Зейнетақы жинағын пайдалану тетігі түсінікті болуы керек

Бірінші кезекте салымшылардың мүддесі қорғалады

Пленарлық отырыста Еура­­зиялық эко­номикалық одаққа мүше мемлекеттердің еңбек­ші­лерін зейнетақымен қамсыз­дан­дыру туралы келісімді қарап, оны ратификациялауды мақұлдады. Келісімге 2019 жылғы 20 желтоқ­санда қол қойылған. Құжат – Еура­зиялық экономикалық одақ ту­ралы шарт шеңберінде ЕАЭО-ға қатысушы елдердің ынтымақ­тастығын тереңдетудің нәтижесі.

Еңбек және халықты әлеу­меттік қорғау министрі Біржан Нұрымбетов өз сөзінде мәселенің анық-қанығын тү­сін­дірді. Оның айтуынша, ЕАЭО азамат­тарын бас­қа мүше мемлекеттерде зей­нет­ақымен қам­сыздандыру мәсе­ле­­сін құқықтық реттеу жұмыс күші­нің қозғалуы жолындағы қазіргі кедергіні жоюға мүмкіндік береді. Сондай-ақ еңбек қызметін заңдастыруды қосымша ынталандырады.

Келісім күшіне енгеннен кейін ЕАЭО-ға мүше мемлекеттердің аза­маттары еңбек қызметін жүзеге асырған мем­ле­кеттің аза­мат­тары сияқты зейнетақымен қам­сыз­­дан­дырылуға құқылы болады. Б.Нұрымбетовтің айтуын­ша, ЕАЭО-ға қаты­сушы әрбір ел ең­беккеріне өз аумағында жинақ­талған жұмыс өтілі үшін зейнет­ақы төлейді. Зейнетақыны ЕАЭО-ның басқа елінде тұра­тынына қарамастан, еңбек етуші аумағында еңбек қызметін жүзеге асырған ЕАЭО-ға мүше мемлекет төлейді.

Бірыңғай жинақтаушы зей­нет­ақы қоры Қазақстанда келісімді іске асыру бо­йынша құзыретті орган болып белгі­ленді. Зейнетақы төлемдерін тағайындау бойынша барлық сұрақ жөнінде Қа­зақ­стан және ЕАЭО-ға мүше басқа мемле­кеттердің азаматтары БЖЗҚ-ға тікелей жүгінеді.

ЕАЭО-ның басқа мемле­кет­терінің еңбекшілерінің келі­сімі бойынша Қазақ­станда жи­нақ­таушы зейнетақы жүйесінен төленетін зейнетақы төлемдері жүзеге асырылады. Өйткені олар Қазақ­стан­да тұрақты тұратын азаматтармен жә­не шетелдіктермен тең жағдайда Ұлттық зейнетақы заңнамасында белгіленген тәртіппен және шарттарда БЖЗҚ-ға міндетті зейнетақы жарнасын аударады.

Отырыс барысында Мәжі­ліс Төр­ағасы қоғамда қызу тал­қы­ланған зе­йнет­ақы жинақтарының бір бөлігін пайда­ла­нуға мүмкіндік беруге бағытталған нор­малар туралы айттты. Нұрлан Нығ­­матулин аталған заң жобасының қабыл­дануымен осы мәселені шешу бойынша заңнамалық база құрылатынын атап өтті.

– 2021 жылдың басынан бас­тап зей­­нетақы қорының салымшылары өз жи­нақтарының бір бөлігін тұрғын үй сатып алуға, емделуге немесе қаржы компа­нияларының басқаруына беру үшін пайдалана алады, – деді Мәжіліс Спикері.

Осы норманы талқылау кезін­де де­пу­таттар заң жобасында көз­делген зейнет­ақы жинақ­та­рының «жеткіліктілік шегін» бел­гілеу әдістемесіне қатысты мә­се­лені көтерді. Еңбек және ха­лықты әлеу­­­меттік қорғау министр­лігі­нің өкіл­­­дері түсіндіргендей, зей­нетақы жинақ­­­тарының «жет­кілік­тілік шегін» ай­қын­­дау әдіс­темесін Үкімет анықтайды. «Жет­кілік­тілік шегін» белгілеудің басты мақ­саты – азаматтарды зей­неткерлік жас­қа толған кезде болашақта лайықты зей­нет­ақымен қамтамасыз ету мүмкіндігі.

