Қанатын кеңге жайған ірі ауыл шаруашылығы құрылымдары жер телімдерін молынан иеленгенімен, кәдеге аспай, бос жатқан жерлері де аз емес. Түгін тартса майы шығатын құнарлы жердің толық игерілмей, табыс бермей жатқаны өз алдына, бір кездегі берекелі алқаптар көрер көзге арамшөп басып, тозып барады. Ал дәл іргесінде ауыл шаруашылығымен айналысамын деп алға ұмтылған ағайынға тоқымдай жер тимей, дымы құрып отыр. Облыста мыңдаған гектардың бос жатқаны туралы таяуда да жазған болатынбыз. Әзірге осы іске жауапты аудандық әкімдіктерде бар мәселе тап-тұйнақтай етіліп оң жолға қойылды деп айта алмаймыз. Оңтайлы есеп, орнықты жоспар болмаған соң бағымындағы бірлі-екілі тұяғымен ел қатарлы елбесіп-селбесіп күн көріп келе жатқан ауыл тұрғындарына жер жарықтық жалынан ұстатар емес.
– Зеренді ауданының көп жеріне «Зеренді астық» шаруашылығы иелік етеді. Тусырап жатқан жер телімдері аз емес, – дейді Көктерек ауылының тұрғыны Марат Молдахметов, – ал, кейбір фермерлер малын жаярға жер таппай, дымы құрып отыр. Жайылымдық жер ғана емес, қысқы мал азығын дайындайтын шабындық та жоқ. Қазір фермерлердің өндірген сүті мардымсыз деген уәж де айтылады. Иә, шынында да шағын фермерлердің сауын сиырлары ірі шаруашылықтармен салыстарғанда сүтті үш есе аз береді. Себебі мал азығы тапшы. Ірі шаруашылықтар мал азығының түр-түрін өндіре алады. Өйткені құнарлы жері көп. Ал жері көп шаруашылықтардың арасында қысылып-қымтырылған шағын шаруашылықтың жан айқайын естір жан жоқ.
Күсеп ауылдық округіне қарасты Өркен ауылындағы пай иелері өз несібелерінен құр қалуда. Ауылдың 76 отбасы бірнеше жылдан бері пай үлесі тимегендіктен, жүдеп отыр.
– Ауыл тұрғындарының заң талаптарын жақсы білмеуі салдарынан төрт жылдан бері үлесімізден құр қалып келеміз, – дейді Өркен ауылының тұрғыны Виталий Шкаруба, – нәтижесінде бізге тиесілі жер телімдері банктің кепілдігінде тұр. Қазір ауыл адамдары жерсіз қалды, болашақта не болары белгісіз.
Ауыл тұрғындарының айтуынша, қазір ауыл шаруашылығында жұмыс істегісі келетін адамдардың ынтасы болғанымен, қолайлы жағдай жасалмай отыр. Алаңдатқан жайдың бірі – кадр жетіспеушілігі. Әсіресе ветеринар мамандар өте қат. Бұл мәселені шешу үшін шалғайдағы шағын ауылдарға жас мамандарды бағыттау қажет. Егер ауылдық жерде жақсы жағдай, жалақысы толымды болса, мамандар неге келмесін? Сондай-ақ «Серпін» бағдарламасы арқылы оңтүстіктен солтүстікке ат басын бұрған ұлы көштің бір тармағы ірге көтерудің аз-ақ алдында тұрған шағын ауылдарға қарай бағытталса, оң болар еді.
Мал бағуға мүмкіндіктің аз болып отырғаны туралы Ақкөл ауданындағы Домбыралы ауылының тұрғыны Ұлан Бекқожин да мәселе көтеріп отыр. Оның айтуына қарағанда, бармаған жері, қақпаған есігі жоқ. Бірақ «баяғы жартас, бір жартас» дегендей, жабулы қазан жабулы күйінде қалып келеді. Жазған өтініштеріне «мал жайылымына арналған жер жоқ» деген жаттанды жауап келеді.
– Мен банктен қомақты несие алып, мал басын көбейтуге бел будым. Әйтсе де, жайылымның жоқтығынан шаруамды алға бастыра алмай отырмын, – дейді Ұлан Тілектесұлы, – былай алып қарағанда, мемлекет тарапынан қолдау бар, несиесін беріп отыр. Ал жергілікті жерден еш қайыр жоқ. Осыны қалай түсінуге болады?!
Әрине, өңірде сулы, нулы жер аз емес, бар гәп әділдіктің салтанат құруында ғана.
Ақмола облысы
