Каспий итбалықтарының (Pusa Caspica) Қазақстанның Қызыл кітабына енуі – оны сақтаудың қосымша шарасы, сонымен бірге болашақта ерекше қорғалатын табиғи аумақты құрудың маңызды дәлелі болады.
Каспий итбалығы басқа да Каспий маңындағы елдерде Қызыл кітапқа енгізілгенін атап өткен жөн. Каспий итбалықтарының саны жыл сайын азайып келеді. Бұл – Каспий теңізі фаунасындағы сүтқоректілердің жалғыз өкілі. Әртүрлі мәліметтер бойынша теңіз жануарының саны жыл сайын төмендеу үрдісімен 100 мың бастан аспайды. Мұны 2015-2018 жылдары Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде Гидробиология және экология институты мен балық шаруашылығы ғылыми өндірістік орталығы жүргізген зерттеулер растайды. Кему антропогендік және табиғи факторлардың әсерінен болуы мүмкін.
Қазіргі уақытта Каспий маңы мемлекеттерінің итбалықтардың санын бағалау жөніндегі ғылыми зерттеулерінің нәтижелері әртүрлі. Сондықтан шынайы мәліметтерді алу үшін Ресей мен Қазақстан экологтері ортақ әдістемелік тәсілдер бойынша бірлескен зерттеулер ұйымдастырмақ.
2020-2024 жылдары Солтүстік Каспийдің қазақстандық және ресейлік бөлігінде Каспий итбалықтарының көптігін, таралуын және табиғи көбеюін бағалау бағдарламасын осы жылдың басында еліміздің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті және Ресей Федерациясының Балық шаруашылығы федералды агенттігі мақұлдады. Бағдарламаны Қазақстан қолданбалы экология агенттігі және Бүкілресейлік Балық шаруашылығы және мұхиттану ғылыми-зерттеу институты «NCOC N.V.» компаниясының қолдауымен жасады.
Каспий итбалықтарының популяциясын сақтау мақсатында былтыр тамызда Ақтауда меценаттар есебінен Қазақстанда алғашқы зерттеу және қалпына келтіру орталығы ашылды. Бұл ауру және жараланған итбалықтарды емдеуге, сауықтыруға және сау жануарларды тіршілік ету ортасына – Каспий теңізіне шығаруға қатысады. Сонымен қатар, Қазақстан мен Ресейдің экология министрліктері Каспий итбалықтарының популяциясын сақтау бойынша бірлескен іс-шаралар жоспарын жасады. Қазіргі уақытта жоспар Ресей Федерациясының Экология министрлігімен келісілуде.
Каспий итбалықтарының биологиялық ерекшелігі – мекендейтін жерлерінің маусымдық өзгергіштігі. Көбею және түлеу кезеңінде популяцияның негізгі бөлігі Солтүстік Каспийдің қазақстандық және ресейлік мұзды аумағында өмір сүреді. Көктемгі көші-қон басталғанға дейін итбалықтар шығыс және солтүстік-батыс жағалауларда жүреді. Жаз айларын оңтүстікте, Каспий теңізінің терең жерлерінде өткізеді. Күзгі көші-қон кезінде Каспийдің оңтүстігі мен солтүстігіндегі құмдар мен бақалшақ аралдарынан итбалықтардың көп бөлігін байқауға болады.
