ҚАЗАҚ ТЕЛЕДИДАРЫНЫҢ ЕҢЛІКГҮЛІ

Мен дүниеге сәулет бере, ба­қыт­ты боп келіппін. Ай аспанда нұрын себе, таң жұлдызын көріп­пін. Ащы сәби дауысымнан күн мерейі жібіпті.Таулар балқып, құз­дар шалқып, түн түндігін түріпті. Алпысқа аяқ басқанша бір жас иіске зар болған Күлияс қарияның шаңырағына шаттық ала келген ша­рананы енді оншақты жыл өтке­сін осылайша шабыттана шалқыр деп ешкім де ойлаған емес. Бәлен­бай жыл бірге тұрмыс кешсе де пұш­пағы қанамаған Қалиман бәй­бі­шесінің ерлігі, кеңдігі болмаса мұн­дай бақытқа қол жеткізу қайда. Өзінен ештеңе өне қоймасын дер кезінде ұғынып үлгерген кеңпейіл жан Кемпір ұрпағының үзілуіне жол бермеген. Ел ішінен таңдап жү­ріп, 25 жастағы Жаңылды алпыс­ты алқымдаған күйеуіне әкеп қосқан. Жаңыл ана қатарынан төрт қызды дүниеге әкелді. Тумысынан сезімтал Гүлмәрия әкесінің ұл аң­сап көңілі жабырқайтынын сезетін. Сөйтетін де, қыздың ғана емес, ұл­дың да шаруасын атқаруға тырыса­тын. Әкесі екеуі диірменге ұн тарта барғанда қап-қап бидайды арқалап арбаға тиейді. Шалғымен десте-десте шөп шабады. Бақша суарып, бал­шықтан кірпіш құяды. “Қызым­ды он ұлға айырбаста­май­мын” деп, әкесі мәз. Алдыңғы үш қыз бен кеш­тетіп өмірге келген жал­­ғыз ұл және кенже қыздың да салмағын арқалауды осы Гүл­мәрия­ның маң­дайына жазыпты тағдыр. 86 жасын­да дүниеден озған әкесінің қайғы­сын көтере алмай, араға екі жыл жетер-жетпес уақыт салып, небәрі 49 жас ғұмыр кешкен анасы да өмірмен хош айтысып жүре берген. Гүлмәрияның бұдан былайғы өмірі бейнетке, ізденіске толы болды. Артынан ерген бауырларын жеткере жүріп, ҚазМУ-ға түскен. Мүлдем хош айтысты деуге де болмайтын шығар. Ол алғашқы еңбек жолын Қазақ теле­ди­дарында спорт коммента­торы болудан бас­тады. Бұған дейін спорт тақыры­бымен эфирге шыққан қа­зақ қыздары болған емес. Бұл 1980 жыл еді. Әлі әзір бола қоймас та ма еді, егер Қазақ теледи­дары­­ның негізін қалаушылардың бірі Совет Мазғұтов пен спорт те­ле­­ком­мен­та­торы Өмірзақ Жолым­бетовтің кө­ре­гендігі болмаса. Гүл­мәрияның бойындағы қабілетті байқап білген ұстаз студент шағын­да-ақ оны теле­дидарға баули бастаған. Кейін­нен оқу бітірген Гүл­мәрияны Өмір­зақ Жолымбетов спорт редак­ция­сына жетектеп алып келген. Гүлмәрия Барманбекованың теле­журналист ретіндегі нағыз ке­мелі­не келіп, толысқан шағы қоғам өміріндегі қилы кезеңдермен тұспа-тұс келді. Қылышынан қан тамған Кеңес империясы күйреп, күтпеген күй кешіп, бір үміт, бір күдікпен аңырып қалған шақ. Зауыт-фабрика атаулы қаңтарылып қалған. Жұмыс орындары тарқап, небір “мен” деген азаматтар екі қо­лын құшақтап, абды­рап қалды. Жоғарғы Кеңесте “Аңы­ра­қай шай­қа­сы” жүріп жатты. Жер дауы мен мемлекеттік тіл мәселесін шешу оңайға соқпады. “Жер сатып күн көрейік” деді кейбір пысықай­лар. “Жер сатылмайды!” деді Шер­хан­­дар. Мемлекеттік тіл екеу болсын деді коммунистік рухпен нәрлен­гендер. Дәп осындай айқастың тұсында – Қазақ ССР Жоғарғы Кеңесінің ХІІІ шақырылымында Гүлмәрия Барманбекова Қазақ теледидарының Жоғарғы Кеңестегі тілшісі қызметін атқарды. Өткен ғасырдың 90-жылдары ел егемендігін алып, өзін-өзі іздей бас­­та­ған тұс. Мұстафа Өзтүрік, Мұртаза Бұлытай, Ибрагим Гулер секілді сыртта жүрген қазақтың бас көтерер азаматтары елін тауып жатты. Жұмыр жердің бетінде қазақ деген ұлттың бар екенін жат жұртқа танытып, ел туын желбіреткен спорт­шылар Жақсылық Үшкем­піров, Серік Қонақбаев, Талғат, Қанат Байшолақовтар – журналист Гүлмәрияның телетуындыларына арқау болған тұлғалар. Қоғамдағы құбылыстар елдегі жалғыз теледидардың тіршілігіне де айтулы өзгерістер әкелген. Қазақ­стан телерадиокомитетінен КТК, одан кейін Алматы арнасы бөлініп шықты. 