Қажығұмарды қайтеміз?

Жалпы, біздің зиялы қауым керек адамды өркениет әлемі­не шығару так­ти­касын әлі мең­гер­меген секіл­ді көрі­неді. Шын­дығында оның шығар­ма­шы­­лық өмірі өз ішімізден гөрі, сыртта ба­ғалануға әбден лайық еді. Бұл тұр­ғы­дан «Қылмысты» көркем шығарма деп қана біржақты қабылдау қате болатын шығар. Жазушының өзі де саясаттың тәл­ке­гі­не түскен адам, «Қылмыс» та саяси тақы­рып­та жазылған роман. «Жалғыздың үні шықпас» демесеңіз, алты том түгел адам­затқа аманат дүние. Бірақ біздің бүйрегіміз бұратыны – бәрібір де өзіміз үшін аңыздық сипатқа ие бірінші том дер едік.

Қытайда бұл романға бәрібір теріс қа­рай­ды, тіпті атарға оғы жоқ десе де болады. Кітабын өртеп жіберу қолдарынан кел­ме­ді, авторын өлтіріп тастайын десе, оңай-оспақ адам емес, тіпті қытай түрмесінде де қанша азап­таса да ондай тағылыққа бара қой­­май­ды. Кітабы қолдан шығып кеткенмен, авторын қармап қалғаны содан.

Қытай қоғамын іштен іреп сойған саяси памфлеттік романды олар өздері басы­на көтермейді ғой енді. Күнде таңның аты­­сы, күннің батысы жақтары сембей өзде­­рін өздері әшкерелеген мына көрі­ніс­ке қараңыз. Біреу қорқып, үркіп қаш­қақ­­та­са, енді біреу «мен айтайыншы» деп ұм­тылады. Сөз тигендері ортаға шығып алып, сайрай жөнеледі. Тапқан-таппаған қылмыстарын ақтарып салғандар да бар. Кейбіреулер қылмысымды толықтырамын деп, ойдан-қырдан қосып та жібереді. Артынан біреулері қол-аяқтары кісенделіп, белгісіз жаққа әкетіліп бара жатады.  

Тарих сахнасындағы трагикомедия деп атауға болар. Жазушы осы науқанды өз өмірімен, өз әулетінің тағдырымен шебер ұштас­тырып отыр. Бір сөзбен айтқанда, өзі мен айналасы тап келген қоғамды абақ­тыға теңей­ді. Романның мұндай идея­сын кешіру, оны жазған адамның мере­йін үстем ету, басына бос­тан­дық беру арқылы әлемге әйгілеу көрші қытай елінің саясатына мүлдем қайшы екенін мойындауымыз керек. Бірақ бізге керегі ол емес, бізге қазақты бай-бағланымен бірге бақ-дәулетінен де айырған Қазан төңкерісінің кесір-кесапатын, халық қынадай қырылған отыз екінші жылғы ақырзамандық аштықтың қайғы-қасіретін, соның кесірінен арғы бетке ауған елдің талайлы тағ­дырын іштен біліп, аңыздай етіп суреттеп жазған бірінші том, яғни бас-аяғы бүтін бірінші кітап керек.

Кейбіреулердің ойынша, біз­дің жарық дүние­ге келуіміз, аман-есен жер басып жү­­руіміз, ұлт ретінде жойылмай келе жат­­­қанымыз, соған сай өзіміздің талап­та­рымызды қоюымыз да бәрі-бәрі қыл­мыс көрінеді. Олар­дың отаршылдық һәм шови­нистік пиғылдары қылмыс емес те, біздің өз орнымызды алуға ұмтылған ұлт­шыл­дық әрекет­теріміз түгел қылмысқа санала­ды екен. Бұл өткен күнге ғана, онда да сөз болып отырған шекара­ның арғы бетіне ғана тән нәрсе ме?! Міне, Қажығұмар Шаб­дан­ұлының «Қылмыс» романының қауіп­тілігі қайда жатыр?!

