Иә, ұлы Абайдың тоғызқұмалақ ойынының хас шебері болғаны суреттелген Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы «Биікте» тарауынан бұл үзіндіні Ғабит алғаш әкесінен естіген. Тоғызқұмалақ ойынын үйретіп отырған бір сәтінде айтқан әкенің әңгімесінен соң «Абай жолын» құмарта оқып шыққан. Қазақ халқының ұлттық ойыны – тоғызқұмалаққа деген қызығушылығы да арта түскен. Ұлы Абайдың тоғызқұмалақтың шебер ойыншысы ғана емес, жарыстардың ұйымдастырушысы әрі демеушісі ретінде танылғанын да әкесі айтып отыратын. Тоғызқұмалақтың төрт мың жылдық тарихы бар, өте пайдалы зияткерлік ойын екенін білді. Адамға сабырлылықты, қайсарлықты, тәуекелшілдікті, әрқашан да дұрыс шешім қабылдауды үйрететінін сезінді. Ойыншының есте сақтау қабілетін арттырып, ойлау қабілетін өсіретін тоғызқұмалақты «ойшылдар ойыны» деп те атайтынын естіді. «Әкеге қарап ұл өсер»... Осындай жақсы қасиеттерді ұлттық ойын арқылы бойына сіңірген де әкесі еді.
Сапарбековтер десе, көпшілік алдымен ұлттық спортқа жанашыр болып, дамытуға үлес қосып жүрген отбасы екенін еске салады. Әулеттің үлкені марқұм Қадырбек Сапарбековтің негізгі мамандығы физика пәнінің мұғалімі болған. Дегенмен жастайынан спортқа жаны жақын болыпты. Шахмат, тоғызқұмалақ пен тенниске ерекше қызығушылық танытып, тіпті осы спорт түрлерінен шәкірт тәрбиелеп, бапкер атанған. Тоғызқұмалақты қайта жандандырып, оны Шымкент қаласы мен оңтүстік өңірге таратқан қайраткер азаматтардың бірі. Бүгінде ұл-қыздары белгілі спорт журналисі Несіп Жүнісбайұлының әкелері жайлы айтқан жылы лебізін жиі еске алады.
«Қадекең тоғызқұмалақ спортын өз өмірінен де қымбат санаушы еді. Бүгінде балаларының тоғызқұмалақ спортының жанашыры, қайраткері дәрежесіне көтерілулері осы сөзімізге дәлел. Адам өз баласын өзі сүймеген өнерге бере ме? Ол адамды жақсы көре білудің үлгісі еді», депті Н.Жүнісбайұлы. Өзінің бапкерлік жолында қаншама жас жеткіншекке осы бір күрделі де қызықты ойынды үйретіп, тәрбиелеген Қадырбек Сапарбеков 50-ге жуық спорт шебері мен спорт шеберлігіне үміткерлерді даярлап шығарған. Тоғызқұмалақты тек шәкірттеріне ғана емес, өзінің ұл-қыздарына да үйретіп, олардың кәсіби спортшы деңгейіне көтерілуіне себепші болды.
Салтанат Қадырбекқызы – халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2010 жылы Нұр-Сұлтан қаласында алғаш рет ұйымдастырылған тоғызқұмалақтан әлем чемпионатының күміс жүлдегері. Ал 2015 жылы Алматыда өткен дүбірлі додада тоғызқұмалақтың блиц түрінен жеңіске жетіп, әлем чемпионы атанды. Сондай-ақ Салтанат 2019 жылы Түркияда өткен әлем чемпионатында Қазақстан қоржынына күміс жүлде салды. Бүгінде дарынды спортшы әрі тәжірибелі бапкер ретінде әке жолын жалғап, Шымкент қаласының ұлттық және ат спорты түрлері бойынша кешенді спорт клубында жаттықтырушы қызметін атқарып жүр. Қадырбек Сапарбековтің тағы бір перзенті Сәбит – тоғызқұмалақтан спорт шебері. Сәбит әкесі өмірден өткенде оның тобындағы спортшыларды әрі қарай дайындауды өз мойнына алған. Сөйтіп, аз уақыт ішінде республика мен әлем чемпиондарын даярлап, үлкен жетістікке жетті. Қажырлы еңбегінің арқасында 26 жасында Қазақстан Республикасына еңбек сіңірген жаттықтырушы атанды. Бүгінде мамандар тоғызқұмалақ Сапарбек әулетінің қанына сіңген спорт түрі екенін айтады. Салтанат пен Сәбиттен бөлек, Ғани, Ғабит пен Мәди Сапарбековтер де тоғызқұмалақтан спорт шеберлігіне үміткер. Жас буын да ата жолын жалғап «ойшылдар ойынынан» озық шығып, аға буынның жеңісті жолдарын жалғауда. Мысалы, Қадырбек Сапарбековтің үлкен немересі Нұрғиса Қадырбек 2019 жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанды. Қазір Шымкент қаласының негізгі ойыншыларының бірі. Яғни бір әулеттің үшінші буын ұрпағы тоғызқұмалақтан жетістікке жетуде. Сапарбек әулеті спорттан өзге салаларда да адал еңбек етіп, өнегелі отбасы ретінде елге танылған. «Адам өмірінде отбасының алатын орны қашан да ерекше. Сын сәттерде жаныңнан табылатын, қолдау көрсетіп, сүйеу болатын ынтымағы жарасқан, жан-дүниеңді түсінетін отбасың болса, кез келген қиындықты еңсеріп шығатының анық. Жарасымды отбасы адамның ертеңге деген, өзіне деген сенімін нық етіп, рухын асқақтатып тұрады», дейді тоғызқұмалақ пен журналистиканы қатар меңгерген Ғабит Қадырбекұлы.
Қырық жылдан астам уақыт бойы мектепте ұстаздық етіп, зейнеткерлік демалысқа шыққан Нәзира Балташқызы құдай қосқан қосағы Қадырбектің отын өшірмей, перзенттерінің барлығын оқытып, үйлендіріп, әрқайсысын өз алдына отбасылы, үйлі-жайлы етті. Ол кісі де тоғызқұмалақ спортын бір кісідей меңгерген. Ұрпағын ұлттық құндылықтарды дәріптеуге үйрете білген, әулетті ұйыстырып отырған ардақты ана бүгінде немерелерінің білім мен тоғызқұмалақты қатар алып жүруіне ықпал етуде.
ШЫМКЕНТ
