Алдымен стома дегеннің өзі не, ол қалай пайда болады, осыған тоқталып өткеніміз жөн болар. Стома – сырқаттың ащы ішегі немесе тоқ ішегі ауырғанда дәретін сыртқа шығаратын жасанды жол жасап қою. Яғни пациенттің қалыпты жағдайда дәретке бара алмайтындығынан жасалатын қажеттілік. Сыртқа шығуы тиіс дүниенің іште қалуының адам өмірі үшін көптеген зияны бар. Уланған ағзамен қатты қиналып түскен жанға операция жасалып, стома қойылғанда ғана беті бері қарайтынын айтады мамандар. «Ал стома жасауға мәжбүрлейтін дәрет жүрмей қалуының себептері неде?» деп сауал қойдым елордадағы №2 көпбейінді қалалық аурухананың Хирургиялық инфекциялар және колопроктология бөлімшесінің меңгеруші, колопроктолог, дәрігер-онколог Жомарт Жалғасбаевқа.
– Оның себептері біраз. Бір адамда ішегінде ісіктер әсерінен жүрмей қалса, енді бірінде іш қуысының ауыр патологиялары, яғни жедел хирургиялық көмекті қажет ететін іш перденің қабынуынан болады. Бірінші жағдайда ісікті алып тастап барып стома қойылса, екіншісінің себептері көп. Ол соқырішектің асқынуынан, өт қабының қабынуынан, ішектің немесе асқазанның тесілуінен болуы мүмкін. Жалпы, адамда 4-5 метр шамасында ішек бар десек, солардың жұмысына қажеттілікті қамтамасыз ететін қан тамырлары бітеліп қалғанда, ішек қан жүрмеуінен қарайып, некрозға ұшырайды. Мұндай кезде ішекті сыртқа шығарып, стома қойылмаса адам өміріне қатер туады, – деді Жомарт Ғалымұлы.
Ол сондай-ақ Нұр-Сұлтан қаласы бойынша тек №2 аурухана қабырғасында осы ішекті реконструкциялау жүргізілетінін атап өтті.
– Сонда қалай, ішекті қайтадан ішке кіргізіп, салып бересіздер ме? – дедім қызығушылығым арта түсіп.
– Стомамен пациент бірнеше айдан 1-2 жылға дейін жүруі мүмкін. Сондықтан біз осындай ауруларға арналған арнайы кабинет ашып қойдық. Неге десеңіз, ішегі сыртта тұрған пациент ауруханадан шыққан соң тұрғылықты жеріндегі емханасына барады, ал ол жақта арнайы колопроктолог маман болмағандықтан көбіне реабилитациядан тыс, қараусыз қалып жатады. Сосын бұл өзі науқастарға үлкен психологиялық жүк артады. Сау адам қонаққа бармай ма, кісімен араласпай ма, сондайда беліне байланған дәрет құйылатын қапшығынан қысылады. Ал стома елордадағы ауруханалардың хирургия бөлімшелерінің барлығында жасалғанымен, оны қалпына келтіріп, ішке қайта салу тек бізде ғана жүзеге асады, – деді маман.
Дәрігерлермен әңгімеден аңғарғанымыз, жоғарыда айтылған дәрет жинайтын қапшықтың бағасы да арзан емес көрінеді. Кей ретте алыстағы аудан тұрғындары іздеп келеді екен. «Өз жағындағы дәрігерлерден «сіз енді өмір бойы стомамен жүресіз» дегенді естіп қамығып келген жанды қалыпты өмірге қайтару қандай қуаныш сыйлайтынын білсеңіз ғой», дейді дәрігер.
Ішекті дұрыстап, адамды физикалық және психологиялық тұрғыдан да кәдімгідей тіршілікке оралтып алғыс арқалаған дәрігерлер созылмалы іш қатуларынан, 10-15 күн бойына дәретке шықпайтын пациенттерді де дерттен құтқарып, оның пайда болу себебін анықтап, ем жасауды жаңа технологияға негіздепті.
