Елімізге жаһандық ойыншылар тартыла бастады. 2005 жылы Қазақстанға келген алғашқы ірі өндіруші КамАЗ болды. Содан кейін Daewoo, Hyundai, IVECO, ANKAI және басқа да маркалар өндірістерін ашты. «СарыарқаАвтоӨнеркәсіп», «СемАЗ», «КАМАЗ-Инжиниринг», «Hyundai Trans Auto», «Daewoo Bus Kazakhstan» секілді автокөлік құрастыру кәсіпорындары пайда болды. Осы кәсіпорындардың жұмыстарының нәтижесінде автоөнеркәсіп секілді жаңа сала қалыптасып, жылдан-жылға жетіліп, қарқынды даму көрсеткіштерін көрсетуде. Жаңа индустрияландырудың алғашқы бес жылдығының қорытындысында автомобиль өндірісі өңдеу өнеркәсібіндегі ең қарқынды дамушы сала ретінде атап көрсетілді және Қазақстан машина жасау саласының ту ұстаушысына айналды.
Соның нәтижесінде, қысқа мерзім ішінде салық аударымдары есебінен бюджетті жүйелі түрде толықтыратын, іргелес салаларды қосқанда ондаған мың жұмыс орны бар тұтас сала құрылды. Автоөндірушілер саны артып, адал бәсекелестік дами бастады.
Осыған дейін елімізде автокөлік шығару ісінде БИПЭК АВТО қасынан құрылған «АЗИЯ АВТО» АҚ кәсіпорны көш бастап келді. Бұл кәсіпорын құрылған уақыттан бері 150 мыңнан астам жеңіл автокөлік түрлерін шығарып үлгерді. Триллион теңгенің автокөлігін сатты. Кәсіпорында 4 мыңға тарта адам еңбек етіп, олар жеңіл көліктердің Лада, КИА, Шкода, Шевролет секілді брендтерінің жиырмаға тарта модельдерін, жалпы отызға тарта модельді тұтынушыларға ұсынды. Отандық автокөлік өндірісі сатқан әрбір үш машинаның екеуі «АЗИЯ АВТО» АҚ еншісіне тиді. Жылына мыңға 13-14 мыңға дейін жеңіл көлік шығаратын кәсіпорын отандық автокөлік шығару саласының даусыз көшбасшысына айналды.
Бәсеке уақыт өткен сайын қыза түсті. 2010 жылы Қостанайда ашылған «СарыарқаАвтоӨнеркәсіп» ЖШС осы уақытқа дейін «АЗИЯ АВТО» АҚ-дан кейінгі екінші орынды еншілеп келген еді. Ол ондаған әлемдік брендпен ынтымақтаса жұмыс істей отырып, Jac, Hyundai, Ravon, Peugeot, Niva Chevrolet секілді жеңіл автокөлік түрлерін, сондай-ақ Jac, Iveco, Man секілді коммерциялық техникаларды, Ankai, Yutong, Iveco автобустарын шығаруды қолға алды. Құрылған уақыттан бері 60 мыңнан астам автокөлік шығарып үлгерді.
Өткен жылдың тоғыз айында 16442 жеңіл автокөлік, автобус пен коммерциялық техника шығарды, бұл елімізде шығарылған көліктердің тең жартысына тең. Сөйтіп 2019 жылдың қорытындысына «СарыарқаАвтоӨнеркәсіп» тұңғыш рет суырылып алға шықты.
Сонымен қатар отандық автокөлік шығару басқа өңірлерде де күрт дамуда. Айталық Алматы қаласында қуаты жылына 45 мың бірлікті құрайтын «Hyundai» зауыты бар. Жаңа зауыт құрылысына салынған инвестиция көлемі – 25 млрд теңге. Жобалық қуаты – жылына 30 мың бірлік. Екінші кезегін және шанақты дәнекерлеу және бояу бойынша технологиялық операциялармен шығарылатын алғашқы автомобиль өндірісі 2020 жылдың қыркүйек айына жоспарланған. Кәсіпорын өндірісте 700-ге жуық жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді. Қазақстан өңірлерінде дилер желісін құру шағын және орта бизнестің дамуына оң ықпалын тигізетін болады.
