Зейнетақы жинағының салығы кейінге шегеріледі
Сенаторларға заң жобасын Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов таныстырды. Оның айтуынша, құжат инвестиция тартуды ынталандыру, бизнес-ортаны дамыту, салықтық әкімшілендіруді жақсартуға бағытталған.
«Жеке тұлғаларға салық салуды жақсарту бойынша. Салық элементтерін өзгертпей, жеке тұлғалардың мүлік және жер салықтарын біріктіру ұсынылады. Екі салық бірыңғай төлеммен төленеді. Бұл ретте, көппәтерлі тұрғын үйлердің иелері үшін жер салығын алып тастау көзделген. Салық төлеушілерге қолайлы болу мақсатында көлік салығын төлеу мерзімін биылғы 31 желтоқсаннан келесі жылдың 1 сәуіріне ауыстыру ұсынылады.
Инвестицияларды ынталандыру бойынша Инвестициялық салықтық кредитті енгізу ұсынылады. Кредит корпоративтік табыс салығы және мүлік салығы бойынша 3 жылға беріледі. Оның пайызы жоқ, бірақ шарттар орындалмаған жағдайда өсімпұл есептеледі.
Мақтаны қайта өңдеуге, ашытқы, кондитерлік өнімдер, қант қызылшасынан қантты өндіруге есептелген қосылған құн салығының сомасын 70 пайызға азайту бойынша норманы қолдану ұсынылады. Бұл ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді, отандық тауар өндірушілердің өндіріс көлемін ұлғайтуды ынталандырады.
Экспорт кезінде қосылған құн салығын қайтару рәсімін оңайлату мақсатында отандық өндірушілер үшін оны жеңілдетілген түрде қайтару құқығы беріледі. Көлік құралдары мен ауыл шаруашылығы техникасының компоненттерін өндіру үшін қосылған құн салығы бойынша жеңілдікті қолдану ұсынылады. Бұл отандық автокөліктердегі қазақстандық қамту үлесін арттырады», деді Р.Дәленов.
Ведомство басшының сөзіне сүйенсек, заң жобасында транзиттік әлеует және телекоммуникациялар бағыты да қамтылған. Соған сәйкес, тұрақты әлеуметтік маңызы бар автомобиль тасымалы қосылған құн салығынан 3 жылға босатылмақ.
«Теңіз көлігі арқылы транзитті дамыту, транзит құнын төмендету үшін жағдай жасау мақсатында жүкті теңіз портына дейін темір жол арқылы жеткізіп, су көлігіне ауыстырып тиеу арқылы жүргізілетін тасымалдарды халықаралық деп тану және оларға қосылған құн салығының нөлдік мөлшерлемесін қолданылады.
5G жаңа байланыс түрін құруға инвестициялар тарту және жасанды интеллектіні дамыту мақсатында радиожиілік спектрін пайдаланғаны үшін төлемақы мөлшерлемелері 5 жыл мерзіміне 10 есеге дейін төмендетіледі.
Сонымен қатар жеке тұлғаларға қызметтері мен тауарларын электронды түрде өткізетін шетелдік интернет-компаниялар қосылған құн салығын төлеуге міндетті.
Қаржы секторында ипотекалық компанияларды нашар кредиттерден тазарту мақсатында проблемалық кредиттерді кешіру кезінде қарыз бойынша міндеттемелерді тоқтатуды банктердегі сияқты жеке тұлғалардың кірісі ретінде қарамау ұсынылады», деді Р.Дәленов.
Салықтық әкімшілендіру бойынша да өзгерістер бар. Мемлекеттік қызметтер бойынша электрондық форматқа ауыстыру, мерзімін қысқарту, жеке практикамен айналысатын тұлғалардың қызметін тоқтату рәсімі оңтайландырылады. Салық есептілігін тапсыру мүмкіндігі кеңейтіліп, енді оны бір реттік пароль пайдалану арқылы ұсына алады. Салықтық дауларға жол бермеу үшін қосылған құн салығын қайтарудың оңайлатылған тәртібін қолдану кезінде тексерілетін кезеңге қайтару туралы талап қойылған кезеңді ғана қосу ұсынылады. Декларация беру рәсімі оңайлатылады.
Заң жобасын талқылау барысында Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев сөз алып, Салық кодексіне қатысты өз пікірімен бөлісті.
