Жалпы, облыста жер берудің, азамаматтарды жер телімдерімен қамтудың қандай да бір жүйесі бар ма? Бұл ретте облыстық құрылыс басқармасының басшысы Жайықбай Шалдаров аймақта тұрғын алқаптарын инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету жұмыстарын жүйелі жүргізу мақсатында қала және аудандардағы жеке тұрғын үй құрылысының 2022 жылға дейінгі «Даму картасы» бекітілгенін жеткізді. «Даму картасына» сәйкес аудандарда анықталған 81 тұрғын үй алқабын инженерлік желілермен қамтамасыз етіп, тарату мүмкіндігі бар болып отыр. Олардың жалпы ауданы 7 мың 359 гектарды, яғни барлығы 37 мың 537 жер телімін құрайды.
Ал өңірде жер телімі кезегінде 124 мың 698 азамат тұр екен. Осы орайда облыстық сәулет және қала құрылысы басқармасының тарапынан кезекке тіркелген азаматтардың тізіміне талдау жүргізіліпті. Нәтижесінде, жер алу үшін бір отбасынан бірнеше адамның тіркелгені анықталған. Мәселен, 3 011 отбасынан 9 мың 773 тұрғын, өзге облыстардан 645, ал кезекке қайталанып 439 азамат тіркелген екен. Сондай-ақ қайтыс болуына байланысты 403 адамның тізімдері кезектен алынған.
Бүгінде көпшілік үшін баспананың қажеттілігі артуда. Өйткені жыл сайын ауылдан қалаға көшіп келіп жатқандар көп. Олар да мемлекеттен жер телімін алу үшін кезекке тұрып, күнін көреді. Егер осы уақытқа дейін анықталған 81 алқап толық инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтылып, көрсетілген 37 мың 537 жер телімі таратылған жағдайда кезекте 90 мыңға жуық адам қалады екен. Сондықтан да кезекте тұрған көпшілік санының өсуіне байланысты, жеке тұрғын үй құрылысы үшін тағы 13 мың гектарға жуық жаңа тұрғын үй алқаптарын қарастыру қажеттігі туындап отыр. Ал бұл жоспардың іске асуы үшін аудан және қала әкімдіктері жеке тұрғын үй құрылысын жүргізуге жарамды жерлерді елді мекеннің аумағына қосып, игерілмей бос жатқан жерлерді анықтап, оны мемлекетке қайтару жұмыстарын жандандыру қажет екен.
Жалпы, облыста 2018-2020 жылдар аралығында алқаптарды инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету бойынша нақты 65 жоба іске асып, 6 107 жер телімі жеке тұрғын үй құрылысы үшін дайындалыпты. Дегенмен көңіл көншітпейтін көрсеткіш көп. Мәселен, Жамбыл, Меркі аудандарында жобалар іске асқанымен, таратылуға дайын болған жер телімдері жоқ болып шыққан. Сонда аталған аудандарда жер кезегінде тұрған тұрғындар кезегі келген күнде жерді қайдан, кімнен алады деген сауал туындайды. Сол сияқты биыл «Даму картасында» анықталған жоспарға сәйкес Жуалы ауданында – 7, Жамбыл ауданында – 7, Меркі ауданында – 5 және Т.Рысқұлов ауданында 2 жоба іске аспаған. Сондай-ақ келесі жылға жоспарланған 76 жобаның ішінде 59 жоба 2021 жылдың бюджетіне енгізілмеген. Тек 15 жоба ғана бюджеттен қолдау тапқан. Мұның себебін Жайықбай Шалдаров бюджетті қалыптастыру барысында тапсырыс беруші қала және аудандардың әкімдіктері тарапынан жобалау-сметалық құжаттардың дайын болмағанымен түсіндірді.
