайсыздығы саланың көрсеткіштеріне, тұтастай алғанда облыс экономикасына теріс әсерін тигізді, – деген облыс әкімі енді егіншіліктің ауа райына тәуелділік деңгейін азайтатын технологияларға көшетін уақыт жеткенін қадап айтты.
Облыс әдетте астықты 5 млн тоннадан асырып жинап алатын. Алайда былтыр құрғақшылық салдарынан бидай көлемі жылдағыдан 35%-ға кеміп, қамбаға небәрі 3 млн тонна дән құйылды. Шамамен 1 жарым млн тонна астық бастырылып, ұн жылдағыдан 36 пайызға кеміді. Салдарынан экспорт үлесі азайды. Есесіне мал шаруашылығында өсім бар. Мал басы 1 пайызға көбейіп, ет, сүт, жұмыртқа өндірісі өсті.
– Бұл көрсеткішке біз дер кезінде көрсетілген мемлекеттік қолдау шараларының нәтижесінде қол жеткізіп отырмыз. Араға 5-6 жыл салып бір айналып соғатын тақыр қуаңшылық былтыр бірден 8 ауданды тұралатып кетті. Амалсыз үкіметтен көмек сұрауға тура келді. Былтыр облыстың ауыл шаруашылығына мемлекет 33 млрд теңге бөлген. Нәтижесінде шаруашылықтар көктемгі және күзгі алқап жұмыстарына, салалық бағдарламалар бойынша алған малына, лизингтік техникасына төлейтін несиелерінің мерзімін ұзартып алды. 2019 жылы бидай бағасының жоғары болуы бір жағынан көптеген шаруашылықтың тұрақтылығын сақтап қалды, – деді облыс әкімінің бірінші орынбасары Ғауез Нұрмұхамбетов.
Жиында биыл астық нарығындағы бәсеке бәсінің жоғары екені айтылды. Оған Ресей мен Қытайда егін шаруашылығының дамуы, Өзбекстан мен Тәжікстан диірмендерінің күш алып, жыл санап өндіріс көлемін ұлғайтып бара жатқаны ықпал етіп отыр. Сондықтан биыл бидайдың бағасы тұрақты болмайды. Қазір қымбат болып тұрғанымен, күзге салым күрт арзандап кетуі ғажап емес. Оны әлгі айтылған сыртқы ықпалдар асқындыра түсуі мүмкін. Әкімнің бірінші орынбасарының айтуынша, дайын астықты сата бермей, қазірден бастап қолдан келгенше бидай өңдеу саласын жан-жақты тереңдете дамытуға ұмтылған абзал. Алқаптарды әртараптандыру да аса маңызды: шаруашылықтар рапс, зығыр, жасымық, қарақұмық сияқты экспортқа кететін бағалы дақыл алқаптарын ұлғайтуы шарт.
Облыс шаруашылықтарында көктемгі егін науқанына сақтап отырған 525,6 мың тонна тұқымдық бидай бар. Бұл бүкіл шаруашылықтарға қажет тұқымның 99,5%-ы.
Жітіқара және Қамысты аудандарында 5 400 тоннадай тұқым жетпей тұрғанын айтқан облыс әкімінің бірінші орынбасары: «Облыстағы бидай тұқымын өсірумен айналысатын шаруашылықтарда 30 мың тонна жоғары сұрыпты тұқым бар. Аталған аудандардың әкімдіктері науқан басталғанша шаруашылықтардың барлығын тұқыммен толық қамтамасыз етуі тиіс», деді.
Әкімдікте айтылмай қалған тағы бір аудан бар. Биыл Науырзым өңіріндегі он шақты шағын шаруашылық тұқым таппай тарығып отыр. Былтырғы құрғақшылық бұл өңірдің де шаруасын зар жылатып, қамбасын қаңыратып кетті. Тығырыққа тірелген науырзымдық диқандардың жанайқайын газетіміз бұған дейін де жазған. Естір құлақ, көрер көз, жанашыр жақын, панашыл әкім болмады. Шендіден қайыр болмаған соң, қарапайым шаруа биыл алқапқа дән емес, қи себетін шығармын деп мүжіліп отыр.
Бәлкім бір амалын қарастырып жатқан болар деген үмітпен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына телефонмен хабарласып, «Науырзымда тұқым таппай жүрген шаруашылықтардың тағдыры қалай болады? Демігіп қалған диқандарды демеп жіберудің бір амалын қарастырып жатырсыздар ма?» деп сұрап көрдік. Өзін бас маман Дина Хамзина деп таныстырған сыпайы дауыс:
– У нас нет проблем. Сізге кім айтты оны? Біз Науырзым ауданын тұқыммен толық қамтамасыз етіп қойдық қой! – деді таңғалғанын жасыра алмай. Одан әрі бірдеме сұраудың өзі ыңғайсыздау болып қалды. Сәл тосылып қалып: «Қамысты ше?» дедік. Құлаққа қағаз сапырылысы келді, бірер сәттен соң, – Қамысты да тұқыммен толық қамтылды, – деген жауап естілді. Қайран қалдық. Облыс әкімінің бірінші орынбасары түске дейінгі жиналыста айтқан мәліметті басқарманың бас маманы түстен кейін жоққа шығарды. Амалсыз Қамыстыға телефон шалдық. Аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің бас маманы Дәмір Алдоңғаров «Қайрат ӨКФ», «Содружество-98», «Тимофеев Агро», «Қаймақкөл Агро» тәрізді ірі серіктестіктер мен 10 шақты ұсақ шаруаларда биыл себетін тұқым жоқ екенін, әрқайсысы өз бетінше іздестіріп жатқанын айтты.
Жітіқараға хабарласып едік, ауыл шаруашылығы бөлімі бастығының міндетін атқарушы Диар Айжаров: «Өзіңіз білесіз ғой. Былтыр жағдай қиын болды. Қазір аудандағы ұсақ шаруашылықтарға 2140 тонна тұқым жетпейді. Әкімшілік анда-мұнда шауып іздестіріп жүріп, енді ғана тапқандай болдық. Қазір Қарабалық ауданындағы элиталы тұқым өсіретін ірі шаруашылықпен келісім жасасып жатырмыз. Бұл мәселе көп ұзамай шешілетін болды», деді.
Биыл облыста 5 млн 200 мың гектар алқапқа дән егу жоспарланған. 3 млн 900 мың гектар алқапқа дәнді және дәнді бұршақ дақылы егілмек. 2 мың гектарды мал азығы алады. Майлы дақыл көлемін биыл 700 мың гектарға ұлғайту көзделіп отыр.
Дән сіңіру науқанына жалпы саны 23 мыңға жуық трактор, 1032 кешенді тұқым сепкіш техника қатысады.
ҚОСТАНАЙ
