ҮКІМЕТ
Арал теңізінің тартылуы айдынның бұрынғы ауданының 6 миллион гектардан астамын судан босатты және бүгінгі күнде бұл жерді дүние жүзіндегі ең жылдам кеңейіп келе жатқан шөл «Аралқұм» деп атауға негіз болады.
Отандық және шетел ғалымдар Аралды қалпына келтірудің бірнеше жолын ұсынған болатын. Бұл – Сібір өзендерін бұрып әкелу, Каспийден су айдау, мұздақтарды еріту арқылы нәрлендіруші өзендердің ағысын күшейту және т.б. Бұлардың бәрі қымбат тұратын және орындалуы қиын шаралар. Соңғы уақытта құрғаған табанды өсімдік аборигендерімен ормандандыру жөнінде нақты ұсыныс енгізілуде. Бұл тәсілді Қазақ орман шаруашылығы ҒЗИ ғалымдары барынша қолдайды.
ҮКІМЕТ
Арал теңізінің тартылуы айдынның бұрынғы ауданының 6 миллион гектардан астамын судан босатты және бүгінгі күнде бұл жерді дүние жүзіндегі ең жылдам кеңейіп келе жатқан шөл «Аралқұм» деп атауға негіз болады.
Отандық және шетел ғалымдар Аралды қалпына келтірудің бірнеше жолын ұсынған болатын. Бұл – Сібір өзендерін бұрып әкелу, Каспийден су айдау, мұздақтарды еріту арқылы нәрлендіруші өзендердің ағысын күшейту және т.б. Бұлардың бәрі қымбат тұратын және орындалуы қиын шаралар. Соңғы уақытта құрғаған табанды өсімдік аборигендерімен ормандандыру жөнінде нақты ұсыныс енгізілуде. Бұл тәсілді Қазақ орман шаруашылығы ҒЗИ ғалымдары барынша қолдайды.Қазақстан аумағы шегіндегі Арал теңізінің құрғаған табанының 15-20 пайызға жетпейтін көлемін ағаш және бұталық өсімдіктер алып жатқанын, ал табиғи өсім процесі жаңа құрылықтың пайда болу қарқынынан едеуір артта қалып отырғанын ескере отырып институт ғалымдарының алдына деградация процестерін және атмосфераға тұз шаңының ұшып шығуын азайту мақсатымен, шығыс жағалаудың қалыптасқан құрлықтарын орман-мелиоративтік игеру мүмкіндігін зерделеу мақсаты қойылды.
Зерттеулер мен тәжірибелік нысандар жасауды бастамас бұрын жалаңаш табанда қалыптасқан табиғи жағдайлар туралы бар мағлұматтарға талдау жасалынды. Арал өңірінің шөлдік аумағында сусымалы құмдарды бекіту және шөлдік топырақтарда қорғаныш алқа ағаштарды жасау бойынша біздің орман мелиоративтік тәжірибеміз қолдау тапты. Осыған орай, 1985 жылы институт қызметкерлері және Қызылорда облысының орман шаруашылығы мамандарының Арал теңізінің құрғаған табанына және Арал өңірі аумағына экспедициясы ұйымдастырылды.
Алынған мағлұматтар бұрынғы теңіз табанының барлық бетін орман өсу жағдайы бойынша екі үлкен топқа біріктіруге мүмкіндік берді:
1) құмды рельефті алдын ала бекіту бойынша қымбат іс-шараларсыз мүмкін емес сусымалы құмдардың барлық түрлері;
2) рельефті бекітусіз ормандандыру мүмкіндігі бар әртүрлі литологиялы жазық түптік шөгінділер.
Орман өсу жағдайларын әрі қарай зерделеу жазық түптік шөгінділерде орман өсу жағдайы топтарының үш түрін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді.
Бірінші топқа – жақсы орман өсетін жағдайлар – құмдақ және құмдауыт шөгінді жазықтар енеді. Бұл топырақтардың физика-механикалық көрсеткіштері барлық кескіні бойынша біртекті құммен сипатталады. Жерасты суларының жоғарғы деңгейіне дейінгі топырақтағы жеңіл еритін тұз ең көп дегенде 0,8%, сонымен қатар, хлор иондары 0,3% аспауы қажет. Жерасты сулары 1,5-2,0 м. тереңдікте және 45г/л дейінгі минералдану дәрежесі болуы тиіс. Екпе ағаштар мен қорғаныш алқа ағаштар жасау үшін жеңіл механикалық құрамды топырақты алаңдар мейлінше қолайлы деп есептеледі.
Екінші топқа – қанағаттандырарлық орман өсетін жағдайлар – құм қабаты бар (теңіз жағалауы топырақтары) теңіз түбі шөгінді жазықтары енеді. Физика-механикалық көрсеткіштері: 30 см-ге дейін құм аралас қабат, әрі қарай тереңдікте сазды топырақ. Тұздану шегі 2,2%-ға дейін, сол сияқты жерасты суларының жоғарғы деңгейіндегі хлор иондары 0,8%-дан аспайды. Соңғысының 1,8-2,0 м. тереңдікте және 50г/л-ден аспайтын минералдануы болуы тиіс.
Үшінші топқа – шартты түрде орман өсуге жарамды топырақтар – ауыр құрамды теңіз түбі шөгінді жазықтарының бірігуі (теңіз жағалауындағы тұзды қыртыстар және теңіз жағалауы сортаңдары) енеді. Тұздануы 2,3%, соның ішінде хлор иондары 0,9%-дан аспайды, жерасты сулары