Сонымен қатар Мәжіліс Спи­кері зей­нетақы жинақтарын пай­далану тетігі қолжетімді әрі түсі­нікті болуы тиіс еке­нін атап өтіп, алдағы уақытта мемле­кеттік ор­ган­дар осы талаптар жүзеге асы­ру­дың нақты тетіктерін қа­лып­­тас­­тыруы қажет екенін жеткізді.

Жалпы отырыста «Қазақ­стан Рес­пуб­­­ликасының кей­бір заңнамалық акті­леріне эконо­микалық өсуді қалпына кел­тіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жоба­сы бірінші оқылымда қаралды. Осы мә­селе бойынша Ұлттық экономика ми­нистрі Руслан Дәленов баяндама жасады.

– Инвестиция туралы келісім деп ата­латын жаңа құрал енгі­зіл­мек. Мем­­ле­кет-жекешелік әріп­тестігі тетік­терін жетілдіру және рәсімдері оңтай­лан­ды­рылады. Бизнес субъектілеріне қолай­лы жағ­дай жасау үшін «Бірың­ғай терезе» қа­ғи­даты бойынша «Бизнеске арналған үкімет» веб-порталын және биз­нес әріп­тестердің Тізілімін енгізу жөнін­дегі тиісті функцияларды бекіту жос­пар­лан­ған. Тамақ және жеңіл өнеркәсіп салаларында жаңадан құрылатын объектілер үшін инвестициялар шегін 2 есеге дейін төмендету қарастырылған. Сәйкестікті бағалау саласындағы аккре­дит­теу бо­йынша түзетулер ұсыны­лады. Бұл ретте аккредиттеу жөніндегі ор­ганға аккредиттеу схемаларын, тізі­лім­дерді регламенттеу жөніндегі құзы­реттер бекітіледі, – деді Р.Дәленов.

Бұдан бөлек, министр IT саласындағы экспортты дамыту мақсатында шығын­дардың бір бөлігін өтеу үшін ақпараттық-коммуникациялық технологиялар  сала­сын­дағы өнімдер тізбесін кеңейту ұсы­­ны­­латынын жеткізді. Сонымен қа­тар заң­­на­малық деңгейде жасанды ин­тел­лек­тінің ұлттық платформасын қалып­­тас­тыруға жағдай жасайтын түзе­тулер бекітілмек.

– Автомобиль көлігі саласында зият­­керлік көлік жүйесін дамыту, тасы­малдау­шылар үшін рұқсат бланкілерін беру проце­­сін автоматтандыру, елдер ара­­сын­дағы қатынастар транзи­тін мони­то­рингтеу үшін ақпарат­тық база құру бойын­ша түзе­тулер ұсынылады. Бұл көлік құжат­тарын басқарудың бірың­ғай жүйе­сін енгізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ заң жобасында дербес де­рек­терді жинаумен, өңдеумен және қор­ғаумен байланысты түзету енгізілмек. Ақша-кредит саясатын жетілдіруге бағытталған бірқатар түзету бар. Заңнама нормаларын біріздендіру үшін қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің орнына базалық мөлшерлеме ақша-кредит саясатының негізгі құралы ретінде есептелмек. Қар­жы нарығының тұрақтылығы бо­йын­ша, синдикатталған қарыз беру тетігін жетілдіруге бағыт­талған түзету жасау жоспарда бар», деді ведмоство басшысы.

Р.Дәленовтің сөзіне сүйенсек, бұл бірнеше банктің, халықаралық қаржы ұйымдарының бір шарт шеңберінде қарыз алушыға кредит беруге мүмкіндік жа­сайды. Бей­­резидент банктердің, сақ­­тан­­дыру (қайта сақтандыру) ұйым­­да­­ры­ның филиалдарына қаржы ұйым­­дарына ұқсас талап қойы­лады.