«Жеке азаматтардың салықтарын жеңілдету, шағын және орта бизнес пен инвесторларға қолдау көрсету жақтарына ерекше көңіл бөлінді. Сол себепті, сенаторлар Салық кодексіне бірқатар маңызды түзету ұсынып отыр. Бұл түзетулер Мемлекет басшысының биылғы Жолдауында айтылған тапсырмаларды іске асыруға арналған», деді Мәулен Әшімбаев.
Бірінші кезекте түзетулер шағын және орта бизнесті қолдауға арналған. Сенаторлардың мәліметі бойынша, пандемия салдарынан осы саладағы кәсіпорындардың 30 пайызы жұмысын тоқтатты.
«Пандемиядан айтарлықтай зардап шеккен секторға қолдау көрсету үшін шағын және орта бизнесті 2 жылға қосылған құн салығынан және әлеуметтік салықтан босату ұсынылып отыр. Мемлекет басшысының тапсырмасымен табыстың 3 пайызы көлемінде бөлшек салық енгізіледі», деді Сенат Төрағасы.
Тағы бір маңызды түзету зейнетақы жинағындағы қаржының бір бөлігін алған кезде төленетін салықты кейінге шегеруді қарастырады. Соған сәйкес азаматтар зейнетақы жинағындағы қаржының бір бөлігін алған кезде бір реттік табыс салығын төлемеуге мүмкіндік алады.
Бұған дейін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2021 жылдан бастап азаматтарға зейнетақы жинағының бір бөлігін пайдалануға мүмкіндік беру жөнінде тиісті мемлекеттік органдарға тапсырма берген еді. Алайда бұл қаражат үшін табыс салығын төлеу қажет. Дәл осы мәселе қоғамда наразылық туғызды. Сондықтан сенаторлар бұл төлемді кейінге шегеруді және бірнеше жылға бөліп төлеуді ұсынды. Яғни зейнетақы жинағындағы қаржыны келесі жылдан бастап алады. Ал оған тиісті салық тек зейнетке шыққан кезде ғана төленеді. Сондай-ақ төлемді бірден жасамай, 16 жылға бөліп төлеу мүмкіндігі қарастырылған.
«Зейнетақы жинағындағы қаржының бір бөлігін алдын ала алған кезде оның 10 пайызын бір реттік салық ретінде төлеу керектігі белгілі. Оны қазіргідей кезеңде азаматтар үшін тиімсіз деп есептейміз. Сол себепті аталған салықты зейнетақы жинағын алған кезде емес, тек зейнетке шыққан соң ғана төлеу ұсынылып отыр. Оның өзінде, бәрін бірден аудармай, заң жобасына 16 жылдың ішінде бөліп төлеу туралы норма енгізілді», деді Мәулен Әшімбаев.
Азаматтығын ауыстырғысы келгендер зейнетақы жинағынан ақша алғаны немесе оның бір бөлігін пайдаланғаны үшін төленетін салықты бірден және толық өтеуге міндетті. Осы ретте салық БЖЗҚ (Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры) шотында қалған зейнетақы жинағынан ұсталатынын атап өткен жөн.
Инвесторлар салықтан босатылады
Сенаторлар Қазақстанды инвесторларға тартымды ететін өзгерістерді Салық кодексіне енгізді. Депутаттар экономиканың басым салаларына инвестиция салуға әрі дамытуға дайын инвесторларға арналған «нөлдік мөлшерлемені» енгізуді ұсынды. Инвесторларға табыс, мүлік және жер салығы бірден 100 пайызға төмендетілді. Егер жоба арнайы экономикалық аймақтардың бірінде жүзеге асырылса, онда кәсіпорын қосымша құн салығын төлеуден босатылады.
«Инвестицияның көлеміне, мерзіміне және жұмыс істейтін орынға байланысты инвесторлар 10 жылға дейін корпоративті табыс салығынан, жер салығынан, қосылған құн салығынан және мүлік салығынан босатылады. Бұл қадам қазіргідей күрделі кезеңде ел экономикасына инвесторлар тартып, жаңа жобаларды жүзеге асыру үшін қажет. Бұл түзетулерді сенаторлар Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында ұсынып отыр», деп атап өтті Сенат Төрағасы.