Осындай пұшайман халге түскен бас кейіпкер Биғабіл тергеушіге: «Қыл­мыс­кер әкем көзін ашқаннан бастап өткіз­ген қыл­­мысын, өз көзімді аш­қан­нан бергі қыл­мысымды бірін қал­дыр­­май көз алды­ңыз­дан кинокартинадай тізіп өткі­зе­йін!»  деуге мәжбүр болады. «Көп қыл­мысымды тізіп жазу үшін көп қағаз керек. Түнде жазу үшін шырақ керек, шырақ», деп шыр-шыр етеді. Әр тарауды «Құдіреті күшті тергеушім» деп бастап, оған ата-бабасынан бергі өткен өмірлері мен жасаған қылмыстарын тәмсілдеп баяндап ала жөнеледі. Оның осының бәрін терең зынданда аспанға қарап жатып жалбарына айтуында да үлкен мән бар. «Құдіреті күшті тергеушім» дегені сол аспандағы Құдай, Құдай болмағанда басқа кім?!

Бір әулеттен тараған ағайын­дар арасында біреу ерте қайтыс болыпты. Соны пайдаланып, басқалары оның отбасына әлім­жеттік жасай бастапты. Сөйтіп жүр­ген­де жалғыз пана Мейіз ана да құдыққа құлап өліп, «үш бала үш жерде жылап қа­лыпты». Сонда «Қорғансыз қалған үш же­тімді қолдарынан жете­леп, үш әкесі үш үйге әкетіп­ті». Жақын жерден ұл емес, құл табыл­ғанына қуанып, есіктерінде жалшы ғып ұста­ғысы келіпті. «Бастары бірігіп кетеді» деп, үшеуін бір-біріне көрсетпейді екен. Туған бауырларын ұрланып барып кө­рем деп, талай таяқ жеген кездері де бо­лыпты. 

Біздің бас кейіпкеріміз Биғабілдің әкесі Жаппар сол үш жетімнің үлкені екен. Зорлықшыл ағайын оны өздері аяқ­тан­дырып, келіндерін де күңше жұмсап қы­зы­ғын көріпті. Жаппардың інісі Айсапаны да он екі жасында ешкім беттей алмай жүрген бір көкдолы бойжеткеннің қолына байлап беріпті. Сондағы кіші әкенің: «Бұл келін қайратты күң бола қалмай ма?» деп қуанғанының өзі бір жора әңгіме. Ал ондай зорлыққа көнгісі келмеген тағы бір інісі Нұрсапаны «ақ батаны бұзды» деп ру ақ­сақалдарының үкіміне жүгіндіреді. Олар өндірдей бозбалаға қырық қам­шы дүре соқтырып, үстіне құдық­тан алынған қы­рық шелек тастай суық су құйдырып жаза­лайды.    

Арқасы «қасқырдан қалған жем­тік­тей алжа-алжа» болған Нұрсапа содан оңалмай-ақ кетіпті. Алдымен Нұрсапа, арты­нан Айсапа жұқпалы дертке шал­ды­ғып, ағайынның зорлығы мен қор­лы­ғынан о дүниеге жөнеліп қана құтылып тыныпты. Жазушы әлгі оба індетінің «Бақадай ша­қырған бір үлкен ауылдан таңдап әкет­ке­ні бір жесір жалшы мен Жаппардың осы екі інісі ғана» деуінде де біраз астар жат­са керек. Әділет деген кейде адам түгі­лі, Құдайда да жоқ!

Осы арада романды оқыған адам ол жерден еріксізден-еріксіз автордың өзін іздеуі заңдылық екенін айта кеткен жөн. Себебі бұл романның табиғаты ғұмыр­баяндық шығармаға да келеді. Әрине, кейіпкерлері романның көркемдік қуа­тын арттыру үшін өмірдегі көрген-біл­ген, көкейге түйген образдардан құрас­ты­рылғаны анық. Бірақ шығарма желі­сін­де­гі оқиғалар мен тарих жылнамасы бір-бірі­мен қолмен қойғандай сәйкес келеді. Жазу­шының өз өмір кезеңдері де оның бұл оқиға­лардың бәрін бірдей бастан кешпесе де, тікелей қатысы болғанын дәлме-дәл көр­сетеді.

Сонымен мінезі қырсық, істеген ісі қыңыр Жаппар бір кіндіктен жалғыз қа­ла­ды. Біздің бас кейіпкеріміз Биғабілдің әкесі болғандықтан, Жаппар образына аял­дай кеткіміз келіп отыр. Себебі Биға­біл жазушының өзіне ұқсайды, жазушы өзі бастан кешкен оқиғаларды бастан кешеді. Бәлкім жазушының бірбеткейлігі, тіпті міне­зіндегі қырсық-қыңырлығы да осы ке­йіп­керге іш тартуынан байқалып тұ­ра­тын шығар. Мәселен, Жаппар туралы: «Ел жынды дейді сізді, – десе,

– Мен жынды емес, ел жынды», дейді.