31-арна құрылды. Бертін келе “Ха­бар” агенттігі бөлініп шықты. Ең қиын тұс осы болды. “Қазақстан” ар­насы бар жақсы тех­ни­касын “Хабар­ға” беріп, жала­ңаш­танып қала берді. Журналистер айлап еңбекақы алмай жұмыс істеген кездер болды. Мол айлық іздегендер басқа телеарна­ларға тарыдай шашылды. 10 жыл бойына көрермендерінің көзайымына ай­нал­ған Гүлмәрия Барман­бекованың авторлық “САПА” бағдарламасы дәп осы тұста, 1995 жылдың 19 қара­шасында дүниеге келді. Бұл – тұтынушы тақырыбын қозға­ған республикадағы алғашқы телебағдарлама болатын. Бүкіл саналы ғұмырын Қазақ теледидарына сарп еткен майтал­ман тележурналист Гүлмәрия кезін­де тәп-тәуір өлең жазды, спорт саң­­лақтары жөнінде “Жарыс жолында” деген кітабы шықты. Жаратылысынан ана болуға ла­йық­талған міндетін табиғи нәзік­тік­пен қабылдаған ол қызметтегі ман­сап-атақтан гөрі отбасының ын­ты­мақ-ыры­сына, қос қарашығы Арман мен Рауананың тәлім-тәр­бие­сіне кө­бірек көңіл бөлуді жөн сана­ған. Ата кү­шімен, ана сүтімен тал бо­йы­на да­ры­ған адалдығы, намыс­қойлығы, қандай жағдайда да ұятын биік қоятыны – тұтастай тағдыры­ның туы. 2006 жылдың ақпанындағы апат Гүлмәрия мен Кенжебекті есеңгіре­тіп естерінен тандырды. Төрт жасар Айша, екідегі Дана періштелерімен Рауана жол үстінде қайғылы қазаға ұшырап, екі бірдей отбасы, ағайын-туған аңырап қалды. Құлдыраң­даған құлыншақтары, айы, күні, асылы, жаны, жарығы... Кенжекең екеуінің жүрегінде, миында, сана-сезімінде, тыны­сында, лебінде, демінде-бәрін­де... Жас қыршын­дар­дың өткерген де, өткермеген де өмірлерін өздері кешуде, өкініші­мен, өксігімен, мұңы­­мен, төзімі­мен, тәубесімен. Сабырмен төзу айтуға ғана жеңіл. Несіне жасыр­сын, өмірдің мәні кетіп, күлу деген­нің не екенін ұмы­тып, құр сүлдері қалғанда, үш ботасының қасына асыққан сәттерді де бастан кешті. Мына жақта екеуі – ұлы мен жан жары, о жақта үшеуі... тәрізді біртүрлі суық ой Гүл­мәрияның зердесін перделеп, тыл­сым дүниеге ынтық­тырған сұмдық сезімнің шырмауынан шыға алмай-ақ қойған. Құса болған ананың бо­йы­нан әл кетіп, тамағынан ас өтпей, бір қасық су ішсе қайта құса­тынды шығарды. Ақыры аурухана төсегіне арбаға салып зорға жеткіз­ген. Таң алды еді, жатқан төсегінен денесі көтері­ліп бара жатты. Құдай-ау ұша­т­ын­дай ма, қалай. Биіктен Айша мен Дананы көзі шалып, есі кете қуан­ды. – Жеттім-ау әйтеуір, – деге­нін­ше болған жоқ, Айша: “апа, жетеді енді, тұрыңыз!” деді. Дауысы кәдімгідей анық естілді. Жоғары көтеріліп бара жатқан Гүлмәрия төсекке топ ете түсті. Екеуі де көзден ғайып болды. Төңірек тып-тыныш, таң атып келеді екен. Бір түрлі жаны жайбарақат күйге бөленді. Тұла­бойын буған азаптан сытылып, жарыққа көзін ашқандай. Саңыл­ауында сақталып үлгерген Айшаның бұйыра айтқан сөзі күш-қайратымен қайтадан табыстырды. Дертінен айықтырып, ортасына оралтты. Үміттерін ақтап, өздерін әлпештеп отырған ұл мен келінге ал­ғыстары шексіз. Арман мен Әли­ма­ның арқа­сында не ішем, не кием, қалай, қай­тіп, қайда емделе­міз демейді. Қуанышқа кенелтіп өмірге келген немере Алуаның бал­дай тәтті қылы­ғы да үлкен демеу. Кезінде қазақ теледидары­ның еңлікгүлі атанған танымал журналистің ендігі зейнет­керлік кезеңіндегі шы­ғар­машылы­ғына дәп осы кішкен­тай балапаны арқау болар-ау. Осынау зиялы отбасынан жанға жайлы жылылық есіп тұратыны ғажап. Кенжекең мен Гүлмәрия ода­ғы­ның өнеге тұтарлықтай берік­тігі, сезім пәктігінің сақталуы кез-келгенге бұйыра бермейтін бақыт. Бәлкім, басым көпшілі­гіміздің ай­да­ладан далбасалап іздеп таппай жүр­ген сәттілік, табыс, тіпті шы­ғар­машылық шабыт дегеніміз осы: сүйіп қосылған екеудің кешірім­ділік, имандылық кеңістігін құруы шығар... Мағира ҚОЖАХМЕТОВА, жазушы, Халықаралық “Алаш” сыйлығының лауреаты.