Кеңестік саясат саяжайларды қалалықтарды еңбекке баулудың бір тәсіліне айналдырған еді. Бірақ Кеңес өкіметі құлағаннан кейін тіршілігі тұралап қалған ауылдан қалаға ағылған жұрт осы саяжайларды паналап, бұрын бау-бақша егу мақсатында пайдаланылып келген қала сыртындағы қоныстарды тұрақты баспана етті. Кейіннен шуы мол қаладан қашқан қолы ұзындар да шеттен үй-жай салып, шаһар маңын қоныстанушылар қатарын көбейте түскені белгілі. Қазір еліміздегі кез келген ірі қалаларда осындай аймақтардың инфрақұрылымын, көлік қозғалысын реттеу секілді мәселе туындап отыр.
Қала сыртында тұратындардың көбеюі сол аумақтарда мектеп, балабақша, емхана секілді әлеуметтік нысандар салу мәселесін тудыратыны тағы бар. Мысалы, Қызылорда қаласының іргесіндегі «Сабалақ» саяжайын мекен еткендердің саны қазір 7 мыңнан асып қалды. Бұл Қазақстанның солтүстігіндегі кейбір аудан орталығының халқынан көп. «Ягодка» мен «Пищевикте» мың жарымға жуық тұрғын бар. «Орбита», «Еңбек», «Болашақ», «Эдельвейстен» баспана салғандар қатары жылдан-жылға көбейіп келеді.
– Біз былтыр «Ягодка», «Пищевик» саяжайларының кірме жолын жасағанбыз. Бау-бақшалық алқап дегенмен де онда тұрып жатқан өзіміздің азаматтарымыз. Сондықтан да олардың ұсыныс-тілектерін қолдан келгенше орындауға тиіспіз. Бұл жерде бізге жеке кәсіпкерлердің де көмегі көп тиіп отырғанын айта кетуіміз керек. Мысалы, былтыр «Ягодкадағы» жоспарда жоқ 6 көшеге мердігер өз есебінен тас төсеп берді, «КОПЭС» саяжайында кіре беріс жолына тас төсеуге бюджеттен қаржы бөлінді, – дейді Қызылорда қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі, автомобиль жолдары және тұрғын үй инспекциясы бөлімінің басшысы Біржан Далабаев.
Осы жылы «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» күре жолының қалаға кірер тұсындағы «Эдельвейс» саяжайының кірме жолы жөнделіп, электр бағаналары орнатылып жатыр. «Сабалақ» тұрғындарының өтінішіне байланысты ондағы бас көшеге жарық бағаналары орнатылады. «Еңбек» саяжайына да ұзындығы 2 шақырым тас жол төселеді.
Осыдан екі жыл бұрын Үкімет қаулысымен қаланың бас жоспарына өзгеріс енгізіліп, шаһар құрамына «Сабалақ», «Эдельвейс», «Өркендеу», «Орбита» мен басқа да саяжай алаптары кірді. Бүгінде мамандар олардың мәртебесін өзгертумен айналысып жатыр. Осы жұмыстармен қатар бұл аумақтардың инженерлік инфрақұрылымдық желілерін дамыту үшін жобалық сметалық құжаттамасы мен мемлекеттік сараптамасын әзірлеуге қалалық бюджеттен 66,5 млн теңге бөлінді.
Саяжайды баспана еткендер санының артуы қоғамдық көліктер қозғалысына да әсер ететіні белгілі. Қаладан 8,5 шақырым жерде орналасқан «Ягодка» мен «Пищевик» бау-бақша алаптарының осындай мәселелерін шешу үшін қала әкімдігі мен «Қызылорда Автобус паркі» ЖШС өкілдері саяжай тұрғындарымен кездесіп, олардың өтінішіне орай №28 бағыттан арнайы автобус бөлді. Бұл көлік саяжайдағыларды қала ішіне жүретін маршруттарға тегін жеткізіп тастайды. ПМК-29 бау-бақшалық алабына да қазір күніне 2 мәрте қоғамдық көлік қатынап тұр. Жеміс-жидек пісетін жазда көлік қатынасы жиілей түседі.
– Өтінішімізді ескеріп, саяжай тұрғындарына себін тигізіп отырған көлік иелеріне алғыстан басқа айтарымыз жоқ. Жуырда біз қалалық мәслихатқа қала маңындағы саяжайларға қатынайтын маршрутты көліктерге өзге қалалардағы сияқты бюджеттен субсидия бөлу жөнінде ұсыныс бердік. Бұл үшін маршруттар әлеуметтік деп танылуы керек екен. Қазір осы бағытта жұмыстар жасалып жатыр, – дейді қалалық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі, автомобиль жолдары және тұрғын үй инспекциясы бөлімінің басшысы.
Қалалық құрылыс бөлімі «Сабалақ» саяжайын ауыз сумен қамтамасыз ету бағытындағы жұмыстарды аяқтап қалды. Облыстық, республикалық бюджеттен 604 млн теңге бөлінген жоба 2019-2021 жылдар аралығына жоспарланған. Амандық болса, биыл тұрғындары тегіс таза ауыз су ішеді.
Жуырда осыған байланысты облыс, қала басшылығы қатысқан жиын өтіп, онда шаһар аумағына енген саяжайлардың инфрақұрылымын реттеу мәселесі талқыланыпты. Қазір осыған орай жобалық сметалық құжаттама әзірленіп жатыр, алда құрылыс бөлімі ол аумақтарда жол салынып, ауыз су және электр желілерін тартуға кіріседі.
– Саяжайлар мәселесімен Тасбөгет кентінің әкімі қызметін атқарған кезден таныспын. Сондағы тұрғындардың өтініші бойынша «Сабалақтан» №4 емхананың филиалын, полиция бекетін, әлеуметтік дүкендер ашқанбыз. Мемлекеттік бағдарламалар аясында кәсіп бастаған тұрғындар да бар. Бағбандық мақсаттағы жер телімі саналатын аумаққа мемлекет есебінен үлкен құрылыстар салу заңға қайшы. Бірақ бұл саяжайлар мәселесі сырттап қалады деген сөз емес. Бұл қала әкімдігінің тұрақты бақылауында тұр. Оның үстіне, былтыр пандемия басталған уақытта көп қалалық саяжайға оралды, тастап кеткен жерін қайта қолға алғандар болды. Сырттан келетін өнімдер бағасы аспандап тұрған қазіргі уақытта өз аулаңа еккен көкөніс пен жемісті үзіп жегенге не жетсін, – дейді қалалық құрылыс бөлімінің басшысы Пакуадин Шамұратов.
Мамандардың айтуынша, саяжайлық аумақтарға газ құбырын тарту туралы айтуға әлі ерте. Қала құрамына кіргенімен де әлі мәртебесі айқындалуы керек. Міне, осы кезде бюджетке салмақ салуы мүмкін.
Қалай болғанда да қала дамуында саяжайлар мәселесі алдыңғы қатарда тұрады, ондағы тұрғындардың талап-тілегі ескерусіз қалмайды. Бұл анық.
ҚЫЗЫЛОРДА