Жұмыстарды тиісті басқармалар аудандарға, ал аудандар басқармаларға сілтеп жүргенде, кезекте тұрған 120 мыңнан аса тұрғынды 20 жылда жер телімімен қамти алмау қаупі бар екен. Тұрғындардың бәрінің әлеуметтік жағдайының бірдей емес екенін ескерсек, көпшілігінің кезектегі жерін күтіп отырғанына дау жоқ. Себебі елдің бәрінде үй салу үшін жерді сатып ала салатын қаражат бола бермейді. Халық әкімдікке сеніп отырғанда, әкімдіктің кімге сеніп отырғаны түсініксіз.
«Үйі жоқтың – күйі жоқ» дейді. Көпшілік тұрғындар үшін баспана – басты мәселе. Дегенмен елімізде бүгінде баспаналы болуға мүмкіндіктер қарастырылған. Бірақ бұл мақсатқа тиісті қаражат бөлініп отырғанымен, кейде істің соңы «су аяғы құрдымға» кетіп жатқандай болады. Облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Құдайберген Қорғанбаевтың айтуынша, мемлекеттік тұрғын үй қорынан үй алу үшін кезекте 28 мың 766 адам тұр. Ал еліміздің Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің жүргізген талдауына сәйкес өңірлерде тұрғын үйге кезекте тұрған адамдар саны бойынша Жамбыл облысы 9-орында екен. Жыл басынан бері мемлекеттік тұрғын үй қорынан үй алуға кезекте тұрған 543 адам баспанамен қамтамасыз етіліпті. Соңғы 3 жыл ішінде 1 428 адам арендалық тұрғын үйге қол жеткізген. Алайда соңғы 3 жылда Меркі, Байзақ, Жуалы, Т.Рысқұлов және Мойынқұм аудандарында ел игілігіне бірде-бір пәтер берілмепті. Бірақ аталған аудандарда тұрғын үй қорынан баспана алуға кезекке тұрған адамдардың саны жыл санап көбейіп келеді. Мұнда да жұрттың жер теліміне кезекке тұрып алып, көңілінің күпті болып жүретініндей жағдай қалыптасқан. Бұл күнде Шу, Жаңатас және Қаратау қалаларында қаңырап бос тұрған үйлер көп. Алдында аталған тұрғын үйлердің бірқатар бөлігі жөнделіп, мемлекеттік бағдарлама арқылы ел игілігіне берілгенімен, кейіннен бұл жұмыстар да бәсеңдеп қалды. Келешекте кәсіпкерлердің көмегімен болса да аталған қалалардағы үйлер қалпына келтіріліп, пайдалануға берілсе, бұл да жүйелі жұмыстың бір көрінісі болар еді.
Дегенмен осы жылдың соңына дейін облыста 1 686 пәтерлі 36 арендалық тұрғын үйді пайдалануға беру жоспарланған. Сол сияқты «Шаңырақ 5-10-20» бағдарламасы аясында бүгінге дейін облыс бойынша 68 адамға 564 млн 200 мың теңге несие беріліп, 84 адамның айлық табыстары расталған. Сонымен қатар «Бақытты отбасы» бағдарламасы бойынша биыл Қазақстанның тұрғын үй-құрылыс жинақ банкі 3,4 млрд теңгеге 364 адамның өтінішін қабылдап, 343 азаматқа 3,2 млрд теңге несие рәсімдеген. Ал «7-20-25» бағдарламасы аясында екінші деңгейлі банктерге 293 өтініш түсіп, оның 187-сі қолдау тауып, 175 азаматқа 1,1 млрд теңге несие берілген. Мұның бәрі де – ел игілігі үшін атқарылып жатқан жұмыс. Алайда өңірде жер телімдері мен баспана алу үшін талай жылдан бері табанынан тозып кезекте тұрған тұрғындардың мәселесін билік ескермесе, кім ескереді?! Әрбір азаматтың көкейіндегі үміт сәулесі – оның болашаққа деген айқын сенімі.
Жамбыл облысы
