Көшеге шықсаңыз да, қо­ғам­дық көлікке мінсеңіз де шаңы­рағына шарқ ұра шақырып жат­қан оқу орындарының жарнамасын көресіз. Түлектер де түрлі таңдаудың та­бал­дырығында табан тоздырып жүргені анық. Қайда барамын? Кім боламын? Қайсысы дұрыс? Сан сауал күн­діз күлкіден, түнде ұйқыдан айы­ратыны айтпаса да түсінікті. Қазір жас түлектің жанарына мұң, қабағына уайым ұялататын ұлттың болашақ маманы болу емес, ұлттық тестілеудегі шек­тік балдың шекарасын қиып өту сияқты. Жолы болып жо­ға­ры балл алғандар үздік уни­­верситеттердің үміткері, таң­даулы оқу орындарының талап­кері атанады. Ал бабы келмей, балы жетпей қалғандар ше? Амал­сыздан колледж­дер мен кәсіптік техникумдардың есігін қаға ма?

Нұр-Сұлтан қаласындағы Ж.Жабаев атындағы №4 мектеп-гимназиясының педагог-психологы Аршагүл Мошке аталған оқу ошағын биыл бітірген жас түлектердің басым бөлігі физика-математика бағытындағы  техникалық мамандықтар бойынша таңдау жасағанын жеткізді.

«Ең бастысы, жүрек қалауы. Мамандық таңдау мәселесі жас­­өспірімдер өмірінің ең ма­ңызды да жауапты кезеңі болған­дықтан мектепте психологиялық қызмет барысында оқушылармен мамандық таңдауда қолданы­латын психологиялық диагностика бойынша зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қорытындысының негі­зінде психологиялық кеңес беріледі. Олардың бойын­дағы мазасыздық, уайым мен қор­қы­ныштарын жеңуге бағыттап, мо­тивациялық тренингтер өткізу арқылы сенімділікке жетелеп, армандарына жету үшін алдына мақсат қойып талаптануға бағыт-бағдарлар беріледі. Соны­мен қатар ата-аналармен де түр­лі іс-шаралар ұйымдастырып, ағар­ту жұмыстары жүргізіліп, бүгінгі қоғамдағы заман талабы тудырған сұранысқа ие маман­дықтар жайлы ақпарат­тармен бөлісеміз. Мамандық таң­дау мәселесінде оқушыларды ал­дын ала психологиялық дайын­дау мақсатында жоғары оқу орын­дары мен колледждерден арнайы мамандар шақырылып, кездесулер өткізіп, мамандықтар бо­йынша ақыл-кеңестер бері­леді. Түлектердің басым бөлігі техни­калық мамандықтар бойын­ша таң­дау жасады. Бұл жас ұр­пақтың білім мен ғылым­ның да­муының даңғыл жолына ба­ғыт алып, ғылым мен техни­каның, технологияның жедел дамуына үн қосып, заман талабына бейімделгісі келетінін аңғартады», дейді педагог.

Ұлттық бірыңғай тестілеудің ұпа­йы кез келген түлектің келеше­гіне әсер етпей қоймайтыны анық. «Талпынған адам тастың өзіне де шеге қағады» деген ілге­рідегі ілім иелерінен қал­ған қанатты сөз бар. Білім сына­ғына білек сыбана да­йындалып, еңбегінің жемісін жеп, ең жоғары ұпайды еншілеген біті­рушілер де бар. Мысалы, биыл­ғы ҰБТ-ның алғашқы күні ең жоғары балды Түркістан облысы, Ордабасы ауданының тумасы Абзал Әбдіманап енші­леді. Теспе орта мектебінің тү­легі 140 балдың 138-ін алған. Мек­тепті жақсы үлгеріммен бітір­ген Абзал ҰБТ-да биология және химия пәндерін таңдаған. Енді медицина факультетіне оқуға түсуді жос­парлап отыр. Өзіне сенімді түлек болашақта тіс дәрігері болуды қалайды. Талап­кер қатарластарына да тек өз біліміне сенуге кеңес беріп, сәттілік тіледі.

М.Нарикбаев атындағы КАЗГЮУ Университеті Жоғары гуманитарлық мекте­бінің, жалпы білім беру пәндер кафедрасының мең­геру­шісі Расул Қарғашұлы маман­дық таңдағанда бірнеше фактор­ды ескеру қажет екенін алға тартады.

«Жұмыс беруші тек теория­лық білімге қарап емес, кез кел­ген саладағы істі атқара алу қабі­­летіне және меңгерген ма­шық­­­тарына қарап жұмысқа қабылдайды. Тағы бір маңызды мәселе – таңдаған жоғары оқу орнын бітірген түлек­тердің жұ­мыс­қа орналасу пайызы қанша екенін ескеру қажет. Егер түлек­терінің жұмысқа орналасу пайызы жоғары болса, онда берген білімі сапалы деуге болады. Уни­верситеттің негізгі мақсаты – қызметін бірден атқара алатын білікті маман дайындау. Егер университет түлегінің жұмыс табуда жолы болмай жүрсе, не білімі төмен, не қажетті дағ­ды­лары жоқ деген сөз. Жастар болашақта жақсы маман болуы үшін терең оқу, көп ынта қажет. Оқу немесе өндірістік тәжірибеге бөлінген уақытты тиім­ді пайдалану керек. Тегін болса да, прак­тикалық тәжірибенің болашақта берер көмегі мол, ал жұмыс бе­ру­ші компания үшін өзіне жұ­мыс білетін болашақ маман даярлауға жақсы мүмкіндік», деді Р.Қарғашұлы.

Университетте биыл ҰБТ-да қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәндерін таңдаған түлектерге арналған «Қазақ-ағылшын тіл­дері және лингвистика» атты біре­гей бағдарлама жұмысын бастайды. Бағдарлама аясында медиалингвистика, тіл және аударма, қазақ тілін шет тілі ретінде үйрету, Minor in Conference Interpretation (конференцияда аударма жасау), Minor in TOLES (Заң саласындағы ағылшын тілін оқыту) сияқты қосымша маман­дықтар таңдауға мүмкіндік бар.

Қалай десек те соңғы шешім түлектердің түйсігіне тіреліп, көңіл қалауының көрсеткішімен шешілері анық. Бірақ болашағына болжам жасаған бітірушінің алдында арман, мақсат, мүдде деген үш бағыт үнемі жол сілтеп тұруы керек.