Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросының (бұдан әрі – ҰСБ) деректері бойынша 2020 жылы Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі небәрі 0,1 п.т. артып, 4,9% - ды құрады. Еңбек ресурстарын дамыту орталығының сарапшылары басқа елдердегі осы көрсеткішті талдап, Қазақстанда ол әлемдегі ең төмен көрсеткіштердің бірі деген қорытындыға келді.
«Мәселен, АҚШ-та жұмыссыздық деңгейі соңғы жылы 4,4 п.т.-ға 8,1%-ға дейін, Канадада 9,6%-ға дейін (+3,9 п.т.), Испанияда 15,5%-ға дейін (+1,4 п.т.) өсті. ТМД-ның басқа елдерін қарастыратын болсақ, оларда жұмыссыздық деңгейінің жылдық «секіруі» байқалатынын атап өтуге болады, мысалы, Арменияда (+4 п.т.), Әзербайжанда (+2,3 п.т.), Украинада (+1,7 п.т.), Өзбекстанда (+1,6 п.т.)», деді орталықтың Стратегия және жобалық басқару департаменті директорының орынбасары Әлихан Қарабаев.
Қазақстанда жұмыссыздар санының күрт өсуінің болмауына байланысты жұмыссыздық деңгейі айтарлықтай өскен жоқ – 2020 жылдың қорытындысы бойынша олар тек 8,2 мың адамға көбейді. Бір жыл ішінде жұмыссыздар санының барынша ұлғаюы орта жастағы (35-44 жас) адамдар арасында 103,8 мың адамнан 109,4 мың адамға дейін, сондай-ақ зейнеткерлік жас алдындағы (55-64 жас) адамдар арасында 49,5 мыңнан 54,9 мыңға дейін байқалды, бұл ретте 29-34 жас аралығындағы жұмыссыздардың 4,2 мың адамға қысқарғанын атап өту қажет.
Сондай-ақ, жұмыссыздар санының шамалы өсуіне карантин кезеңінде жұмыспен қамтылған халықтың бір бөлігінің кәсіпорынның қызметін тоқтата тұру немесе жұмыс берушінің бастамасы бойынша уақытша жұмыспен қамтылмаған деген санатқа ауысуы әсер етті. Яғни, ТЖ кезінде жұмыс істемеуге мәжбүр болған адамдар жұмыссыз емес, жұмыспен қамтылған халықтың құрамында уақытша жұмыспен қамтылмаған болып саналды. Олардың саны 2,3 есеге өсті, 2019 жылғы 129,1 мыңнан 2020 жылы 300,9 мың адамға дейін, өз кезегінде уақытша жұмыспен қамтылмағандардың жылдық ағынының шамамен 60% – ын вахталық әдіспен жұмыс істейтін еңбекшілер, 11% - ын жұмыс берушілері жыл сайынғы еңбек демалыстарына (оның ішінде карантин кезінде) жіберген қызметкерлер құрады.
«Жұмыс күшінің негізгі өзгерісі өзін – өзі жұмыспен қамтыған халықтың санының 0,6%-ға – 2019 жылғы 8,78 млн-нан 2020 жылы 8,73 млн-ға дейін төмендеуі есебінен жұмыспен қамтылғандар санының азаюынан туындады, мәселен, бір жыл ішінде олардың саны 2,6% - ға азайды, ал өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтың құрылымында жылдық мәнде нәтижелі жұмыспен қамтылғандар санының 3,4%-ға қысқарғаны байқалды, ал нәтижесіз жұмыспен қамтылғандар саны 5,8%-ға өсті», деп хабарлады сарапшы.
Бұдан басқа, ҰСБ деректері бойынша, экономиканың қалпына келуі аясында 2020 жылдың соңына қарай жалдамалы жұмыскерлердің саны жылдық мәнде 6,69 млн адамға дейін – 2019 жылмен салыстырғанда 5 мың адамға артық өсті.
Экономикалық қызмет түрлері бөлінісінде 2019 жылмен салыстырғанда өзге де қызметтерде, жылжымайтын мүлікпен орындалатын операцияларда, сондай-ақ денсаулық сақтауда жұмыспен қамтылғандар санының өсуі байқалды.
«Денсаулық сақтау саласындағы жұмыспен қамтудың артуы пациенттердің көп ағынын емдеу қажеттілігімен түсіндіріледі. Сондай-ақ жылжымайтын мүлік операциялары саласында нарық өсуде, тұрғын үй сатып алу үшін зейнетақы аударымдарын мерзімінен бұрын алу мүмкіндігінің пайда болуы нәтижесінде риэлторлардың саны өсуде. Басқа да жеке қызметтерді, атап айтқанда сұлулық салондары қызметтерін ұсыну саласындағы қызметкерлердің өсуі карантиннен кейін оларңа деген сұраныстың өсуі аясында заңды», деп түйіндеді Әлихан Қарабаев.
Жалпы, 2020 жылы дағдарыстың еңбек нарығына әсерін асыра бағалау қиын. Осылайша, шектеу шараларына байланысты көлемдер мен өндірістің төмендеуі байқалған салалар да жұмыспен қамтылғандар санын қысқартуға мәжбүр болды. Ең үлкен құлдырау көлік, өнер және ойын-сауық, әкімшілік және көмекші қызмет көрсету салаларында, сондай-ақ тұру және тамақтану саласында байқалды.
