Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «EQ»
Өкінішке қарай біздің қоғам әлі де спортшылар қауымын бағалап, қадіріне жете алмай жүрген секілді. Соңғы жылдары талай тарланымыз бен арланымыз жол торыған қарақшылар мен қандықол қылмыскерлер қолынан қапияда қаза табуы – жоғарыда айтылған сөзіміздің дәлелі. Ал соққыға жығылғандары, пышаққа түскендері, жұмбақ жағдайда көз жұмғандары қаншама...
Әлі есімізде, даңқты боксшы, Сидней Олимпиадасы мен Азия ойындарының жеңімпазы, Атланта Олимпиадасы мен әлем чемпионаттарының жүлдегері, 1996 және 2000 жылдары алауы тұтанған Олимпия ойындарының ашылу салтанатында Қазақ елінің Көк байрағын ұстап шыққан Ермахан Ыбырайымовтың 2002 жылдың шілде айында Алматының қақ ортасында соққыға жығылғаны. Ал 2009 жылдың ақпан айында Алатау баурайындағы әсем шаһарда орналасқан «Ақниет» деп аталатын мейрамханада төрткүл дүниенің теңдессіз ауыр атлеті Илья Ильин пышаққа түсті. Қос саңлақты да Алла тағала сақтады. Дер кезінде ауруханаға жеткізіліп, қажетті ем-дом қабылдағаннан кейін олар біраз уақыттан соң аяқтарынан тік тұрып кетті.
2013 жылдың жазында Алматыда танымал футболшы, «Ақтөбе» клубының ойыншысы Эмиль Кенжесариев аса ауыр халде ауруханаға жеткізілді. Дәрігерлер оны ажал тырнағынан әзер дегенде аман алып қалды. Кейін белгілі болғанындай, сол күні Эмиль достарымен бірге караоке-барда демалады. Сол жерде ол күзетшімен ерегісіп қалады. Ақыры соқталдай жігіт футболшыны оңдырмай сабап, о дүниеге аттандыра жаздады. Көп ұзамай қылмыскер қолға түсті. Өз кінәсін мойындаған күзетші бірер жылға бас бостандығынан айырылды. Ал осы оқиғадан кейін Кенжесариевтің үлкен спортпен қош айтысуына тура келді.
Дәл сол жылдың күзінде Теміртау қаласында досының үйлену тойына барған Қазақстанның белгілі дзюдошысы, Азия ойындары мен құрлық чемпионатының жүлдегері, Лондон Олимпиадасына қатысушы Ислам Бозбаевтың аяғына оқ тиіп, ауруханаға түсті. Бір жылдан аса уақыт емделген соң Ислам боз кілемге қайта оралды.
Бір байқағанымыз, өзге спорт түрлері өкілдеріне қарағанда осындай келеңсіз жағдайларға футболшылар жиі ілігеді екен. 2001 жылы ел чемпионатындағы кезекті тур кездесуін өткізу үшін Петропавлдың Астанаға келіп, қонақүйге орналасқан «Есіл-Богатырь» клубының ойыншылары Игорь Авдеев пен Сергей Калабухинді белгісіз біреулер сол жерде оңдырмай сабап кеткен.
2003 жылы «Ақтөбенің» шабуылшысы Дмитрий Бяков өзінің 25 жасқа толған мерейлі күнін Алматыдағы «Стетсон» мейрамханасында атап өтеді. Сол жерде төбелес шығып, қарсы жақтағы жігіттер суық қарудың көмегіне жүгінген. Солардың бірінің сілтеген пышағы Бяковтың жүрек тұсына келіп қадалды. Ол да ес-түссіз күйінде ауруханаға түсті. Ақ желеңді абзал жандардың арқасында ғана Дима ажалдан аман қалды.
2010 жылы Оралдағы дәмханалардың бірінде жанжал шығып, жергілікті «Ақжайық» клубының капитаны Айбек Губайдуллин ауыр жарақат алады. Бұзақы оның денесіне бірнеше жерден кәуап пісіретін темірді тығып алған екен. Соның кесірінен Айбек бір бүйрегінен айырылды. 2012 жылы Павлодардағы мейрамханада ішімдікке сылқия тойып алған базбіреулер «Ертістің» қорғаушысы Антон Чичулиннің жағын сындырды. 2014 жылы дәл сол қалада аталған команданың бас директоры Халимжан Ержанов пен спорттық директоры Болат Ысқақовты өздері жалдап тұрып жатқан үйлерінде белгісіз біреулер аяусыз тепкілеп кеткен.
2017 жылдың жазында Петропавлдағы «Парк-Сити» түнгі клубының маңына жиналған бір топ жас жанжалдасады. Құр сөзбен қарсыласын қаймықтыра алмайтынын ұғынған бұзақы қойнындағы тапаншаны шығарады. Атылған оқтың бірі жекпе-жек өнерінің шебері Ербол Хамитовқа тиеді. Осы оқиғаның салдарынан 19 жастағы дарынды спортшы сол аяғынан айырылды.
Қазақстан спортындағы осындай жайсыз оқиғалар мұнымен ғана шектелмейді. 1995 жылы таэквондоның тарланбозы Мұстафа Өзтүрік кенеттен қайтыс болды. Германиядан атажұртын аңсап келген өр мінезді азаматты халық айрықша қастерледі. Жат жерде осындай ұлының барына барша Алаш жұрты қуанды, мақтан тұтты. Мұзбалақ Мұстафа республикамыздың әр қиырынан таэквондо мектептерін ашып, осы өнердің өркендеуіне өлшеусіз үлес қосты. Ол қазақты, қазақ оны ерекше жақсы көрді. Сол арыстай азамат небәрі 40 жасында көз жұмды. Сол тұста батырдың қазасы жайында түрлі әңгіме өрбіді. Алайда арада ширек ғасыр уақыт өтсе де жұмбақ өлім сол баяғы жұмбақ күйінде қалып отыр.