– Микроқаржы ұйымдарының қыз­меті қаржы ұйымдарына теңесті­ріледі. Бұл қаржы қызмет­терінің адал бәсе­­келес­тігін қол­дауды және тұтыну­шы­лар­дың құқық­тарын қорғауды қамта­масыз етеді. Әлеуметтік саясат бо-йынша, азамат­тардың зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй жағдайларын жақ­сарту, емделу ақысын төлеу немесе жеке қаржы компанияларының бас­қаруына беру мақсатында пайдалану үшін түзетулер көзделген. Жоғары білім­ге қолжетімділікті кеңейту үшін мемле­кеттік білім беру кредиті бойынша түзе­ту ен­гізілмек. Көпбалалы және аз қам­тылған, толық емес және мүге­дектер тәрбиеленетін отбасы­лар­дағы балаларды қолдауды қамтамасыз ету мақсатында білім беру гранты бойынша квоталар кеңейтіледі.

Жобалық басқару бойынша, мем­ле­кеттік жоспарлау жүйесінің тиімділігін арт­тыру үшін қойылған мақсаттар мен мін­­дет­терді шешу бағытында мем­ле­кеттік органдардың ішкі рәсімдерін жеңілдетуге, ақпарат­тық жүйелерді да­мы­туға, жобалық басқару қағи­даттарын қалып­тастыруға бағыт­талған түзетулер ұсынылады, – деді министр.

Сондай-ақ жалпы отырыста «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңна­малық актілеріне қоғамдық кеңестердің қызметі мә­селелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы­ның негізгі ережелері таныс­тырылды.

Естеріңізге сала кетейік, Мем­лекет бас­шы­сының Қазақ­стан халқына Жол­дау­ында белгі­лен­ген тапсырмасын орындау шең­берінде квазимемлекеттік сектор­да қоғамдық кеңестерді, олардың өкілет­тік­тері мен сандық құрамын құру бойынша заң жобасына тиісті түзетулер әзірленді.

Жалпы отырыста Палата бір­қатар жаңа заң жобаларын жұ­мысқа алды. Олар «Қазақстан Респуб­ликасының Үкі­меті ту­ралы» Конс­титуциялық заңының жо­басы және Мемлекет басшы­сы­ның Қазақстан халқына Жол­дауының жекелеген ережелерін іске асыру мәселелеріне қатысты заң жобасы бар. Сондай-ақ жол жү­рісі мәселелері  мен «Астық туралы» заң жобаларын да жұмысқа алды.

Мәжіліске келген жаңа заң жо­бала­ры­ның ішінде ратифи­ка­циялық заң жобалары бар. Атап айтқанда, олар: ЕАЭО туралы шартқа өзгерістер енгізу (Еуразиялық экономи­калық одақтың ортақ электр энерге­ти­калық нарығын қалыптастыру бөлігінде) және ЕАЭО туралы шартқа Арменияның қосылуына байланысты өзгерістер енгізу туралы хаттамаларды ратификация­лау туралы заң жобалары.

Газ қымбат

Отырыс соңында Мәжіліс депутаттары мемлекеттік органдар басшыларына де­путаттық сауалдар жолдады. Nur Otan пар­тиясы фракциясының мүшелері Кәрібай Мұ­сырман мен Дархан Мыңбай Премьер-Министрдің орынбасары Ералы Тоғ­жановқа жолдаған депутаттық сауалда отандық мультфильмдердің сапасыз­дығын сынға алды.

Оның айтуынша, еліміздің телеарналарынан көрсетілетін, басқа тілдерден қазақ тіліне аударылған көптеген мульт­фильм­нің сапасы да сын көтермейді. Олардың аудар­малары мен дыбысталуы бала санасы мен талғамына сай келе бермейді.

– Мәдениет және спорт министр­лігінің берген мәліметіне сүйенсек, анимациялық фильм­дердің негізгі өндірушісі Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» акцио­нерлік қоғамы базасында құрылған «Ани­мациялық ки­но» шығармашылық-өндірістік бірлестігі кейінгі 3 жыл ішінде жалпы сомасы 610 миллион теңгені құраған мемлекеттік тапсырыс бойынша небәрі 6 мульт­фильм шығарған, – деді Кәрібай Мұсырман.

