Көшеге шықсаңыз да, қоғамдық көлікке мінсеңіз де шаңырағына шарқ ұра шақырып жатқан оқу орындарының жарнамасын көресіз. Түлектер де түрлі таңдаудың табалдырығында табан тоздырып жүргені анық. Қайда барамын? Кім боламын? Қайсысы дұрыс? Сан сауал күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан айыратыны айтпаса да түсінікті. Қазір жас түлектің жанарына мұң, қабағына уайым ұялататын ұлттың болашақ маманы болу емес, ұлттық тестілеудегі шектік балдың шекарасын қиып өту сияқты. Жолы болып жоғары балл алғандар үздік университеттердің үміткері, таңдаулы оқу орындарының талапкері атанады. Ал бабы келмей, балы жетпей қалғандар ше? Амалсыздан колледждер мен кәсіптік техникумдардың есігін қаға ма?
Нұр-Сұлтан қаласындағы Ж.Жабаев атындағы №4 мектеп-гимназиясының педагог-психологы Аршагүл Мошке аталған оқу ошағын биыл бітірген жас түлектердің басым бөлігі физика-математика бағытындағы техникалық мамандықтар бойынша таңдау жасағанын жеткізді.
«Ең бастысы, жүрек қалауы. Мамандық таңдау мәселесі жасөспірімдер өмірінің ең маңызды да жауапты кезеңі болғандықтан мектепте психологиялық қызмет барысында оқушылармен мамандық таңдауда қолданылатын психологиялық диагностика бойынша зерттеу жұмыстары жүргізіліп, қорытындысының негізінде психологиялық кеңес беріледі. Олардың бойындағы мазасыздық, уайым мен қорқыныштарын жеңуге бағыттап, мотивациялық тренингтер өткізу арқылы сенімділікке жетелеп, армандарына жету үшін алдына мақсат қойып талаптануға бағыт-бағдарлар беріледі. Сонымен қатар ата-аналармен де түрлі іс-шаралар ұйымдастырып, ағарту жұмыстары жүргізіліп, бүгінгі қоғамдағы заман талабы тудырған сұранысқа ие мамандықтар жайлы ақпараттармен бөлісеміз. Мамандық таңдау мәселесінде оқушыларды алдын ала психологиялық дайындау мақсатында жоғары оқу орындары мен колледждерден арнайы мамандар шақырылып, кездесулер өткізіп, мамандықтар бойынша ақыл-кеңестер беріледі. Түлектердің басым бөлігі техникалық мамандықтар бойынша таңдау жасады. Бұл жас ұрпақтың білім мен ғылымның дамуының даңғыл жолына бағыт алып, ғылым мен техниканың, технологияның жедел дамуына үн қосып, заман талабына бейімделгісі келетінін аңғартады», дейді педагог.
Ұлттық бірыңғай тестілеудің ұпайы кез келген түлектің келешегіне әсер етпей қоймайтыны анық. «Талпынған адам тастың өзіне де шеге қағады» деген ілгерідегі ілім иелерінен қалған қанатты сөз бар. Білім сынағына білек сыбана дайындалып, еңбегінің жемісін жеп, ең жоғары ұпайды еншілеген бітірушілер де бар. Мысалы, биылғы ҰБТ-ның алғашқы күні ең жоғары балды Түркістан облысы, Ордабасы ауданының тумасы Абзал Әбдіманап еншіледі. Теспе орта мектебінің түлегі 140 балдың 138-ін алған. Мектепті жақсы үлгеріммен бітірген Абзал ҰБТ-да биология және химия пәндерін таңдаған. Енді медицина факультетіне оқуға түсуді жоспарлап отыр. Өзіне сенімді түлек болашақта тіс дәрігері болуды қалайды. Талапкер қатарластарына да тек өз біліміне сенуге кеңес беріп, сәттілік тіледі.
М.Нарикбаев атындағы КАЗГЮУ Университеті Жоғары гуманитарлық мектебінің, жалпы білім беру пәндер кафедрасының меңгерушісі Расул Қарғашұлы мамандық таңдағанда бірнеше факторды ескеру қажет екенін алға тартады.
«Жұмыс беруші тек теориялық білімге қарап емес, кез келген саладағы істі атқара алу қабілетіне және меңгерген машықтарына қарап жұмысқа қабылдайды. Тағы бір маңызды мәселе – таңдаған жоғары оқу орнын бітірген түлектердің жұмысқа орналасу пайызы қанша екенін ескеру қажет. Егер түлектерінің жұмысқа орналасу пайызы жоғары болса, онда берген білімі сапалы деуге болады. Университеттің негізгі мақсаты – қызметін бірден атқара алатын білікті маман дайындау. Егер университет түлегінің жұмыс табуда жолы болмай жүрсе, не білімі төмен, не қажетті дағдылары жоқ деген сөз. Жастар болашақта жақсы маман болуы үшін терең оқу, көп ынта қажет. Оқу немесе өндірістік тәжірибеге бөлінген уақытты тиімді пайдалану керек. Тегін болса да, практикалық тәжірибенің болашақта берер көмегі мол, ал жұмыс беруші компания үшін өзіне жұмыс білетін болашақ маман даярлауға жақсы мүмкіндік», деді Р.Қарғашұлы.
Университетте биыл ҰБТ-да қазақ тілі мен қазақ әдебиеті пәндерін таңдаған түлектерге арналған «Қазақ-ағылшын тілдері және лингвистика» атты бірегей бағдарлама жұмысын бастайды. Бағдарлама аясында медиалингвистика, тіл және аударма, қазақ тілін шет тілі ретінде үйрету, Minor in Conference Interpretation (конференцияда аударма жасау), Minor in TOLES (Заң саласындағы ағылшын тілін оқыту) сияқты қосымша мамандықтар таңдауға мүмкіндік бар.
Қалай десек те соңғы шешім түлектердің түйсігіне тіреліп, көңіл қалауының көрсеткішімен шешілері анық. Бірақ болашағына болжам жасаған бітірушінің алдында арман, мақсат, мүдде деген үш бағыт үнемі жол сілтеп тұруы керек.