1999 жылы Алматыда Ескендір Хасановты еске түсіруге арналған бокс турнирі өтті. Бастапқы бәсекелерде өз қарсыластарынан басым түскен Нұржан Сманов жартылай финалға жолдама алды. Келесі күні қонақүйден шығып, Балуан Шолақ атындағы спорт сарайына беттегенде жол торыған қарақшылар боксшының бетіне уландырғыш зат сеуіп, көлікке отырғызды да айдалаға апарып тастап кетті. Бірер сағаттан соң есін жиса, Панфилов саябағында жалғыз жатыр екен. Ал жарыс әлдеқашан аяқталып қойған. Осы оқиғадан соң Нұржан өз-өзіне келе алмай жүрді. Қиянатқа жаны қас спортшы «Жау алыстан келген жоқ. Осындай арсыздыққа барғандар бокстың төңірегінде жүрген ниеті қара, пиғылы арам адамдар» деп өзінше топшылады.
2000 жылдың соңғы минуттарында Шымкент пен Түркістан тас жолында Бекзат Саттархановтан айырылдық. Сидней Олимпиадасында жеңіс тұғырының ең биік сатысына көтерілген сайыпқыранның асқан шеберлігіне төрткүл дүние жұртшылығы сүйсінді. Теңдессіз өнеріне тамсанып, таңдай қақты, талантына бас иді. Ал Бекзат болса сол межені қанағат тұтып қоймайтынын аңғартып, «Қазақтан шыққан үш дүркін Олимпиада чемпиондары жоқ. Бұйыртса, сол көшті мен бастаймын!» деп батыл сөйлеген еді. Бірақ арманы асқақ Бекзатқа ондай бақ бұйырмады. Қазақ боксшыларының арасынан шыққан тұңғыш Олимпиада жеңімпазы 2001 жылды тойлауға тура 15 минут қалғанда Шымкент қаласы жанындағы Темірлан ауылының маңында көз жұмды. Әйгілі айтыскер ақын Әселхан Қалыбекованың «Құшағы қатты халық екенбіз!..» деп күңіренгені де сол кез еді ғой...
2002 жылдың 31 шілдесінде Ресейдің Челябі облысы аумағында шайбалы хоккейден Олимпиада чемпионы Борис Александров көлік апатынан қаза тапты. 1976 жылы Инсбрукте алтын тұғырға көтеріліп, кейіннен елімізде осы спорт түрінің өркендеуіне елеулі үлес қосқан азамат 47 жасқа қараған шағында бақилық болды.
2003 жылдың 19 мамырында бокстан аса ауыр салмақтағы Олимпия ойындары, әлем және Еуропа чемпионаттарының жүлдегері Александр Мирошниченко Қостанай қаласындағы өзі тұратын үйдің 9 қабатынан құлап өлді. Өзі құлады ма, әлде өзге біреу құлатты ма? Бұл да бір жауабы жоқ сұрақ.
2008 жылдың 11 тамызында Астананың іргесіндегі Аршалы ауылының маңында Сеул Олимпиадасының жеңімпазы, Атланта Олимпиадасының күміс жүлдегері, әлем және Еуропаның бес дүркін чемпионы, дүниежүзілік рекордты талай мәрте жаңартқан Анатолий Храпатыйдың тізгіндеген мотоциклі қарсы бағытқа шығып кеткен «Тойота» көлігімен соқтығысты. Даңқты ауыр атлет сол жерде жантәсілім етті. Анатолий небәрі 45 жаста еді.
2011 жылдың 5 ақпанында Қарағанды мен Жезқазаған тас жолының бойында самбодан әлем және Еуропа чемпионы, КСРО кубогінің иегері Қанат Байшолақовты КамАЗ қағып кетті. Боранды күні атақты балуан мінген жеңіл көлік жолдың жиегіне шығып кетіп, ол өзге жүргізушілерден көмек сұрамақ болады. Ауа райының қолайсыздығынан КамАЗ жүргізушісі Қанатты байқамай қалған екен. Алаштың алтын асықтай азаматы 50 жасқа қараған шағында қаза тапты.
Тоқсаныншы жылдардағы аумалы-төкпелі заманда тараздық Нұрлан Көпжасаров пен ақтөбелік Есенкелді Батырғариннің із-түзсіз жоғалғаны жайында жайсыз хабар жер-жаһанға тарады. Екеуі де елге елеулі тұлға еді. Нұрлан – аса керемет боксшы, Бүкілодақтық және халықаралық деңгейдегі жарыстарда жүлде алып жүрген сақа спортшы. Есенкелді – грек-рим күресінің хас шебері, КСРО Халықтары спартакиадасы мен Бүкілодақтық универсиаданың жеңімпазы, КСРО чемпионатының күміс жүлдегері, әлем және КСРО кубогінің иегері. Бір ғажабы, жоғарыдағы белестердің барлығын Батырғарин небәрі 20 жасында бағындырды. Арада талай жыл өткеннен кейін Есенкелдінің мәйіті табылды. Ал Нұрлан жайында еш хабар жоқ…
Осынау өкінішті де қайғылы оқиғалардың ішінде мәнерлеп сырғанаудан спорт шебері, Сочи олимпиадасының қола жүлдегері Денис Теннің де қазасы бар. Қандықол қарақшылардың аяусыз соққысынан мерт боған боздақтың өлімі де өзегіміздегі үлкен өкініш.
