Ауыл шаруашылығы бірінші вице-министрі Айдарбек Сапаровтың айтуынша, шаруалар ылғал жабу, жер жырту, өңдеу жұмыстарын уақтылы жүргізген. Биыл әкімдіктерге әлеуметтік маңызы бар дақылдардың, оның ішінде картоп, қарақұмық, қант қызылшасы, майлы және жемшөп дақылдарының алқаптарын кеңейтуге ерекше назар аудару ұсынылды.
– Қазіргі уақытта көктемгі дала жұмыстары барлық өңірде жүргізілуде. Атап айтқанда, бүгінде жалпы егіс алаңынан 16,7 млн гектарына немесе 88,5 пайызына тұқым себілді. Оның 13,1 млн гектары – дәнді дақылдар, 2,7 млн гектары – майлы дақылдар, 1 млн гектары басқа да дақылдарға арналды. Астық егетін негізгі облыстар мамыр айының ортасынан бастап егу жұмыстарына кірісті. Ал Ақтөбе, Маңғыстау және Жамбыл облыстарында егіс жұмыстары аяқталды. Алматы, Түркістан және Қызылорда өңірлеріндегі науқан аяқталуға жақын, – деді бірінші вице-министр.
Оның мәлімдеуінше, шаруалар тұқымдық материалмен толық қамтылған. Тексерілген тұқымдардың 90 пайызы егістік стандартына сай келеді. 500 мың тоннаға жуық минералды тыңайтқыштарды жеткізу бойынша келісімшарт жасалған. Бүгінде оның 400 мың тоннаға жуығы шаруаларға жеткізілді. Шаруалар өсімдіктерді қорғау құралдарымен қамтамасыз етілуде. Қазір пестицидтерді субсидиялауға өтінімдер қабылдау жүріп жатыр.
– Отандық аммиак селитрасын оңтүстік өңірлерге жөнелтуде қиындықтар болғанын мойындау керек. Министрлік бұл мәселені реттеді. Мамыр айының басынан оңтүстікке өнім жеткізіле бастады. Өндірілген көлемнің барлығы тек ішкі нарыққа сатылады. Біз фермерлерге арзандатылған тыңайтқыштарды сатып алу үшін күзде отандық зауыттармен алдын ала келісімшарт жасауға кеңес береміз. Сондай-ақ келіп түскен өтініштерді ескере отырып және тыңайтқыштарды қолдану көлемінің төмендеуіне жол бермеу мақсатында 2023 жылға дейін агрохимиялық картограммаларды ұсыну жөніндегі талаптың күші тоқтатылды. Бұл ретте топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды міндетті жүргізу жөніндегі талап ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану қағидалары шеңберінде жүзеге асырылмақ, – деп нақтылады А.Сапаров.
Нарықта мұнай өнімдерінің бағасы көтерілгені белгілі. Бірінші вице-министрдің айтуынша, соған қарамастан, Үкімет егіс жұмыстарына қажетті дизельмен толық қамтамасыз ету үшін тиісті шараларды қабылдады. Мәселен, жанар-жағармай құю стансаларындағы дизельдің орташа бағасы литріне 192 теңгеге тең. Ал шаруашылықтар үшін оның орташа бағасы литріне 165 теңгені құрады. Бұл нарықтағы бағадан 14 пайызға арзан. 2021 жылғы көктемгі дала жұмыстарына барлығы 380 мың тонна жеңілдетілген дизель отыны бөлінді. Әзірше отын тапшылығы жоқ.
– Ауыл шаруашылығы техникасын сатып алу деңгейі оң динамиканы көрсетіп отыр. Республика бойынша 2021 жылдың бес айында 140 млрд теңгеге 8 700 техника сатып алынды. Жыл соңына дейін аталған соманы 240 млрд теңгеге дейін жеткізу жоспарлануда. Бұл Мемлекет басшысының еңбек өнімділігін 2,5 есеге ұлғайту жөніндегі тапсырмасын орындауға ықпал етеді. Бастапқы жарна мәселесі де шешілді. Өйткені инвестициялық субсидия аванс ретінде пайдаланылуы мүмкін. Бұл ретте отандық ауыл шаруашылығы техникаларын сатып алу үлесі артуда, – деді ол.
Көктемгі егіс жұмыстарын қаржыландыру да аяқталды. Қаржы институттарынан бұл бағытқа 128 млрд теңге бөлінді.
«Аграрлық несие корпорациясы» АҚ басқарма төрағасы Айболат Әбеновтің айтуынша, биыл агроөнеркәсіп кешенін қаржыландыру үшін «Кең дала», «Қарапайым заттар экономикасы» және «Агробизнес» бағдарламаларынан қаражат бөлінген. Аталған үш бағдарламаны іске асыру есебінен 2 904 ауыл шаруашылығы тауарын өндіруші 3,7 млн гектар алқапты өңдеу үшін 80,6 млрд теңге көлемінде арзандатылған несие алған.