Мәжіліс депутатының сөзіне қара­­ғанда, Мәдениет және спорт министр­лігіне алдағы жылы ұлттық фильмдер шығару үшін республикалық бюд­жет­тен
1 миллиард 159 миллион тенге бө­лініп отыр. Осы қаржының елеулі бөлі­гін анимациялық фильмдерді шыға­руға жұмсау керек. Депутат осыған бай­ланыс­ты Үкімет басшысы орын­ба­сары­ның қарауына бірнеше ұсыныс жасады.

«Халық коммунистері» фрак­­ция­сының депутаттары «Сары­арқа» газ құ­бырына қосы­латын тұрғындар шығы­нын субсидия­лауды ұсынды. Үкімет бас­­шы­сы Асқар Маминнің атына жол­дан­ған депутаттық сауалды Жам­был Ахмет­беков оқып берді.

– Қазақстанның коммунистік халық партиясының қоғамдық қабылдауына Нұр-Сұлтан, Қара­ғанды, Теміртау, Жезқазған қалаларының тұрғындар газды үйге кіргізу шығындарыны жоға­ры екеніне және газ бағасының өзі қым­бат­тығына шағымданады. Рес­пуб­ликада халыққа арналған тауарлық газ­дың баға­сы ҚҚС-ты қоспағанда 1 текше метрі үшін өңірлерге байланысты 7 269-дан 30 600 теңгеге дейін айқын­дал­ған. Бұл ретте ең жоғары тариф Нұр-Сұл­тан қа­ла­сында бекітілген, – деді Ж.Ахмет­беков.

Депутат келтірген деректерге қара­ған­да, қазандық құнын қоса алғанда бір үйді газға қосу бойынша құрылыс-мон­таждау жұмыстарының орташа құны 350 мың теңгені құрайды. Ал бұл әлеуметтік аз қамтылған азаматтар үшін өте қымбат екені сөзсіз.

– Қазақстаның газ тартылған орта­лық және солтүстік облыс­тарында қыс­тағы орташа температура өте төмен екен­дігін ескере отырып, «Сарыарқа» газ құ­бы­рына қосылатын барлық 171 елді мекен үшін жылу маусымында тауар­лық газ құнын және халықтың аз қам­тыл­ған тобына газ тарату желіле­ріне қосы­лу шығындарын субсидия­лау бағ­дарла­ма­сын әзірлеуді және қабылдауды тапсы­р­уыңызды өтінеміз, – деді Мәжіліс депутаты.

Кәсіпкерлерге қолдау көрсетілсе...

Үкімет басшысына жолда­ған сауалында «Ақ жол» демо­кратиялық партиясы фракция­сының депутаттары пан­де­миядан зардап шеккен шағын және орта бизнесті 6 пайызбен қайта қаржы­ландыруды талап етті.

Мәжіліс депутатының дерегіне сай, пандемиядан және онымен байланысты шаралардан 1 мил­лионнан астам кәсіпкер зардап шеккен. Бұл елімізде тіркелген бизнес субъектілерінің үштен екісін құрайды. Төтенше жағдайға және локдаун шектеулеріне байланысты 430 мыңнан астам кәсіп­кер жұмысын тоқтатып, оның ба­сым бөлігі әлі күнге дейін қыз­метін жандандырған жоқ.

Бірақ Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес еліміздің барлық өңірлеріндегі шағын және орта бизнес субъек­тілерінің кредиттерін қайта қаржы­ландыру жүргізілмей отыр. Осыған байланысты депутаттар зардап шеккен барлық шағын және орта бизнестің кредиттерін 6 пайыз­бен қайта қаршыландыруды шұ­­ғыл, кідіртпестен бастауды сұ­рады. Сон­дай-ақ Президент тапсыр­масын орын­дамаған лауазымды тұлғаларды анықтап, жауап­кершілікке тартуды талап етті.

Бұдан бөлек, Р.Ким, К.Абса­тиров, А.Қо­жахметов, А.Қоңыров, М.Те­мір­жанов депутаттық сауал жолдады.