Сонымен бірге: «Жаппар қырсық іздеуін тоқтатыпты. Қырсық Жаппарды өзі іздеп табатын болыпты» деген де уытты сөйлем ұшырасады.

Осы мінезінен тапқан қиыншылығы да бір басына жетерлік. Онысын жазушы: «Шиет­тей жеті бала мен екі әйелді бағу жал­ғыз атты Жаппарға оңай ма. Қасында біреу айқайлап тұрса да естімегендей, басын төмен салып жүре беретін» деп су­рет­тейді.

Жаппардың бала сүймеген бір ағайыны бар. Сол Биғабілді айналдырып, асырап алмақ болады. Бірер күн үйіне алдырып, бауырларына баспақ рай танытады. Биғабіл де біраз нәрсеге алданып, үй­рені­сіп те қалады. Алайда: «Ал енді Жап­пар­ды боқта, Мәдиянды боқта», деген жерге келгенде шығыса алмай қалдық», дейді. Содан-ақ молшылық өмірді тастап, әке-шешесінің қасына қайтып келіп алады. Бұл эпизодтан да жазушының балалық шағын көргендей елеңдедік те отырдық. Осы­ның бәрінде автордың да тұлғалық қа­лып­тасуы көрініс бергендей әсерде бол­дық.

Бердібек Соқпақбаевтың «Өлгендер қайтып келмейді» романында да кейіпкер мен автордың бір адам екеніне шүбәсіз сенесің. Бұл роман қазақ әдебиетіндегі ең атақты шығарманың бірі болып санала­ды. Сол сияқты «Қылмыс» романының бас кейіпкері мен авторын да бір адам, бір образ деп танудың еш әбестігі жоқ. Екі романның да стилі ұқсас, көркемдік деңгейі де қарайлас. Демек шекараның арғы бетінде туған бұл романның кеңес зама­­нында дамып кетті деген қазақ әде­би­е­­тінің қатарынан бір мысқал да кем бол­мағаны ғой. Қайта кең ауқыммен ха­лық­­тық сипатта жазыла отырып, пост­модер­низм элементтерін де молынан пай­далануы бәсін арттырып тұрған жоқ па! Бәлкім басынан өткен бүкіл тағдырын бір адамға, бұл жерде құдіреті күшті тер­геу­шіге баяндап беретін шығыстық тәсіл һәм тәмсіл шығармаға осындай жаңалық қосып, жаңаша сипат берген де шығар, кім білген. Сонымен бірге тілдік қоры жағы­нан да туған әдебиетімізді байыта түсер­лік­­тей қауқарлы екенін де есепке алмау мүм­кін емес.  

Мысалы, «Әпкең сияқты шөмішбас күң еткім келмейді» десе, көз алдыңа тап сондай сурет келе қалады. «Оны жын соқпаған, қылмыс соққан» десе, бұл сөйлем миыңа тасқа басқандай жазы­ла кетеді. «Ашу-ызаның құлы болып бара жатқаным соншалық, азу тісім де өзі өсіп шыққан жақ сүйекке қайта еніп бара жатқан сияқты» десе, соны өзің бас­тан кешіп отырғандай шімір­ке­несің. «Аузының дереу арт жағына орнай қал­ған­дай құбылуын қарашы!», «Тал­қан­да­са тозаңы  қосылмайтын екі жаудың ба­сын қосқан мына құдайға не шара» деген сөйлемдер де бәрімізге етене жақын оқылады. «Смазы келіп қалды дегенде: «Көзін уқалай салып жүгіріп шыққан әкем шығыс жақ далаға қарай шыбын-шіркей қаша жөнелді» дегенінде де не жыларыңды, не күлеріңді білмей сен де пұшайман боласың.

