Бүгінгі таңда әлемдегі әрбір 5-ші адам қашықтан жұмыс істеуге көшті немесе үйінде жұмыс істей бастады. «Еңбек ресурстарын дамыту орталығы» АҚ сарапшыларының деректеріне сәйкес, Қазақстанда 2021 жылдың 1-тоқсанының қорытындысы бойынша 73,7 мың адам қашықтықтан жұмыс істеді, олардың 70,2%-ы негізінен қалада тұратын әйел адамдар.
2020 жылдың басым бөлігінде COVID-19 салдарынан жұмыстың икемді түрлеріне көшу процесін жеделдету бүгінде Қазақстанда қашықтықтан жұмыспен қамтудың кең таралуында көрініс табуда. Қашықтан жұмыс істеген немесе жұмыс істей бастаған азаматтардың еңбек қызметін жарыққа шығару өз кезегінде қоғамның жұмыспен қамтудың баламалы нысандарын қабылдау процесін жеделдетуге мүмкіндік берді. Осының нәтижесінде Қазақстанда еркін табыс деп аталатын экономиканың дамуы, еңбек қызметіне әйелдер мен ауыл тұрғындарын белсенді тарту болды.
«Мысалы, ел бойынша әрбір 3-ші ауыл тұрғыны қашықтықтан жұмыс істейтін болып табылады және жұмыс берушілер қашықтықтан жұмыс жасайтын қызметкерлердің тек 14%-ына ғана коммуникация құралдарын берген», деп атап өтті ЕРДО Стратегия және жобалық басқару департаментінің директоры Александра Молчановская.
Бұдан басқа, халықаралық тәжірибе жұмыспен қамтудың баламалы нысаны ретінде көрсетілетін қызметтер секторын дамыту және толық емес жұмыс күні жұмыспен қамтуды кеңейту ЭЫДҰ-ға мүше елдерде әйелдердің жұмыс күші құрамына қатысуын кеңейтуде қуатты факторларға айналғанын көрсетеді. Сонымен қатар, үйден жұмыс істеудің айқын артықшылықтарына қарамастан, жұмыс уақытының ұлғаюы және жұмыс уақыты мен жеке өмірдің араласу қаупі бар. Алайда, жұмыспен қамтудың икемді түрлерінің таралу қарқыны күнделікті жұмыспен қамтуға жаңа сипаттама бере отырып, қарқын алуда.
Бұдан басқа, пандемияның қазақстандық еңбек нарығына әсерінің тағы бір көрсеткіші жұмыс берушімен ресми байланысты сақтай отырып, жұмыс берушінің бастамасы бойынша іс жүзінде жұмыс істемеуге мәжбүр болған уақытша жұмыспен қамтылмағандар санының өзгеруі болды. Олардың саны өткен жылдың 2-тоқсанында ең жоғарғы шегіне жетті және 2021 жылдың 1-тоқсанында 74%-ға, 139,6 мың адамға дейін қысқарды, ал 2020 жылдың 4-тоқсанымен салыстырғанда төмендеу 5%-ды немесе 7,1 мың адамды құрады.
Жалпы, ағымдағы жылдың 1-тоқсанында еңбек нарығындағы жағдай тұрақты қалпына келтіріліп, коронакризистің теріс салдарын бәсеңдетеді. Жұмыс күшінің саны өткен жылдың 4-тоқсанымен салыстырғанда 35 мың адамға (0,4%) артып, 9 млн. 232 мың адамды құрады. Жалдамалы (+27,2 мың адам 6 млн 703 мың адамға дейін), сондай-ақ өзін-өзі жұмыспен қамтығандар арасында (+9,4 мың адам 2 млн 078 мың адамға дейін) жұмыспен қамту өсуде.
«Экономикалық қызмет түрлері бойынша қызмет көрсету секторларында қалпына келу қарқынының өсуі байқалады, бұл ретте ауыл шаруашылығы, құрылыс, өнер және ойын-сауық, қаржы және сақтандыру қызметі салалары жұмыспен қамтудың жылыстауына ұшырайды. Біліктілік құрылымы орта білікті мамандардың көбеюіне және сәйкесінше жоғары білікті жұмысшылар үлесінің азаюына байланысты өзгеруде», деді Александра Молчановская.
Осылайша, басшылар мен кәсіби мамандар саны тиісінше 16,2 мың және 13,5 мың адамға қысқарды. Сонымен қатар техник-мамандардың (+41,2 мың адам), өндірістік жабдық операторларының (+33,5 мың адам), қызмет көрсету және сату саласындағы қызметкерлердің (+8,7 мың адам), сондай-ақ фермерлер мен ауыл шаруашылығы жұмысшыларының (+6,3 мың адам) саны өсті. Өз кезегінде біліктілігі жоқ қызметкерлер 6 мың адамға көбейді.
Сонымен қатар, 2020 жылғы 4-тоқсанмен салыстырғанда жұмыссыздар саны 1,7 мың адамға қысқарып, 451,3 мың адамды құрады, бұл ретте жұмыссыздық деңгейі 4,9% деңгейінде сақталды.
Жұмыссыздық деңгейі елдің оңтүстігінде – Алматы қаласы мен Түркістан облысында (екі өңірде де 5,2%), сондай-ақ Шымкент қаласында (5,1%) ең жоғары болып қалуда. Бұл ретте жұмыссыздықтың ең төменгі деңгейі Қарағанды облысында (4,5%) және Нұр-Сұлтан қаласында (4,6%) байқалады.
Жұмыспен қамту органдарында есепте тұрған жұмыссыздар саны 2021 жылғы сәуір айының соңында 215 мыңға жуық адамды құрады, ал жалпы республика бойынша тіркелген жұмыссыздық деңгейі 2,3%-ға теңелді. Тіркелген жұмыссыздықтың ең жоғары деңгейі Түркістан (4,6%), Атырау және Батыс Қазақстан (екі өңірде де 4,4%) облыстарында байқалды.
