Тұқымдардың заңсыз экспорты канадалық фермерлердің бәсекеге қабілеттілігіне қауіп төндіреді. Қазақстаннан тапсырыс берілмеген тұқымды сатып алушылар Канадада өндірілген бидай, арпа, бұршақ және соя сорттарына заңсыз қол жеткізуге тырысқан.
Канадалық тұқым өсіру өнеркәсібі жағдайға алаңдаулы және олардың тұқым сұрыптарын Қазақстанда көлеңкелі бизнес арқылы сатып алушыларға қара нарықта сатуды шектеу үшін Үкіметтен көмек сұрайды.
Сатып алушылар канадалық тұқым өндіруші компаниялармен, тұқым өсірушілермен, брокерлермен және астық өңдеушілермен байланысып, Канадада қол жетімді өнімді және танымал көпшілік алдында өсірілген тұқым сорттарын заңсыз жеткізуде.
Әзірге ол елдің Ауыл шаруашылығы министрі Мари-Клод Бибо федералды үкімет экспортқа тыйым сала ма деген сұраққа түсінік берген жоқ. Алайда, ведомствоның шенеунігі Канаданың ауыл шаруашылығы және аграрлық азық-түлік министрлігі жағдайды қадағалап, көпшілікке арналған тұқымдарды сатуға лицензиясы бар тұқым тарату компаниялары сатылымға кедергі келтіруге тырысқанын біледі деп жазды.
«Agriculture және Agri-Food Canada сертификатталған тұқымдарды рұқсатсыз экспорттауды қолдамайды", - деді министрлік өкілі. Сондай-ақ, канадалық агенттіктің атқарушы директоры Лорн Хадлидің айтуынша, қара нарықта тұқым сатып алу әрекеттері ең алдымен Батыс Канадада өсірілетін тұқымдарға бағытталған және бірнеше айға созылған.
Қазақстандық сатып алушылар тұқымның біраз мөлшерін иемденіп үлгерген, бірақ нақты саны расталмапты.
«Біз федералды үкімет бұл қызметті бәсеңдету немесе тоқтату үшін жағдай жасай алады деп үміттенеміз. Бірақ қазіргі уақытта біз федералды үкіметтен ешқандай көмек алған жоқпыз», деп түсіндірді Хадли.
Канадалық БАҚ қазақстандықтар ауыл шаруашылығы дақылдарының канадалық сорттарына қызығушылық танытатынын жазады.
«Қазақстандық компаниялар жақында Канада өсімдіктерінің генетикасына үлкен қызығушылық танытты. Олар, әсіресе Виннипег, Регина және Летбридж айналасында жақсы өсетін ауылшаруашылық дақылдарының сорттарына қызығуда. Өйткені бұл жерлерде өсіру жағдайлары Қазақстанға ұқсас. Мәселе мынада, елде канадалық генетиканы заңды сатып алу туралы келісім жоқ», - деп жазады басылым.
Бұл жағдайды Telegram-арнада белгілі қазақстандық саясаттанушы Ербол Еділов те түсіндірді.
«Қызықты жаңалық шетелдік ресурстарда жарияланды, бірақ бұл жаңалық жергілікті БАҚ-та қандай да бір себептермен байқалмады.
Кейбір қазақстандық кәсіпкерлер елімізде өсіру үшін канадалық тұқымның генетикалық жоғары сапалы сорттарын белсенді сатып алуда. Канадалық сорттар Қазақстанда өсіру үшін өте қолайлы, өйткені бұл аймақтарда өсіру жағдайлары Қазақстанмен ұқсас.
Канадалық өндірушілер мұны кездейсоқтық қабылдамайтыны жайлы анық-ашық ақпарат көздерінде жариялады. Соңғы 100 жыл ішінде Канаданың агроөнеркәсіптік секторын дамытуға салынған үлкен инвестициялар бірқатар ғылыми-зерттеу жұмыстарына бағытталғандығы көрсетілген. Нәтижесінде олар бүкіл нарық айналымының 120 миллиард доллардан асатын әсерлі сандарға дейін өсуінің драйвері болды...», – деп жазды Еділов.
Канада салық төлеушілерімен, фермерлерімен және тұқым өндіруші компаниялардың қаржыландыру үйлесімімен, мемлекеттік мекемелер жасаған жоғары сапалы сорттардың экспортымен танымал.
Елде тұқымдарды тарату туралы коммерциялық келісімдер Канадада өсірілген тұқымның кейбір сорттарын шетелдік сатып алушыларға сатуға мүмкіндік береді. Алайда, бұл келісімдер әдетте тұқымдарды әзірлеген және коммерцияландырған канадалық компанияларға тұқым төлеуді талап етеді.
Сондай-ақ, канадалық БАҚ-тың бірі ондағы тұқымның артықшылығы сапа екенін жаза отырып, Қазақстан канадалық сорттарды өсіре бастаса, ол дәстүрлі канадалық нарыққа шыға алатынын атап өтті.
Айта кетейік, Қазақстан соңғы бес жылда орта есеппен 7,5 миллион тоннаны құрайтын әлемдегі ең ірі он бидай өндіруші және ірі экспорттаушы елдердің бірі болды.
