Әдетте Тәуелсіздік жылдарында ең көп реформа білім беру жүйесі мен ғылымға жасалды деген сынды жиі естиміз. Ұлттық жүйемен сәтті үйлесім тапқаны бар, сәтсіз тәжірибе деңгейінде қалып қойғаны бар, шынында да білім беру саласында көптеген реформа жүргізілгені жасырын емес. Дәуіріміздегі технологиялық жетістіктер білім беру жүйесінің бұрынғысынша консервативті сипатта қалмай, үнемі өзгеріске ашық, неғұрлым динамикалық дамуға бейім болуын талап етеді. Алайда реформа үшін реформа концепциясы да аса қауіпті. Сондықтан да ендігі кезекте дамуға бет бұрып, бағыт алған мемлекеттер үшін қоғамның талқысына салынып, шынайы кәсіби мамандардың сараптауынан өткен реформалар ғана жемісті болмақ. Осы тұрғыдан алғанда Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің бұл жолғы отырысы білім беру мен ғылым саласы мәселелерінің мәнін жетік ұғынатын мамандардың, мемлекетшіл тұлғалардың мәжілісіндей болды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев атап өткеніндей, Кеңес мүшелері тарапы­нан айтылған ұсыныстар мен ортаға салынған келелі ойлар ұлт келешегінің ба­ғытын айқындап, бағдарын нақты­лайтын бастамаларға айналады деп сенеміз.

Қала мектептері мен ауыл мек­тептерінің білім беру сапасындағы алшақтық – еліміздің бастауыш және орта білім жүйесіндегі өте өзекті мәселелердің бірі. Мұның негізгі себептеріне тоқталған мемлекет басшысы мәселені нақты шешу жолдарын ұсынып, жыл соңына дейін қысқа мерзімде шешілуі тиіс міндеттерді атап көрсетті. Ең әуелі жеткіншектеріміз үшін сапалы білім қолжетімді болуы керек. Өкінішке қарай, қазіргі кезге дейін ауыл мектептеріндегі білім сапасын арттыру мәселесінде кешенді шаралардың қолға алынбағанын жасыра алмаймыз. Көбіне ауыл мектептерінің түлектеріне мемлекеттік гранттардан квота бөлумен шектелдік. Білім сапасының төмендігі және қалалық жерлердегі қосымша курстар мен секциялардың қолжетімсіздігі салдарынан ауыл мектептерінің оқушылары көптеген инновациялық және технологиялық игіліктен шет қалуда. Әрине, Мемлекет басшысы атап өткендей, қазіргі таңда ауыл баласы мен қала мектебінде оқитын балалардың мүмкіндіктері тең емес.

Ұстаздардың біліктілік деңгейін айтпағанның өзінде, еліміздегі ауыл мектептерінің оқу-әдістемелік, мате­риалдық базасын қалалық жердегі мектептермен салыстыруға да келмейді. Заманауи ақпаратқа қолжетімділік тұрғысынан да ауыл мектептерінің мүмкіндіктері шектеулі. Бұл мәселе «Ауыл» партиясының активі бас қос­қан жиындарда бірнеше мәрте көтеріліп, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіне депутаттық сауал ретінде де жолданды. Аталмыш білім ошақтарында ауыл жеткіншектері де білім ала алатындай жүйе қалыптастыру қажет. Бұл өз кезегінде ауыл тұрғындарының қалаға жаппай көшуін аз да болса тежеп, урбанизация процесіне де оң әсерін тигізер еді. Өйткені ауылдық жерлердегі азаматтарымыз тек жұмыссыздық немесе әлеуметтік мәселелерге байланысты ғана емес, балаларына сапалы білім беру үшін де қалаға көшіп жатқанын жасырмай айтқанымыз жөн.

Мемлекет басшысының шешімімен 2025 жылға дейін ел көлемінде 800 мектеп, ауылдағы тірек мектептер үшін 114 интернат, 700-ден аса спорт кешені салынбақ. Мұның барлығы елдің ертеңі, мемлекеттің болашағы үшін елеулі инвестиция болары анық. Білім саласы тек материалдық ғана емес, моральдық тұрғыдан да қолдау мен қамқорлыққа зәру. Президент тарапынан мұғалім мамандығының абыройын арттырып, беделін көтеру үшін де бірнеше жаңашыл бастама кө­терілді. Педагогтарға арналған «Ха­лық алғысы» медалін тағайындау да ма­ңыз­ды мамандықтың қоғамдағы мәртебесін арттыруға септігін тигізері сөзсіз.

Ұлттық кеңес отырысында мем­лекеттік тілді дамыту бойынша түйт­кілді мәселелер төңірегінде тың ше­шімдер қабылданды. Президент 2021 жылдан бастап Тіл комитетін Бі­лім және ғылым министрлігінің құзы­ретіне беру туралы шешімін жария етті. Мемлекеттік тілді меңге­ру мәселесі белгілі бір ғылыми әдіс­на­малық не­гізге арқа сүйейтінін ескерсек, аталған шешімнің дұрыстығы күмән туғыз­байды. Әсілі, кез келген тілді үйрену мәселесі білім беру жүйесіндегі бағдарламалар шеңбер­інде қолға алын­ғаны дұрыс. Ендігі кезекте мемлекеттік тілді үйрету бойынш­а бағдарламалар мен әдіс­намалық құралдардың сапалық сипаттары білім беру жүйесі аясында тезге салынып, тиімді тәсілдердің туындауы­на жол ашады деп сенеміз.

Әлемдік пандемия мен карантиндік кезең еліміздің денсаулық сақтау жүйе­сін сынға алып, кемшін тұс­тарын айқындап берді. Ұлттық Кеңес отырысында бұл саланың да мә­се­лелері күн тәртібіне алынып, Мемлекет басшысы бірнеше маңызды шешімдерін жария етті. Атап айтқанда дәрігерлердің жалақысын 2023 жыл­ға дейін эконо­ми­кадағы орташа жала­қыдан 2,5 есе көтеру, олардың құқығын қорғау және денсаулық сақтау саласының инфрас­труктурасын жақсарту бағытын­дағы маңызды қадамдар осы салада қордаланып қал­ған көптеген мәсе­ленің түйінін шеше­ді деп білемін. Жыл соңына дейін «Қазақстанның биологиялық қауіп­сіздігі туралы» заң жобасы қабыл­дан­бақ. Бұл да – бүгінгі әлемді жайлаған пандемия жағдайында еліміз үшін аса қажетті кезек күттірмес қадамдардың бірі.

Ұлттық кеңес қоғам өміріндегі түйт­кілді мәселелердің шешу жолын ұсынатын озық ой мен пайдалы пікір алмасудың алаңына айналды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев­тың айтуынша, ондағы бастама­лар­дың көбі Ұлттық кеңес мүшелерінің ұсыныстары негізінде жасалған. «Кеңесе пішкен тон келте болмас» дей­тін халық даналығы Қазақстан қоға­мының бүгінгі бет-бейнесін бедер­леп, болашақтағы бағытын айқын­дайтын батыл саяси-әлеуметтік және эконо­ми­калық қадамдардың берік баспалдағын қалыптастыруда. Тәуел­сіздігіміздің алғашқы жылдарынан бері бірлік, ынтымақ, толлеранттылықты басты құндылыққа айналдырған еліміздегі саяси сабақтастық үрдісі қиындықтарды ел болып еңсеріп, жаңаша шарттарда дамудың даңғыл жолына бастайды деп нық сеніммен айтуға негіз бар.

Әли БЕКТАЕВ,

«Ауыл» халықтық-демократиялық партиясының төрағасы,

Парламент Сенатының депутаты