– Созылмалы іш қатудың себебін іздегенде ол тоқ ішектің кеңеюі немесе ұзаруынан туады. Ұзарып кеңейгенде 10-15 см емес, 1-1,5 метрге дейін кеңейіп кетеді де, дәрет шықпай соның бойында апталап тұра береді. Ол пациентті дәреттік интоксикацияға алып келеді, қазақшаласақ ағза уланады. Науқастарға жаңа технология бойынша операция жасалып, лапороскопиялық әдіспен кеңейіп кеткен ішекті қалыпты жағдайына алып келеміз. Бұл да өте күрделі операция қатарында, бұрын бұл үшін шетелге барып, қыруар ақша төлеп жасататын, – деп сөзін жалғады Ж.Жалғасбаев.
Бөлімше меңгерушісі, жоғары санаттағы дәрігер, Денсаулық сақтау ісінің үздігі Жомарт Ғалымұлымен әңгіме барысында өз ісінің кәнігі шебері болуымен қатар, әр пациентіне деген жүрегінде аялаған сезім, өмірі ұзара түссе екен деген ықыласты аңдап:
– 14 жыл колопроктолог болып жұмыс істегелі әлі күнге ойыңыздан кетпейтін, қиын да күрделі жайтты айтып беріңізші, – деп өтіндім.
– Негізі әр дәрігердің есінен кетпейтін мұндай жайттар өте көп болады. Әр операцияға дайындық, одан оны атқарып шыққан соң да талай ұйқысыз түндер өтеді. Операция қалай жасалды, уақтылы ма, әлде уақытынан кеш қалдық па деген сараптаудан ми сарсып кететін түндер өтеді. Бізге хирургия бойынша ең асқынған іріңді инфекциясы бар науқастар келеді. Оңай еш нәрсе жоқ. Пациенттер уақытын өткізіп, дұрыс қаралмай, ауруын асқындырып келгенде қалай көмектесу жөнінде бас қатырамыз. Операциялар 5-6 сағаттап жүреді. Ауру жазылғандағы қуанышта тіпті шек болмайды. Бірде 18 жастағы келіншек бөлімшеге түсті. Босанғаннан кейін 10-ыншы тәулікте аяғын баса алмай келді. Алдында сан етінен жарақат алған екен. Жалпы, іріңді инфекцияда көзге көрінбейтін газды гангрена деген бар. Келіншектің аяғының шіріп жатқаны сырттай еш байқалмайды. Бұл бұлшық еттер арасымен тереңде жасырын жүріп жатқан үдеріс. Сондықтан мұндай кезде мамандардың өзі жасырын жүріп жатқан ауруды таба алмай, науқасты кейде үйіне қайтарып жатады. Біз де бірден ол диагнозды қоя алмадық. Сондықтан үйге жібермей бақылап, ақыр соңында операцияға алдық. Негізінде газды гангренада іріңдеу аяқтан басталса, ол ағза ішімен бойлап мойынға дейін жетеді. Ірің жоғары қарай өрлей береді. Оны кесе бересің, кесе бересің, ал ірің болса өрлеуін тоқтатпайды. Ондай жағдайда адам өмірмен қоштасады. Ал біз іріңді омырау тұсынан тоқтатып, операция жасадық. 25 күн ауыр халде жансақтау бөлімінде, одан барлығы 76 күн жатып, 4 рет операциядан өтіп, туғанына 87 күн болған баласына оралғанда аса бір қатты қуандым. Негізі хирургтер жұмысы ізденіс, тәжірибемен қатар алдыңда жөн көрсетер тәлімгерің арқылы сіңеді. Бұл ретте Батыр Айтмолдиндай тәлімгер ұстазым болғанын ауыз толтыра айтамын. Сол кісінің қарамағына келіп, енді жолын жалғастырудамын. Қазір менен үйреніп жүрген жас хирургтер бар. Өмір жалғастығы, сабақтастық деген сол емес пе? – деді бөлімше меңгерушісі.
Айтпақшы, жоғарыда аталған стома кабинеті пациенттерге қымбат қапшықтарды тегін беріп, пациенттердің жүгін жеңілдетіп жатқанын айтқан жөн. Бұл іске қаражат табылуы, стомадан соңғы өмірді сапалы етуді ойластыру оңай шаруа емес екені анық. Сондықтан елордада тұңғыш рет күрделі операцияны жолға қойған №2 көпбейінді қалалық аурухананың басшылығы мен бөлімше мамандарына алғыстан басқа айтарымыз жоқ.