Романда «Кең жерде тар отырсаң, тар жерде кең отырасың», «Төреге ерген ерін арқалайды», «Қабаннан пана іздеген қанға малынады», «Қараған өз жерінде дүрілдейді», «Сырын білетін әкеңе өзің құран оқы» дегендей мақал-мәтелдер де молынан ұшырасады. Халықтық сипатын жоғалтпаған, ұлттық бояуын барынша қанық сақтаған, тілдік уытын жоймаған мұндай қанатты сөздер мен тіркестер шығарманың өн бойында жетіп артылады. Бір сөзбен айтқанда, «Қылмыс» романының  тілі – біз үшін мол байлық, тау­сыл­мас қазына. Бұл жағынан оны қазақ әдебиетінің алтын  қорына қосып, алғыр ұрпақтың қажетіне жарату біздің парыз бен қарызымыздың ішіне кіреді десек, еш қателеспейміз.

Осы арада оқырманның айызын қан­дыру үшін өзіміз жақын тартқан бірін­ші томнан біраз мысалды алға тарт­сақ, еш сөкеттігі бола қоймас. Оның бір­қан­ша себебі бар, бірақ ең басты себебі Қа­жы­ғұмар қазақ деген халықтың шерлі тағ­дырын «кинокартинадай тізілтіп», «Қ­ұ­діреті күшті тергеушінің» ғана көз алдына әкелмейді, кейінгі ұрпақ біздің де көз алдымызға әкеледі. Бұл мысалдарсыз әңгімеміз де түгел болмайды әрі ондай қоршылыққа неліктен тап болдық деген сұрақ бәрімізге маза бермеуге тиіс. Сонымен бала Биғабіл бауырларымен бірге алғаш сауатын ашқанда: «Жауырын сүйекке «Ленин», «Сталин», «Құр­ман», «Балпаң», «Балтекей» деп жазып үйренеміз» дейді кеңес көсемдерінің атына өз аталарының да есімін қоса тізіп. Бұдан кейінгі: «Шайымды іше салып, молда тапсырмаса да үйренген әріптерімді жаман қағазға жаза бердім. Кешке шейін жаздым. Үй іші қараңғы тартқанда далаға шығып қарға жаздым» дегені арада көп жыл өткен  соң түрмеде темекі қорабына роман үзінділерін жазып отырған қаламгердің басқа емес, тап сол бала екеніне шүбәсіз сендіреді. Отыз екінші жылғы аштықта әке-шешелерімен бірге шекара асып, жаттың малын бағып жүрген кішкене бала: «Мен де осындай шөп жейтін болып туылсамшы, түсе салып мен де жайылар едім-ау!» деп армандайтын да халді бастан өткереді. Бала  жүрегі: «Іркілдеген жуан денелерді шидей жіліншік қайтып көтереді екен. Сондай бір жангүдей жиырма шақты қазақ жалшыны дүңген соғысында бір үйге қамап өртеп жіберіпті» дегендей сұм­дықтарға да екі күннің бірінде куә болады. Бір тұста хузудың ыдысынан рұқсатсыз бір кесе қымыз ұрлап ішкен ағасы Биғаділді «екі қолын артына қайырып байлап, аяғын қазыққа шаншып тастапты» деп жаттан қалай қорлық көргендерін келтірсе, келесіде сиырын бақпай қойғаны үшін: «Сары қазақ атынан қарғып түсті де, жыртық-жыртық көйлекшең ғана жалаң аяқ, жалаң бас Жебесінді дырау қамшымен шықпыртып ала жөнелді» деп, өз қандастарының да аяушылық жасай қоймағанын алға тартады. Бұған қарап «Біздің өз арамызда да жер бетіндегі халықтың бәрінде бар жазылмаған заңның жұрнағы да жоқ па екен осы?!» деп еріксіз бір көңілсіз ойларға берілесің.

Романда: «Ма Сылиың деген батыр шығыпты. Қытай үкіметін құлатып, дүнген патшалығы орнайды екен», «Лаилаһи илолла» деп алтындап жазылған ақ тулар Шәуешекті қоршап алыпты» дейтін тарихи сәттер де кең молынан көрініс тапқан. Алайда одан кейінгі жағдайды: «Қамыстың қай тұсы болса да салдыр-сұлдыр, сыбыр-күбір, «әлди-әлди», «іңгә-іңгә». «Айқайламаңдар» деп бәрі айқайласа да, ол айқай естілмейтін тәрізді» деп жеріне жеткізе суреттейді. Босқын қазақтар дүңгендер көтерілгенде бір қырылса, кеңес әскері көмекке келіп, қытайлар күш алғанда мұсылман атымен екі қырылады.

