Мемлекеттік қызметте бос орын неге көп?

Қазір Солтүстік Қазақстан облы­сы­ның департаменттері мен бас­қармаларында ондаған бос орын тұр. Мәселен, жер қаты­настары басқармасында басшының, инду­с­триялық-инновациялық даму бас­қармасында басшының, оның орын­басарының, бір бөлім бастығының, екі бас маманның орны бос. Жолау­шылар көлігі және автомобиль жолдары басқармасында басшының және оның бір орынбасарының орын­да­ры иесін күтіп тұр. Қаржы бас­қар­масында үш бөлім басты­ғының, ауыл шаруашылығы басқар­масында екі бөлім бастығының, үш бас маманның орны бос. Біраз уақыттан бері ден­саулық сақтау бас­қар­масының да бастығы мен оның бір орынбасарының орындары бос. Ұзақ уақыт бойы ішкі сая­сат бас­қармасының бастығының орны да бос тұрған еді, жуырда ғана сол орынға адам табылды, әйтеуір...

Әрине осы қызметтердің қай­сысы болсын өңірдің дамуына, жедел жұ­мыс­тардың шешімін табуына үлесін қосар еді. Ал олар бос тұрған соң, тиесілі жұ­мыс­тарын ешкім атқармай, ақыры жұмыстың соңғы нәти­жесіне өзі­нің кесірін тигізеді.

Аты-жөнін көрсетуді қа­ла­маған, бұрынғы басшы болған бір азамат кадр тапшылығын төмендегіше түсіндірді. «Бір бас­қарма немесе департамент бас­тығы орнынан кететін болса, оның орнына төмендегі адамды жылжытпайды, жоғарыдан адам сұратады. Ал ондай адамдардың көбі уақытша келіп, бұрыннан қа­лыптасып келе жатқан жүйесін бұзады немесе қоластындағы кадрларды сапырылыс­тыра бас­тайды. Нәтижесінде, жұмыс ақ­сайды, сонымен бірге жергілікті кадрлардың өсуі тоқырайды», дейді ол.

«Б» корпусының кадрлық резер­вi­нен өтіп келген сондай көптеген қыз­меткердің құжатта­ры мен маман­дықтары талапқа сәйкес келгенімен, жұмыстың ерекшелігін біле бермейді. Сон­дықтан тәжірибелі мамандарды ішкі резервтің есебінен толтыру заңмен міндеттелуі керек сияқты.

Мемлекеттік қызмет істері агент­тігі Сол­түстік Қазақстан облысы бойын­ша депар­­таментінің хабарлауына қара­ғанда, облыста штаттық бірліктің жалпы саны 4798. Бұл халқының саны рес­публикадағы ең аз облыс үшін үлкен армия. Қазір сол штаттық бірліктің 527 орны бос тұр.

Үстіміз­дегі жылдың бірінші тоқсанында бос тұрған 400 лауа­зымдық орынға конкурстан өткен 236 адам тағайындалған. Бұл өткен жыл­дың сәйкес мер­зіміне қарағанда 49 адамға артық. Алайда кадр тапшы­лы­ғына деген сұраныс негізінен сол деңгейде қалған. Әрине мемлекеттік қыз­метшілерді оқы­ту және қай­та даярлау да жоспарланған. Биыл жалпы саны 1179 адам оқытылмақ және қайта даярланбақшы екен, алайда пандемияның кесірінен жоспар тек 16 пайызға орындалған.

Департаменттің бір міндеті көрсе­тілген мемлекеттік қыз­мет­тің сапасын бақылау екенін жоғарыда айт­тық. Үстіміздегі жылдың І тоқса­нын­да мем­ле­кеттік қызмет туралы заң­на­маны сақтау мәселелері бойын­ша 6 ба­қы­лау іс-шарасы өткізіліп, 488 түрлі бұзу­­шы­лық жасау фак­тісі анық­талған. Іс-тәжі­рибе көр­­сеткендей, бұзу­шылықтардың 99,8%-ы жергілікті ат­қарушы органдарда орын алған. Де­пар­таменттің ұсынысы бойын­ша мем­­лекеттік орган­дардың басшылары, ма­ман­дары тәртіптік жауапкершілікке тартылды.

Былтыр заңнамаға енгі­зіл­ген өз­­ге­­рістер бойынша мем­лекеттік қыз­­мет­керлердің еңбек­­ақысы бір­шама кө­терілген. Алайда ол әлі де төмен қал­пын­да қалып отыр. 20 жыл­дық еңбек өтілі бар төменгі санат­тағы мемлекеттік қызметшінің ең­бекақысы рес­публикалық орташа еңбекақыдан төмен. Осының өзі сыбайлас жемқорлыққа жол ашады. Біздегі соңғы бес жыл­да жасалған сыбайлас жем­қор­лықтың 75 пайызын еңбек­ақы­лары төмен мемлекеттік қыз­меткерлер жасаған.

Еңбекақыға қатысты мәселе осындай болған соң да көзі ашық, қолынан іс келетін кадрлар мемлекеттік қыз­метке ұмтыла қой­майды. Нәти­же­сінде, бос лауазымдық орындар көп болып, түрлі бағдарламалар мен жоспарлардың да іске асуы сапасынан айырылып жатады. «Мен бір орында істегеніме алты жыл болды. Бөлімнің бастығы мен бір бас маманның орны бос. Бар­лық жұмысты екі бас маман істейміз. Осы уақытта екі рет бас­тығымыз ауысты, екеуі де сырттан келгендер. Ал олардың орнына бізді жылжытпайды. Өздерінің таныстарын әкеледі. Еңбекақысы да шамалы, іссапарға көп шы­ғарады. Мен де кетуді ой­лап жүрмін», дейді облыстық басқармалардың бірінде істейтін кейіпкеріміз.

Өкінішке қарай, кіші басшылар да, одан жоғарырақ басқарма, департамент бас­шылары да үлкен бастықтардың жеке сеніміндегі адамдар болмаса қызметте жылжи алмайды. Сөйтіп ынталандыру жүйесі босаң болған соң ешкімнің жұ­мыс істеуге де зау­қы жоқ. Сондықтан жоғарыда айт­қанымыздай, мемлекеттік қызмет туралы заңға мамандардың тө­мен­нен жоғарыға жылжуын талап ете­тін арнайы норма енгізілуі керек сияқты. Белгілі уақыттан кейін кәсіби біліктілігінің жоғары екенін көрсете білген адамның қызметі өсіп отырса, кадрға деген тапшылық та азаяр еді.

Солтүстік Қазақстан облысы