Сенат депутаттарының пікірінше, мұндай ерекше жағдай отандық экономика үшін күрделі кезеңде нарықта сұранысқа ие тауар түрлерін, соның ішінде экспортқа шығаруға қабілетті жаңа өндірістерді бастауға мүмкіндік береді. Салық бойынша «нөлдік мөлшерлеме» Үкімет пен инвесторлар арасында жасалатын барлық уағдаластықтарды бекіту үшін стратегиялық инвестициялық келісім шеңберінде жаңа құрал ретінде әрекет ете бастайды.
«Қазіргі жағдайда әлемде инвестициялар үшін бәсекелестік байқалып отыр, ол экономиканың барлық саласында жаңа инвестициялық жобаларды іске асыру, сондай-ақ инвестициялық ахуалды одан әрі жақсарту бойынша белсенді шаралар қабылдауды талап етеді. Шетелдік капиталды тартудың жаңа құралдарын енгізу қажет», деді сенатор Сағындық Лұқпанов.
Келісімнің қолданылуы мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда салықтар бойынша преференциялар және Қазақстан Республикасы салық заңнамасының тұрақтылығына кепілдік ол жасалған күннен бастап күшін жояды. Сондай-ақ инвестициялық келісім жер қойнауын пайдаланушылар мен акцизделетін тауарларды өндірушілерге қолданылмайды.
Сенат депутаттары ауылдық жерлерді сапалы интернетпен қамтамасыз ету мәселесін де назардан тыс қалдырмады.
«Сенаторлар байланыс операторлары радиожелілерді қолданғаны үшін төлейтін төлемнің жылдық мөлшерлемесін 90 пайызға төмендетуді ұсынуда. Мұндай жеңілдікті алу үшін байланыс операторлары осыдан үнемделген қаражатты бірінші кезекте ауылдарды сапалы, кеңжолақты интернетпен қамтамасыз етуге жұмсау керек. Бұл – Мемлекет басшысының аумақтарды теңгерімді дамыту тапсырмасымен байланысты міндет», деді Мәулен Әшімбаев.
Сондай-ақ сенаторлар Салық кодексіне енгізілетін түзетулерді қарау кезінде пандемия кезінде табысынан айырылған, салық бойынша қарызы бар азаматтар туралы мәліметтерді жариялау нормасын алып тастауды ұсынды.
Отырыс барысында Сенат депутаттары «1994 жылғы 9 қыркүйектегі Еуразиялық патент конвенциясына Өнеркәсіптік үлгілерді қорғау туралы хаттаманы ратификациялау туралы» заңды да қабылдады. Бұл құжат өнеркәсіптік меншіктегі нысандарды қорғаудың Еуразиялық тетігін нығайтуға және кеңейтуге мүмкіндік береді.
«Хаттамада өнеркәсіптік үлгілерге еуразиялық патенттердің құқықтық қорғау ерекшеліктері, әрекет ету қағидаттары, өтініш берушілердің, құқық иеленушілердің құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ Еуразиялық патент ведомствосы жүзеге асыратын міндеттемелер мен уәкілеттіктер көзделген.
Аталған заң жобасы өңірлік патент жүйесін жетілдіру мақсатында енгізіліп отыр. Халықаралық патенттеу кезінде әр мемлекетте жеке өтінім беру және жеке төлемдерді төлеу айтарлықтай әкімшілік кедергі келтіреді.
Қазақстандық өтінім берушілер үшін өңірлік жүйенің артықшылығы бар. Яғни объектіні 8 мемлекетте бір уақытта қорғау үшін Еуразиялық патент ведомствосына жүгіне алады.
Бұл жүйе Еуразиялық аумақта сауда жасау барысында өнеркәсіптік үлгілерді қорғаудың деңгейін арттыруға және осы жүйенің мүше мемлекеттерінің инвестициялық тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Өңірлік патент Еуразиялық нарыққа бағытталған отандық тауар өңдірушілерінің мүмкіндіктерін арттырады», деді заң жобасын депутаттарға таныстырған Әділет министрі Марат Бекетаев.
Байқоңырдағы қазақ мектептерінде орын тапшы
Сенаторлар жалпы отырыста депутаттық сауалдар жолдады. Мұрат Бақтиярұлы Премьер-Министрге жолдаған сауалында Байқоңыр қаласында қазақтілді мектептер мен балабақшаның тапшылығы туралы мәселені қозғады.
Байқоңыр қаласында 77 мыңнан астам халық тұрады. Оның 70 пайызы – қазақстандық. Депутат келтірген деректер бойынша, қаладағы отандастарымыздың өз жері мен елінде отандық талапқа сай білім алуы дұрыс ұйымдастырылмай отыр.