«Совет әскерінің көбі Ма Сылинді қуып кетіпті. Шәуешектің тыныштығын қорғауға олардан аз адам ғана қалған екен. Құнқузылар халықты оған бағынбай қырып жүр екен» деген тұсы тіпті төбе-құйқаңды шымырлатады.

Міне, осының бәрін күні кеше ғана айдың-күннің аманында топалаң тигендей бір дүрлігісіп басылған дүңгенге де, қазақ­қа да оқыту керек шығар. «Тыныш­тық пен татулықтың қадірін сонда білер бұл ағайын» дегің келеді еріксізден ерік­сіз. Басқасы сабақ болмаса да: «Ей, бала, қашпа, – деп дыбыстағанша болған жоқ, мылтық тарс ете түсті. Ал­дын­да келе жатқан басшысы (қытайға көмекке келген кеңес әскерінің офицері – Ж.Қ.) сонда ғана артына жалт қарап зекіп жіберді. Мыл­тық атылысымен бала ұшып түсіп еді. Құнқузының үш-төрті шауып барды да, жығылған баланы қылышпен көсіп-көсіп өте шықты. Еңкейіп қалған күн де, лүпіп тұрған бала-шаға да, сарғайып қалған теректің жапырақтары да, төңіректегі сирек ши мен мия да қып-қызыл шұбар тарғыл түске айналып, қалтырап кеткендей көрінді маған» деген тұсы ешкімді де бей-жай қалдырмаса керек-ау. Міне, осындай сүргінде қазақ пен дүнген, бүт мұсылман сай-саланы паналап бірге қашыпты, не керек!

«Қайда құдайың?.. Аспанда ма еді!.. – деп зірк-зірк ете түсті де, аспанға қаратып мыл­­тықты атып-атып жіберді». Мұны істе­ген жат біреу емес, шолақ белсенді болып алған рулас ағайынның бірі. «Сенің әкең Қытайға неге қашты? – деп сұра­ды қыз. – Бай болып па еді?». Сонда: «Біз бай емеспіз, басқа біреулер байсың деді де, қызыл­қасқа сиырымызды алып кетті, сонан соң астығымызды әкетті», дейді бала. Бұл эпизод: «Мәкеннің мен тығылып жатқан бауыры бүлк ете түсті. Жылағанда шешемнің бауыры да осылай бүлкілдейді. Жалт қарасам, Мәкен басын көтеріп, далаға қарап отыр екен. Аппақ тамағы да бүлкілдеп тұр. Біреудің жыла­ғанын көргендегі әдетім бойынша ба­сымды көтеріп түзу отырдым», деп аяқ­талады. Бұл үзіндіні шығарманың көр­кем­дік деңгейінен хабар беру үшін де беріп отырмыз. Ілгеріде келтіргеніміздей, «Қылмыс» романы тек қана қайғы-қасі­рет­тен тұрмайды, онда өмірдің түрлі көркем иірімдері де бар.      

Мәселен, шешесі екеуінің Қытайға қалай қашқаны ел аузында айтылып жүретін аңыздар сияқты әсерлі оқылады. «Шекарадан өткенде шөп сұйыла бастайды. Шәуешек жеріне өткеніңді жердің тақырлығынан білесің» деген қазақы суреттеулер де көзіңе жылыұшырай кетеді. Алдарынан абалап ит шыға келгенде: «Отыра қал! – дейді шешесі. – Отырған адам­ды ит қаппайды». Ол ол ма, шекарадан әупі­рімдеп өтіп, Шәуешекке жеткенде одан да зор сұмдық алдарынан шығады. «Мына бала бек пакыз екен, – деді үй иесі әйел самай кекілді әйелге қарап. – Маті­риым бай «бір ұл бала бағып аламын» деп жүр еді. Осы баланы сатып берші». «Сұмдық-ай, лақ емес, қозы емес, бала сатқаны несі?» деп шешем екеуіне кезек қарады». «Шошымаңыз, абдырамай шай ішіп шығыңыз, – деді үй иесі әйел, – арғы беттен келгендерден бала сатып жүр­гендер көп болған соң сұрап едік, бер­месеңіз ықтиярыңыз». Сөйтіп атамекенде асырап алғысы келіп өз туыстары «әке-шешеңді боқта» дегенде жылап қой­май қойған Биғабіл жат жерде: «Сен оған бала болсаң, әдемі мырза болар едің, әкең де малды болар еді» деген сорақы сөзді де естиді.

