Қазақ пен қырғыздың арасында алтын көпірдей болған Шыңғыс Айтматовтың 85 жылдығы елордадағы Түркі академиясының ұйытқы болуымен халықаралық деңгейде аталып өтілді. Телқоңырдай Айтматов мерекесіне арналған ғылыми-тәжірибелік конференцияны Түркі академиясының президенті Шәкір Ыбыраев ашып, ғаламшарлық қаламгердің мұраларына тоқталды. Парламент Сенатының депутаты, Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы Нұрлан Оразалин адамзат жыршысының сан қырлы талантын тарата айтып, оның қазақ пен қырғыздың бүкіл болмысын туындыларына тірек еткеніне дәлел-дәйектер келтірді. «Біз көп жағдайда өткен дәуірімізді жамандауға бейім тұрамыз. Бірақ, Мұхтар Әуезовтей алыпты, Шыңғыс Айтматовтай көрнекті тұлғаны ХХ ғасыр сыйлағанын ұмыта беретініміз өкінішті», деді. Қырғыз жұртының көрнекті ғалымы, академик Абдылдажан Акматалиев өзінің өмір бойы Айтматовтың жанында жүргенін, оның қай шығармасын алсаң да ұлттың рухы көрініп тұратынын айтты.
Қазақ пен қырғыздың арасында алтын көпірдей болған Шыңғыс Айтматовтың 85 жылдығы елордадағы Түркі академиясының ұйытқы болуымен халықаралық деңгейде аталып өтілді. Телқоңырдай Айтматов мерекесіне арналған ғылыми-тәжірибелік конференцияны Түркі академиясының президенті Шәкір Ыбыраев ашып, ғаламшарлық қаламгердің мұраларына тоқталды. Парламент Сенатының депутаты, Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы Нұрлан Оразалин адамзат жыршысының сан қырлы талантын тарата айтып, оның қазақ пен қырғыздың бүкіл болмысын туындыларына тірек еткеніне дәлел-дәйектер келтірді. «Біз көп жағдайда өткен дәуірімізді жамандауға бейім тұрамыз. Бірақ, Мұхтар Әуезовтей алыпты, Шыңғыс Айтматовтай көрнекті тұлғаны ХХ ғасыр сыйлағанын ұмыта беретініміз өкінішті», деді. Қырғыз жұртының көрнекті ғалымы, академик Абдылдажан Акматалиев өзінің өмір бойы Айтматовтың жанында жүргенін, оның қай шығармасын алсаң да ұлттың рухы көрініп тұратынын айтты.
Әзербайжанның Милли Мәжіліс депутаты, Низами атындағы Әдебиет институтының директоры Иса Габибейли, Шыңғыс Айтматов түрік жұртына ортақ жазушы екенін КСРО заманында-ақ дәйектегенін алға тартса, Түркияның Хажеттепе университетінің профессоры Мырзаоглу Гулай Шыңғыс шығармасында бүкіл түрік болмысы суреттелетінін, отандастарының 50 пайызы оның туындыларында адамға деген құрмет ерекше деп бағалап отырғанын жеткізді. Ұлықбек атындағы Өзбекстан ұлттық университетінің профессоры, Насимхон Рахмонов түркі жұрты дос-бауыр екенін, ұлы тұлғалар осылай ұлт пен ұлтты жақындастыратынын тілге тиек етсе, Қазан федералды университетінің профессоры Хатип Миннегулов Айтматовтың әлемдік деңгейдегі қаламгер екенін қазақ бауырлар елордасындағы салтанатты сарайда өткізген осы жиынынан-ақ көруге болатынын, Шықаң шығармалары татар елінде әлденеше рет жарық көргенін, 85 жылдығы биік дәрежеде өтіп жатқанын айта келе: «Жалпы түрік халықтарына ортақ ұлы тұлғаларды осылай бірлікте әспеттеп отырсақ, оны ұрпақтар сабақтастығына айналдырсақ, бауырластығымыз арта түсер еді. Татар елі биыл қазақ туыстар 120 жылдығын атап өткен ұлы ақын Мағжан Жұмабаевтың жыр жинағын өз тілінде оқырмандарына ұсынды», деп әсем безендірілген кітапты жұртқа көрсетті. М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры, ҰҒА корреспондент-мүшесі Уәлихан Қалижан Айтматов пен Шахановтың достығы қай-қайсымызға де үлгі болу керектігін атап өтіп, Шыңғыс шығармаларындағы қазақ кейіпкерлерін жан-жақты саралады. Қазақ ғылымының қазіргі ақсақалдарының бірі Тұрсынбек Кәкішев «Айтматов ұлы қаламгер, ол адамдар бойындағы мәңгүртизмді тап басып көрсете білді» десе, халық жазушысы Мұхтар Шаханов Айтматов шығармаларының төрткүл дүниенің 177 тіліне аударылғанын тілге тиек етті, Шыңғыс айтқан шындықтарға талдау жасады. Ол өмір бойы қызметтің құлы емес, әдебиеттің ұлы болғанын жеткізді. Академик Сейіт Қасқабасов Шыңғыс шығармаларындағы билік психологиясы мен кішкентай адамдардың өміріне тереңдеп барып, қай дәуірде де биліктің кішкентай адамдарды қорлайтынын дәттеп, оған «Ақ кемедегі» кейіпкерлердің іс-әрекетінен мысалдар келтіріп дәйектеді.
Академик Ғарифолла Есім Шықаңа ойшыл ретінде қарап, туындыларын да сол тұрғыдан зерттеп, зерделейтінін, әсіресе, әділеттілікті сөз етіп, әділетсіздіктің адамды қасіретке ұрындыратынын, құлдық психологияға жеткізетінін туындылар арқылы таратып, «Жазу, тіл, ол технология, ал Шыңғыстың алға шығаратын ойшылдығы бұл бөлек әңгіме. Кейбір азаматтар «Ақ кемедегі» баланы соңында өлді деп жүр. Бұл қате пікір. Бала өлген жоқ. Балық кейіпте кеме командирі, әкесіне Оразқұлдың әділетсіздігін жеткізуге талпынуда. Қашанда ұрпақ әкені әділеттіліктің символы деп білген» деді.
Жалпы, Шыңғыс шығармаларындағы мифтің астарында ақиқат жатқанын конференцияға қатысушылар жан-жақты қозғап, ол бір күннің ісі емес, алдағы елеулі еңбектерге арқау болатынын атап өтті.
Сүлеймен МӘМЕТ,
«Егемен Қазақстан».