– Өткен жылғыдай «Кең дала» аясында көктемгі егіс жұмыстарына республикалық бюджеттен 70 млрд теңге бөлінді. Бағдарлама бойынша бұрын қабылданған өтінімдер осы жылдың ақпан айынан бастап қаржыландырыла бастады. Биыл 70 млрд теңгенің 63 млрд теңгесі қаржы институттарын қорландыру арқылы бөлінді. Түпкілікті қарыз алушылар үшін «Кең даланың» сыйақы мөлшерлемесі жылдық 1,5-5 пайызды құрады. Несиелеу мерзімі – 2021 жылдың 1 желтоқсанына дейін. Бағдарлама бойынша 70 млрд теңгеге 2 617 өтінім мақұлданып, қаржыландырылды. Аталған қаражатқа шаруалар 3,3 млн гектар алқапта егіс жұмыстарын жүргізді, – деді А.Әбенов.
Өтінімдердің басым бөлігі Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Түркістан облыстарынан келіп түскен. Өткен жылмен салыстырғанда биыл егіс науқанын қаржыландыруға қатысты өтінімдер саны 7 пайызға өскен. Мәселен, тек Түркістан облысының өзінде 1 438 тауар өндіруші 5,7 млрд теңге көлемінде жеңілдетілген қарыз алған. Қаржыландырудың негізгі үлесі (79,5 пайыз немесе 56,2 млрд теңге) әдеттегідей Ақмола, Солтүстік Қазақстан және Қостанай секілді астықты өңірлерге тиесілі.
– Сонымен қатар көктемгі дала жұмыстарын қаржыландыруға «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы бойынша 6 млрд теңгеден астам қаражат бағытталды. Бұл сомаға 136 тауар өндіруші қаржыландырылды. Олар 256 мың гектардан астам жерді игерді. Бұдан бөлек «Агробизнес» бағдарламасы бойынша 192,5 мың гектар алқап үшін 151 тауар өндірушіге 4,6 млрд теңге көлемінде несие берілді, – дейді «Аграрлық несиелік корпорация» АҚ басқарма төрағасы.
Көктемгі егіс жұмыстарын қаржыландыратын құрылымдардың қатарында «Азық-түлік корпорациясы» да бар. Компания шаруаларды ауыл шаруашылығы өнімдерін форвардтық сатып алу арқылы қаржыландырады. Қаржыландырудың мұндай түрі әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияларының кепілдігімен жүзеге асырылады.
Компанияның басқарма төрағасы Қанат Қарауыловтың айтуынша, қаржыландыру биыл ақпанда басталған. Бұл көктемгі егіс жұмыстарына дайындық шараларын уақтылы өткізуге жол ашты.
– Биылғы қаржыландыру көлемі 40 млрд теңге деңгейінде жоспарланған. Сатып алынатын өнім көлемі – шамамен 770 мың тонна. 2020 жылы форвардтық сатып алуға 24,5 млрд теңге бөлінді. Биыл қаржыландыру 63 пайызға ұлғайды. Сондай-ақ осы жылы корпорация сатып алынатын дақылдардың тізбесін кеңейтті. Яғни ендігі жерде қаржыландыру кезінде 9 дақылға басымдық беріледі. Бұлар – жұмсақ бидай, қатты бидай, арпа, күнбағыс, рапс, зығыр, қарақұмық, сұлы, соя, – деді Қ.Қарауылов.
Форвардтық сатып алу меншікті қаражат есебінен де, тартылған қаражат есебінен де жүзеге асырылады. Сондықтан «Азық-түлік корпорациясы» Ресей биржасына 2,4 млрд рубль (шамамен 13,7 млрд теңге) көлемінде облигациялар орналастырды. Осы орайда «Азық-түлік корпорациясы» шетелдік эмитент ретінде Мәскеу биржасына шыққан алғашқы әрі жалғыз қазақстандық компания екенін атап өткен жөн.
2021 жылғы 28 мамырдағы жағдай бойынша компанияға 39 млрд теңгеге 300-ден астам өтінім келіп түскен. Бұл ретте ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің шотына 37,7 млрд теңге аударылған.
Форвардтық сатып алу 9 өңірде – Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Қарағанды, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Батыс Қазақстан және Алматы облыстарында жүзеге асырылады. Сатып алынған өнімдер ішкі нарыққа әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын өндіру үшін шикізат түрінде жіберілетін болады.
