Президент өкілеттігін ұзарту бойынша ұсынысты биыл 10 наурызда Ресей Мемлекеттік думасының депутаты Валентина Терешкова ортаға салды. Қазіргі заңға сәйкес, президенттің 2024 жылдан кейін мемлекет басшысы болып қайта сайлануға мүмкіндігі жоқ. Депутат В.Терешкова өз ұсынысын дәл қазіргі уақытта елде тұрақтылықты сақтап қалу маңыздылығымен байланыстырды. РФ Конституциялық соты бұл түзетуді дұрыс деп қабылдады.
Бүгінгі өтетін референдумда ресейліктерге тек бір сұрақ қойылмақ. «Ел Конституциясына өзгертулер енгізуге келісіміңізді бересіз бе?» деген сауалға азаматтар «иә» не «жоқ» деп қана жауап бермек. Мәскеу мен Нижегород облыстарының тұрғындары ғана электронды дауыс беруде.
27 маусымдағы алдын ала нәтиже бойынша, электронды дауыс берушілердің 70,25 пайызы науқанға қатысқан. Бұл дегеніміз, 836 474 азамат өзінің онлайн дауыс беру құқығын қолданған. Екі облыс бойынша электронды дауыс беруге 1 190 726 адам тіркелген. Ал дауыс берудің алғашқы күні халықтың 9,2 пайызы белсенділік танытқан.
Тәртіп бұзушылық та жоқ емес. Сайлау комиссиясының төрағасы Элла Памфилова азаматтардың дауыс беруге мәжбүрленгені туралы шағымдар түскенін хабарлады. «Кеше 105 шағым түссе, бүгін 113 адам күшпен дауыс беруге мәжбүр болғанын хабарлады», деді. Сонымен қатар шағымданушылардың кейбірі нақты жауап таңдауға қатысты да қысым көргенін айтқан.
Референдум нәтижесінде негізгі заңдағы 22 бап өзгермек. Баптарды Мемдума, Федерация кеңесі, Конституциялық сот пен аймақтар парламенттері талқылап, келісімін берді. Қазіргі заңға сәйкес, Ресей президенті жоғарғы мемлекеттік қызметке үшінші рет сайлана алмайды. Ал халық өзгерістерге келісім берсе, Владимир Путиннің бұған дейінгі президенттігі есепке алынбай, оған 2024, 2030 жылдары қайта сайлануға мүмкіндік бермек. Осылайша мемлекет басшысы 2036 жылға дейін билік басында қала алады. Одан бөлек жаңа заң бойынша, отбасы – ер мен әйелдің одағы деп қарастырылмақ. Ресейді КСРО-ның жалғасы ретінде қарастыру да ұсынылған өзгерістер қатарында. Сонымен қатар мемлекеттік қызметкерлерге қатысты жаңа тәртіп қарастырылып отыр. Атап айтар болсақ, аймақтар мен федералдық ведомство басшылығына тек 30 жасқа толған азамат тағайындалып, шетелде есепшоты және сол жақта тұруға уақытша рұқсаты болмау керек.
Президенттікке үміткерге қатысты талаптар да күшейтілмек. Атап айтар болсақ, үміткер Ресей территориясында 25 жыл тұруы керек, оған қоса ешқашан басқа елде азаматтығы, уақытша тұруға рұқсаты болмау талабы да заңмен бекітілмек.
Елдегі оппозиция мен оның жақтастары президентті бұған келісім бергеніне айыптауда. Одан бөлек өзгерістер халықаралық сот пен Адам құқықтары бойынша Еуропа сотының шешімін орындамау мүмкіндігін қарастырып отыр. «Құқық арқылы демократия үшін» Еуропа комиссиясы мұның салдарынан елдегі Конституциялық соттың саяси қысымға ұшырайтынын айтуда.
Кейбір ресейлік депутаттар да өзгерістерге қарсылығын білдіріп ашық хат жолдады. Мәскеу облысының Тимирязев ауданының муниципалды депутаты Юлия Галямина аталған өзгеріс Путиннің шексіз билігіне әкеледі деп наразылығын білдіріп, қол жинады. Бір күннің ішінде аймақтық парламенттерден 250-ден астам қол қойылды.
Осы орайда Қазақстанның Байқоңыр қаласында да дауыс беру өтіп жатыр. Аймақта 7 дауыс беру комиссиясы жұмыс істеуде. Ресми мәлімет бойынша, Байқоңыр қаласында 13 мың Ресей Федерациясының азаматы тұрады.
