Күрделі ғасыр

Руханият • 21 Шілде, 2020

Күрделі ғасыр

553 рет көрсетілді

Осыдан жиырма жылдай уақыт бұрын батыстың бір өнер қайраткерінің: «Мен жиырма бірінші ғасырда өмір сүрмейтініме қуанамын, өйткені ол ғасыр өте күрделі болады» деген сөзін оқыған едім. Ол – жиырмасыншы ғасырдың адамы. Кезінде жазып қоймаған соң аты-жөнін ұмыттым. Бірақ сөзі есімнен шыққан емес. Оның бұлай деуіне не себеп болды екен деп ойлаймын кейде.

Сұңғат ӘЛІПБАЙ

Былай қарағанда, тіршілік пен тұрмыс жеңілдеген соң өмір де жеңілдеуі тиіс қой. Бір есептен солай болып та келе жатқан секілді. Мәселен, қазіргі ғасыр туралы шығарма жазған бір оқушы былай дейді:

«Мен ХХІ ғасырда өмір сүргеніме өте қуанамын. Шын сөзім! Мен «бұрынғы өмір жақсы еді» деп айтатын адамдарды мүлдем түсінбеймін. Өйткені қазіргіден артық өмір жоқ екендігі анық. Сол артықшылықтың бір-екеуіне тоқталсам, соның өзі жетіп жатыр. Мен өзім қажет еткен жерлердің барлығына машинамен тездетіп бара аламын.

Ал бұрынғы өмірді аңсайтын адамдардың барлығы ондай жерлерге ілбіген ат-арбамен сағаттар, тіпті күндер бойы жүріп зорға жететін.

Менде интернетті пайдалану мүмкіндігі бар. Өзіме қажетті ақпараттың барлығын содан ала аламын. Жүйкесі әбден тозған қарт мұғалімнің (ол ХХ ғасырдың адамы ғой) бетіне қарап отыра бермеймін.

Мен үйден шықпай-ақ кез келген тауарды сатып ала аламын. Бұрынғы замандағыдай оған тапсырыс беріп, айлар бойы күтіп жүрмеймін. Егер мен басқа елге барғым келсе, жолға жиналуыма және сол елге жетуіме ары кетсе екі-үш күн кетеді. Баяғының адамдары секілді ат-арбаға мініп алып, айлар бойы қорқынышты сапарды бастан кешіріп жүрмеймін.

Санай берсең, бұл заманның артықшылықтары жетіп жатыр ғой. Тіпті қақсаған тісіңді жұлғызып тастау да қазір қиын емес. Анестезия жасайтындықтан оны қалай жұлып алғанын да аңғармай қаласың. Ал бұрынғының адамдары қақсаған тісін қорқынышты тістеуікпен жұлғызу үшін кемінде бір бөтелке виски ішкен болар. Тіпті олардың виски ішуге де жағдайы келе бермегені анық. Сонда қай ғасыр дұрыс? Осыдан-ақ өздеріңіз қорытынды шығара беріңіздер».

Әрине, бұл шығармадан сан салалы өмірге тек технологиялық жетістіктер тұрғысынан ғана баға бере алатын жеткіншектің көзқарасы аңғарылады. Технологиялық жетістіктер жоқ жердің барлығы оған қорқынышты көрінетіндей. Ал жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында өмірге келген біздің көбімізге сол жиырмасыншы ғасырымыз жақсы секілді. Бәлкім, бұл жастық шағымыз сол ғасырда өткендіктен шығар. Оның үстіне, ол кезде болашаққа деген сенім мен көңілдің тазалығы қандай еді. Ал қазір сол бар ма? Технологиялар арқылы тұрмыс жеңілдегенімен уайымның, қауіп-қатерлердің көбейгенін аңғаруға болады. Бейне бір шытынап кетуге сәл тұрған шыны әлемнің ішінде келе жатқандаймыз.

Әрине, заман туралы бір адамның берген бағасы екінші бір адам үшін субъективті көрінуі мүмкін. Өйткені адамдар әрқилы өмір сүреді. Таңдауы да әртүрлі. Мәселен, маған жиырма бірінші ғасырдың Яндекс таксиінің ішінде келе жатқаннан гөрі жиырмасыншы ғасырдың трамвайының ішінде келе жатқан әлдеқайда ұнайды.

Шынын айтқанда, жоғарыдағы өнер қайраткерінің «жиырма бірінші ғасыр өте күрделі болады» деген сөзінің мәнін енді түсіне бастағандаймын. Жиырма бірінші ғасырда тұрмыс жеңілдегенімен, өмір сүру күрделене түскен. Адамзат медицинаның күшімен індет атаулыны жеңдік деп масайрағандай еді. Қайдағы жеңген!.. Енді індет те күрделене түскендігін байқауға болады.

Әрине, жасампаз адам баласының ақыл-ойы мен күш-қайратынан, оның қазіргі қол жеткізген мүмкіндіктерінен үміт күтеміз. Бұл індеттің де емі табылар. Жалпы осы коронавирустан кейін ортақ кедергілер мен қауіп-қатерлерді еңсеру жолында адам баласы біріге бастауы мүмкін. Бәлкім, алдағы өмір өзгерер. Өмірдің сапалы жаңа қағидаттары пайда болар. Бірақ жаңа қауіп-қатерлердің де бас көтере беретінін, тіпті олар коронавирус секілді ойламаған жерден пайда болуы мүмкін екенін де жоққа шығара алмаймыз. Жиырма бірінші ғасыр осындай құбылыстарымен күрделі болатын секілді.

Күннің маңызды және өзекті жаңалықтарын «Егемен Қазақстан» телеграм каналынан оқыңыз