Сенатор өз сауалында бірнеше деректі алға тартты. Мысалы, қазақ тілінде білім беретін Байқоңыр қаласындағы 5 мектепте – 5 236 бала, ресейлік 7 мектепте 4049 бала білім алады. Соңғыларының 1 508-і, яғни 37 пайызы Қазақстан азаматтары.
Байқоңырда қазір Ресейге қарасты 7 мектеп бар. Депутат олардың сыйымдылығы толық қамтылмаған дейді. Мұрат Бақтиярұлының айтуынша, қала тұрғындары орыс тілінде оқытатын қазақстандық мектепке сұраныстың жоғары екенін ескере отырып, осы 7 мектептің бірін мемлекет меншігіне өткізуді сұрайды.
«Бұл жағдай, ресейлік мектепте оқитын балалардың мектеп бітіргеннен соң ҰБТ-ға қатысуына және қазақстандық жоғары оқу орындарына түсуіне көп кедергі келтіреді. Себебі емтиханның міндетті пәндері – Қазақстан тарихы, қазақ тілі, қазақ әдебиеті ол мектептерде оқытылмайды», деді сенатор.
Одан бөлек, Байқоңырдың орталық аудандарында Ресей Федерациясының меншігіндегі, сыйымдылығы толық пайдаланылмай тұрған 13 балабақша бар. Депутат халықтың бірнеше балабақшаны мемлекеттік юрисдикцияға өткізу талабы орынды деп санайды.
«Олар Қазақстан аумағында туып-өскенімен, өз жерінде тұрып, менің отаным – Ресей, менің астанам – Мәскеу деп, Ресейдің арғы-бергі тарихын, тілі мен әдебиетін оқып, әрине ресейлік патриотизм рухында тәрбиеленеді. Айта кету керек, біз жерімізді жалға бергенімізбен, сол жерде тұрып жатқан халқымызды жалға берген жоқпыз», деді Мұрат Бақтиярұлы.
Сенатор Үкімет басшысынан Байқоңыр қаласы тұрғындарының білім беру саласына қатысты осы түйткілді мәселесін басты назарға алып, оң шешілуіне ықпал етуін сұрады.
Сенатор Әли Бектаев Үкімет басшысы Асқар Маминге жолдаған депутаттық сауалында халықты әлеуметтік қолдау мәселелеріне жан-жақты тоқталды. Дүние жүзінде етек алған пандемия бірқатар жүйелі проблемаларды ашып бергенін атап өткен ол ауыл тұрғындары тап болған әлеуметтік қиындықтарға назар аударды.
Сондай-ақ бүгінге дейін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында жиналған 10 триллион теңгеден астам қаржыны тиімді пайдалану жайында өз ойларын ортаға салды. Қазіргі таңда 1988 жылдың 1 қаңтарында жұмыс өтілі 25 жылға толған ер азаматтарға және 20 жылға толған әйелдерге тапқан орта табысының 60 пайызын зейнетақы ретінде төлеу тәртібі қарастырылған. Мұның өзі ауылдықтардың көпшілігіне берілмейді екен. Себебі ауыл шаруашылығы жұмыстарының негізінен маусымдық болуына байланысты көп еңбеккерлердің жұмыс өтілі 20-25 жылға жетпейді, ал оған жеткендерге берілетін 60 пайыздық төлемақы түкке арзымайтын сома.
Сенатор Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі мерзімге арналған зейнетақы жүйесін жаңғырту туралы тұжырымдамасының жобасымен мұқият танысып, одан ешқандай жаңалық көрмегенін атап өтті. Онда тек кепілдендірілген төменгі зейнетақы деген ұғым енгізілген көрінеді. Сонда ауылдағы зейнеткерлер сол төменгі зейнетақымен қала береді. Сенатордың пікірінше, мұндай тұжырымдаманы мүлдем қабылдамаған дұрыс.
«Жаңа қабылданатын тұжырымдама ауыл зейнеткерлерінің зейнетақысын көтерудің, ауыл еңбеккерлерінің зейнетақы жинақтарын көбейтудің жолдарын қарастыратын, сол ауылдардың зейнетақы қаржыларының сақталуын кепілдендіретін құжатқа айналуы керек деп ойлаймын», деді Әли Бектаев.
Сенатор Қазақстанда жаңа әлеуметтік саясат енгізу керек деп санайды.