PrimeMinister.kz сайтының хабарлауынша, қазіргі таңда Қазақстанда автокөлік құралдарының барлық санатын өндіру қолға алынған. Елімізде 167 автомобиль моделі, оның ішінде 39 жеңіл модель, 22 әлемдік бренд жиналады.
2015-2019 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму бағдарламасында автоөнеркәсіп басым салалар қатарында көрсетілген. Мемлекеттік бағдарламада әлемдік трендтер Қазақстанның автомобиль өнеркәсібін дамытуға ықпал ететіні, оған қоса металлургия, резеңке бұйымдарының өндірісі, шыны өндірісі, тоқыма өнеркәсібі, электр жабдықтары мен құралдары өндірісі секілді іргелес салаларды дамытуға да септігін тигізетіні айтылған.
Екі бесжылдықта автомобиль жасау Қазақстанның машина жасау саласының драйверлерінің біріне айналды.
Қазіргі таңда елімізде сатылатын автомобильдердің 60%-ы Қазақстанда шығарылған. Автоөнеркәсіпті жергіліктендірудің орташа деңгейі 33%-ды құрайды, ал кейбір үлгілер бойынша ең жоғарғы деңгейі 50%-дан асады.
2010 жылдан бастап өндіріс көлемі 12,5 есеге өсіп, 50,4 мың бірлікке жетті. Өнеркәсіптегі автоөнеркәсіп үлесі 1,9% құрады.
Қазақстандық автобизнес қауымдастығының мәліметінше, 2019 жылы 16 332 Hyundai автомобилі (+75,7%), 14 623 бірлік Lada (+9,8%) және 5 366 Ravon автомобилі (+912%) өндірілді. Үздік бестікке Kia (3683 бірлік) және JAC (2 775 бірлік) маркалары да кірді.
Ел нарығына өзбекстандық Ravon автокөлігінің келуі арзан бағамен шығарылатын автокөліктер арасындағы бәсекені одан әрі қыздыра түскені анық. Бүгінде Ravon автокөлігі Қостанайдағы «СарыарқаАвтоӨнеркәсіп» ЖШС өндірістік алаңында құрастырылып, саудаға шығарылуда. Осы уақытқа дейін «АЗИЯ АВТО» шығаратын Lada Granta елде құрастырылатын көліктер ішінде ең арзандардың бірі әрі көп сатылатын автокөлік болып келген еді. 2019 жылғы күшейген бәсекелестік жағдайының өзінде 11 ай ішінде 4,5 мыңға жуық темір тұлпардың өз иесін табуы соның бірі дәлелі болды. Алайда Қазақстанға Ravon қайта оралғаннан кейін «Лада» клиенттерінен қағыла бастағандай. Мәселен, сәуір мен қараша аралығында Ravon R3-тің 2,5 мың данасы сатылса, жыл соңында Ravon R3-тің Granta-ны шаң қаптырғаны байқалады. Былтыр қазан айында өзбекстандық көліктің 468, ал Granta-ның 347 данасы сатылған.
Міне, осындай жағдайда «АЗИЯ АВТО» Lada Granta-ның ел нарығындағы орнын сақтап қалу үшін тұтынушылар тарапынан көп күтілмейтін төтенше шешімдерге бара алатынын көрсетті. Биылғы жылдың басында Lada Granta-ның бағасын төмендететінін мәлімдеді. Сөйтіп марканың ресми дистрибьюторы 1.6 литрлі моторы бар механикалық (SE Classic) седанның бағасын 3,2 млн теңгеден 2,7 млн теңгеге арзандатты. Ал ең арзан R3 қазір 3,4 млн теңге тұрады.
Отандық автоөнеркәсіп нарығындағы бәсекенің күшеюі тұтынушылар үшін міне, осындай пайдасын тигізді. Ал сарапшылар Ресейде утилизациялық алым сомасының артуына байланысты Lada-ның керісінше 2,5-4 %-ға қымбаттағанын айтады.
Биыл Қазақстанда 10-нан астам жаңа автомобиль моделін өндіру басталмақ. Қысқа мерзім ішінде автомобиль өнеркәсібі өнімдерінің жалпы көлемін 100 мың автомобильге дейін жеткізу жоспарланған, оның ішінде 10-15 мыңы – Ресейге, Қырғызстанға, Өзбекстанға, Тәжікстанға, Беларуське, Әзербайжанға және басқа да елдерге экспортталады деп күтілуде.