Кешегі бай-бағыландар да Қытайға барып алып, қандай күй кешкен десеңізші. Базардан ішек-қарын, бас-сирақ алуға қол­дары әрең жетеді. Қала сыртындағы мал қораға түнейді. Сол қи сасыған мал қора­ның да қожайыны бар. Балаларға алысып ой­науға, үлкендерге айғайлап жылауға тыйым салады.

Қытайдың егінін оруға барғанда «Айда­­һардың алдына келгенімізді, оның егіні айдаһардың өз ұзындығымен өлше­не­тінін біле қойдық» деп әңгімелейді жазушы. Соның бәрінен де өтіп болып, ақыры: «Жер бетіне сыймаған өңкей қаңғыған қайыршы» атанғандары ненің жазасы екенін әркімнің іші біле­тін шығар. Осыншалықты азап пен тозақ­тан төзімі таусылған бір қандастың: «Алтайға! Олпы-солпысы болса да, батыр Ос­пан­­ға! Халық кегі үшін! Алданудан арман­да өткен ағалар үшін! Туа сала тұт­қын­далып жатқан інілер үшін! Қызыл қанымды арнадым!», деген сөзі де көкірегіңе қорғасындай құйыла кететіні бекер емес. Міне, осының бәрі қайтпас қайсар, күрескер жазушы Қажығұмар Шабданұлының қаламынан туып отыр. Егер қырық жылға жуық түрмеде отырған, көзі тірісінде туған жердің топырағын бір иіскеу де пешенесіне жазылмаған, тірі тұрмақ өлі күйінде де сүйегі қазақ еліне берілмеген адамның қылмысы не десе, өз стилімен шендестіре айтсақ, ол оның осы «Қылмыс» атты кітабы дер едік!

Ал енді осы адам басқаға қылмысты болса да, қазаққа қылмысты емес. Қайта қиын кезде арғы бетте болса да қазақтың жоғын жоқтады. Сондықтан оны бірінші біз ізде­месек, басқа ешкім іздемейді. Екін­ші айтарым, егер Қажығұмарды қатар­ға қоспасақ, біздің әдебиет тек кеңес шек­пенінен шыққан біржақты әдебиет бо­лып қалуы мүмкін. Үшінші айта­рым, әдебиет пен саясат қанша қосақ­тай­мын десең де, екеуі екі бөлек нәрсе. Сол себепті Қажығұмардың атын саяси ұпай түгендеуге пайдаланудан зиян келмесе, пайда келе қоймас. Төртінші айтқым келгені, «Қылмыс» романының бірінші томы тұтастай басқаның емес, тек қазақтың шері мен шежіресі. Ол жерде біз архив ақтарып таппайтын көптеген тарих деректері де бар. Ендеше, ол басқаға емес, бізге ғана керек. Бесінші айтарым, әдеби мұра айналысқа түспесе, уақыт өткен сайын ұмытыла береді. Бұл арада алты том бірдей оқылымды, қазіргідей заманда оқырман уақытын қиып түгел оқиды деу ақылға сыймайды. Міне, сондықтан «Қылмыс» романының бірінші томын жеке шығарма ретінде ұсынудан ұтпасақ, ұтылмаймыз. Бұл ұсыныстарды жасап отырған себебім:

Кеңес заманында отыз екінші жылғы аштықты атын атап, түсін түстеп ешкімге жазғызған жоқ. Оны шекараның арғы бетінде абақтыда жатып Қажығұмар жазды. Босқын қазақты шекара үстінде «банды» деп пулеметпен қалай қырып сал­ғандарын да еш жерде айтқызбады. Оның да шын сырын сол кезде өзінің де бас еркі жоқ Қажығұмар қағазға түсірді. Шекара асқан қандастарымыздың арғы бетте қайыра талауға ұшырап, мал-жаны түгел сұраусыз кеткендерінде де ешкімнің жұмысы болмапты. Міне, сонда бар шындықты алты том кітабына алтын арқау еткен тағы да сол жалғыз Қажығұмар екен. Жарықтық 1925 жылы Шығыс Қазақстан облысының Таңсық атты елді мекенінде дүниеге келіпті...

«Адам туған жерімен тамырлас, тұрған жерімен тағдырлас» деген осы!

Жүсіпбек ҚОРҒАСБЕК